Είναι τόσο μεγάλη, που έχουμε εναποθέσει τις ελπίδες μας σε ένα παιδί. Ένα εντυπωσιακό, αξιοσημείωτο παιδί-ηγέτη, την Greta Thunberg, αλλά και πάλι, τι λέει αυτό για εμάς; Όταν οι ενήλικες είναι τόσο ανεπαρκείς, που ένα παιδί ανακηρύσσεται άνθρωπος της χρονιάς από το περιοδικό TIME διότι λέει δικαίως στους ενήλικες να σταματήσουν τις δημιουργικές δημόσιες σχέσεις και δικαιολογίες; Τι λέει για εμάς, ότι ένα ασυγχώρητα μεγάλο κομμάτι της κοινής γνώμης, έχει πιστέψει μια μηχανή PR των ορυκτών καυσίμων που έχει βαλθεί να ρίξει λάσπη σε ένα παιδί, ώστε να μη συζητάμε το πρόβλημα αλλά την Greta και αν αυτοπροβάλλεται ή όχι;
Τους ενήλικες που παριστάνουμε πως ξέρουμε τι κάνουμε. Τους ενήλικες που κυκλοφορούν στους διαδρόμους της 25ης Παγκόσμιας Διάσκεψης των Ηνωμένων Εθνών για το Κλίμα, γνωστή και ως COP25. Τους ενήλικες που εκπροσωπούν τις G20 χώρες και αποδεικνύονται τόσο ανεπαρκείς για τις περιστάσεις που μαλώνουν σαν μικρά παιδιά για το τι έκανε ο ένας και ο άλλος στο παρελθόν, τι κομμάτι της πίτας των αερίων του θερμοκηπίου είχε και έχει, και ότι δεν έχει και τόση σημασία ο ίδιος τελικά, αντί να κοιτούν μπροστά και την συνολική εικόνα; Που κοιτούν, όπως λέει η Greta, να βρουν λογιστικά κόλπα ώστε να μην κάνουν τίποτα.
Έχουμε λιγότερο από 12 μήνες, μέχρι το τέλος του 2020, ώστε να περιορίσουμε τις καταστροφικές επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής στα επόμενα 5-10 χρόνια. Ούτε καν έναν χρόνο. “Time to act” είναι το μότο της φετινής διάσκεψης – θα έπρεπε να είναι “time is up”.
To 2015 όλα σχεδόν τα κράτη του κόσμου υπογράψαν την Συμφωνία του Παρισιού – επιτέλους με συμμετοχή των ΗΠΑ. Πρόσφατα εντάχθηκε και καθυστερημένη η Ρωσία. Η Συμφωνία προβλέπει τον περιορισμό της αύξησης της παγκόσμιας θερμοκρασίας κατά 2 βαθμούς Κελσίου ή ακόμη καλύτερα κατά 1,5 βαθμό Κελσίου. Για να γίνει αυτό, οι εκκρίσεις ρύπων παγκοσμίως πρέπει να μειωθούν κατά 50% μέχρι το 2030. Το 2015, οι στόχοι που έθεσαν οι χώρες ήταν πολύ “λίγοι” για να επιτευχθεί το ποθητό αποτέλεσμα. Υπήρχαν στόχοι να επιτευχθούν μέχρι το 2020, π.χ. σχετικά με βοήθεια προς τους πιο μικρούς και ευάλωτους ώστε να αντιμετωπίσουν τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής. Τι έγινε; Ελάχιστα.
Και φτάνουμε στην 25η Διάσκεψη για το Κλίμα τέσσερα χρόνια μετά. Τέσσερα, ζεστά χρόνια μετά, με το 2019 να είναι έτοιμο να γίνει το πέμπτο κατά σειρά πιο θερμό έτος που έχει καταγραφεί ποτέ. Το 2015 συμφωνήθηκε πως οι χώρες θα έρθουν και θα θέσουν νέους και καλύτερους στόχους -κυριολεκτικά στο πάρα πέντε- το 2020 για τους ρύπους. Τι γίνεται λοιπόν σε αυτό το COP25, ενώ οι εκπομπές των αερίων του θερμοκηπίου συνεχίζουν να αυξάνονται και ο πλανήτης οδεύει προς 3, ίσως 4, βαθμούς αύξησης της θερμοκρασίας μέχρι το 2100; Μια εξέλιξη που θέτει την ανθρωπότητα σε απόλυτο κίνδυνο, με τα μοντέλα να μην μπορούν να προβλέψουν τι καταστροφικό ακριβώς θα πρωτοσυμβεί;
Η Κίνα και οι ΗΠΑ μαζί είναι υπεύθυνες για κοντά στο 50% των αερίων του θερμοκηπίου. Η Κίνα, ο μεγαλύτερος ρυπαντής του κόσμου, ευθύνεται για περίπου 29% των παγκοσμίων εκκρίσεων αερίων του θερμοκηπίου και παραμένει ασαφής για τους στόχους της. Οι ΗΠΑ, με 16% που αποσύρεται από την Συμφωνία είναι κλεισμένη πίσω από μια πόρτα με κολλημένο ένα χαρτί που λέει στους ενδιαφερόμενους να στείλουν email στο State Department. Η Αυστραλία αρνείται να αυξήσει τους στόχους της. Ινδία, Βραζιλία, Σαουδική Αραβία δυσκολεύουν μια συμφωνία. Από τις πλουσιότερες χώρες, η ΕΕ, με το European Green Deal είναι από τους λίγους που φαίνεται να έχει αντιληφθεί ότι δεν κάνουμε διαπραγμάτευση για θέματα παγκόσμιου εμπορείου, αλλά για την νούμερο ένα απειλή του κόσμου. 72 χώρες, ανακοινώθηκε την Τετάρτη, μικρές και μεγάλες, θα δουλέψουν προς το να έχουν ανθρακικά ουδέτερους ρύπους μέχρι το 2050.
Όλοι έχουμε δει τις εικόνες σημαντικών στιγμών της ανθρωπότητας, στιγμές στις οποίες ήμασταν όλοι κολλημένοι στις οθόνες μας. H 9η Σεπτεμβρίου, φυσικά. Ποιος μπορεί να ξεχάσει πώς έτρεμαν τα πόδια μας όχι μόνο γιατί συμπονούσαμε αυτούς που χάθηκαν τόσο άδικα, αλλά ακριβώς γιατί ξέραμε πως ήμασταν μάρτυρες σε κάτι τραγικό, που θα άλλαζε τον τρόπο ζωής μας προς το χειρότερο. Ο Πόλεμος στον Κόλπο, οι πόλεμοι στο Αφγανιστάν. Ο βομβαρδισμός Shock and Awe της Βαγδάτης.
Ποιος παρακολουθεί τώρα το COP25; Αυτή την διάσκεψη με ελάχιστη κάλυψη στα ΜΜΕ αν δεν ήταν η Greta, στην οποία το μέλλον της ανθρωπότητας, της καθημερινότητάς μας, των παιδιών μας, χάνεται σε ατέρμονες διαπραγματεύσεις κολλημένες σε μικρό και μεγαλό-συμφέροντα;
“Time to act” είναι το μότο της φετινής διάσκεψης – θα έπρεπε να είναι “time is up”.
Η Greta και οι συναγωνιστές της, ευτυχώς. Να ποιος το παρακολουθεί με την αγωνία που αρμόζει στο θέμα όσο εμείς συνεχίζουμε την ζωή μας και κάνουμε like στο Facebook που έχουν εγκαταλείψει προ πολλού οι μικρότεροι. Οι 500.000, κυρίως νέοι, που διαδηλώνουν από έξω (και για λίγο, ειρηνικά, και μέσα, μέχρι που τους πέταξαν έξω και απαγόρευσαν την είσοδο σε όλους τους παρατηρητές για ένα απόγευμα). Και οι ιθαγενείς, που μαζεύτηκαν άλλη μια χρονιά, για να διαδηλώσουν μέχρι τελικής πτώσεως.
Δεν αρκούν οι νέοι. Αγαπώ τους νέους. Έχω αφοσιωθεί στη συγγραφή για νέους. Ένα βιβλίο μου, ο Τζάστιν Γκρέι και οι Φύλακες της Γης, πριν κάποια χρόνια φαντάστηκε μια παγκόσμια επανάσταση που σταμάτησε την κλιματική αλλαγή και ξεκίνησε από παιδιά. Στα τελευταία κεφάλαια, ο ήρωας Τζάστιν, φτάνει μέχρι τον Λευκό Οίκο, όπου συναντιούνται οι G20. Και εκεί τους πείθει, με πλήθος νέων διαδηλωτών να φωνάζει από έξω, με την απίστευτη ιστορία της περιπέτειάς του, πως πρέπει να σταματήσουν τα λόγια και να προχωρήσουν στην δράση στο παρά πέντε. Ποιος θα το πίστευε πως τέτοια μυθοπλασία μπορούσε να φτάσει κοντά στο να γίνει πραγματικότητα;
Όσο και αν αγαπώ τους νέους όμως, για να δουλέψει το happy ending, η πλοκή θέλει δύο. Πρέπει οι μεγάλοι να ξεπεράσουν τη δειλία, την απληστία και απάθειά τους και να κάνουν αυτό το βήμα. Η Greta, αυτό το παλιόπαιδο όπως αδιάντροπα την αποκάλεσε ο Πρόεδρος της Βραζιλίας, έχει καταφέρει να μας συγκινήσει γιατί μας υπενθυμίζει αυτά που ξεχάσαμε.
Πως είμαστε συμπονετικά όντα που μας νοιάζει τι θα πάθει ο άλλος. Πως είμαστε βαθιά μέσα, μικρά παιδιά, πολύ μικρά, στην παιδική χαρά, στο σκάμμα με την άμμο, που μας αρέσουν τα γυαλιστερά παιχνίδια μας, τα αγαπάμε, τα παιχνίδια μας είμαστε εμείς, άλλα όταν το άλλο παιδάκι κλάψει, θα σηκώσουμε το βλέμμα προς αυτό. Ότι σε μια καλή μέρα, το παιδί που έχει πέσει και χτυπήσει, όχι μόνο θα το κοιτάξουμε και θα ρωτήσουμε την μαμά στεναχωρημένα “γιατί κλαίει;”, άλλα θα σκύψουμε πάνω του και θα του δώσουμε ένα φτυαράκι για να το παρηγορήσουμε. Μπορεί να δώσουμε και το δικό μας ακόμα φτυαράκι.
Διότι, αν δεν έχουμε ούτε αυτό, δεν είμαστε τίποτα.
Δεν είναι όλα μελανά. Θα ήθελα να πιστεύω πως μπορεί να προλάβουμε το χειρότερο. To European Green Deal μας δίνει ελπίδα. Η ΕΕ, με 9% των ρύπων, μπορεί και οφείλει να είναι παγκόσμιος ηγέτης που έχει φιλοδοξία να επηρεάσει και την Κίνα. To Green New Deal της Αμερικής, που αρχίζει να τυγχάνει ευρείας υποστήριξης στο Αμερικανικό Κοινοβούλιο, μας δίνει ελπίδα πως υπάρχει ακόμα η γενναιότητα.
Όσο περιμένουμε να κλείσει η αυλαία σε αυτό το απογοητευτικό COP25 και αρχίζουμε ήδη να ετοιμαζόμαστε για το επόμενο COP26 -όπου πραγματικά δεν θα γίνεται πλέον να πεταχτεί η μπάλα στο επόμενο- η ελπίδα πηγάζει από εκεί. Από την γενναιότητα, είτε των νέων, είτε των μεγάλων, είτε φορούν σπορτέξ, είτε είναι κουστουμαρισμένοι. Πηγάζει από αυτά που μας θύμισε η Greta και οι Fridays for the Future, τα κινήματα Sunrise, 350.org, όλοι αυτοί. Από τις Πολιτείες της Αμερικής που συμμετέχουν στο κίνημα αλλαγής, από τις πόλεις παγκοσμίως που λένε “time to act”. Από τις εκατοντάδες εταιρείες που αποφάσισαν να παρακάμψουν αυτή την ανεπάρκεια και να δεσμευτούν και αυτές να τηρήσουν ή να ξεπεράσουν την Συμφωνία του Παρισιού, διότι ο νέος καταναλωτής δεν συγχωρεί.
Η ελπίδα είναι όλοι αυτοί που δεν περιμένουν το COP26.
Time is up. Εμείς τι κάνουμε;
