Ειλικρινά, δεν ξέρω από πού να αρχίσω. Να σας πω για τη ζωή της Anna Politkovskaya; Να σας πω για την ερμηνεία της Έλενας Αγαθοκλέους ή για τη σκηνοθεσία του Διομήδη Κουφτερού; Να γράψω ίσως ότι ενώ το έργο αναφέρεται στον πόλεμο της Ρωσίας απέναντι στην Τσετσενία, θα μπορούσε να μιλάει για κάθε πόλεμο;
Μετά την επιτυχημένη της παρουσίαση στην Κύπρο την προηγούμενη θεατρική σεζόν, η παράσταση «Άννα Πολιτκόφσκαγια – Ένα Θεατρικό Υπόμνημα» της ομάδας Campos Culture and Arts ήρθε στην Αθήνα για δύο μόνο παραστάσεις, στις 23 και 24 Οκτωβρίου, στο Ίδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης.
Πρόκειται για την πραγματική ιστορία μιας ατρόμητης Ρωσίδας, της δημοσιογράφου Anna Politkovskaya. Το κείμενο του Stefano Massini, βραβευμένου με Tony το 2022 για το έργο του «Η Τριλογία των Λήμαν Μπράδερς», είναι βασισμένο στα ρεπορτάζ, στις συνομιλίες και στις συνεντεύξεις της Ρωσίδας δημοσιογράφου για την εφημερίδα Novaya Gazeta.
Η κριτική της απέναντι στο Κρεμλίνο και τον Vladimir Putin ήταν ανελέητη, με στοιχεία και γεγονότα, για τις φρικαλεότητες που διαπράχθηκαν ενάντια στους ένοπλους αλλά κυρίως στους άμαχους Τσετσένους. Παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων, βαρβαρότητες, κλοπές, πλιάτσικα, δολοφονίες και καθόλου τυχαίες «αναρριχήσεις» στην εξουσία τύπων όπως ο Ramzan Kadyrov, που είχε και ρόλο στην εισβολή στην Ουκρανία.
Η Anna Politkovskaya προσπάθησε να μεσολαβήσει στην ομηρία που έλαβε χώρα στο θέατρο του Μεγάρου Πολιτισμού στη Μόσχα τον Οκτώβριο του 2002, ενώ δηλητηριάστηκε και ουσιαστικά απήχθη πριν φτάσει στο χωριό Μπεσλάν για να μεσολαβήσει στην εξελισσόμενη ομηρία του τοπικού σχολείου τον Σεπτέμβριο του 2004.
Οι απειλές για τη ζωή της ήταν συνεχείς, από λεκτική βία μέχρι και εικονική εκτέλεση. Δολοφονήθηκε στις 7 Οκτωβρίου 2006 στο ασανσέρ της πολυκατοικίας όπου διέμενε. Έπειτα από αλλεπάλληλες δίκες οι δράστες της δολοφονίας καταδικάστηκαν, αλλά οι ηθικοί αυτουργοί δεν αποκαλύφθηκαν ποτέ. Θα μπορούσε να έχει διαφύγει στο Παρίσι ή οπουδήποτε αλλού, όμως εκείνη επέλεξε να υπηρετήσει το λειτούργημά της. Η περίπτωσή της θυμίζει αυτή της Μαλτέζας Daphne Caruana Galizia, που δολοφονήθηκε το 2017.
Στην παράσταση, η Έλενα Αγαθοκλέους κυριαρχεί στη σκηνή. Η φιγούρα της μοιάζει με εκείνη της Anna Politkovskaya και το λιτό σκηνικό με τον προτζέκτορα και μια κάμερα σε τρίποδο μας μεταφέρει στην πρώτη δεκαετία του αιώνα. Η κίνησή της δυναμική, αγέρωχη, όπως θα ήθελε και η Ρωσίδα δημοσιογράφος. Τα γεγονότα πέφτουν βροχή. Η ζωή στο παγωμένο Γκρόζνι, το Παρίσι και η Βιέννη, ο Putin και ο Kadyrov, οι Ρώσοι στρατιώτες και οι άμαχοι χωρικοί. Η Ρωσία που «κοιμάται» μπροστά στην τηλεόραση, το καθεστώς που τρέμει μια γυναίκα με ένα κασετοφωνάκι, μια «δημοσιογράφο με βυζιά», όπως χυδαία την αποκαλούσαν. Ονόματα νεκρών παιδιών και αίμα στο χιόνι.
Το κείμενο είναι πάντα επίκαιρο, τόσο για το τι θα πει ερευνητική δημοσιογραφία όσο και για το τι θα πει πόλεμος. Σκέφτομαι ότι και πάλι, αφού οι δημοσιογράφοι δεν μπορούν να μιλήσουν ανοιχτά, έρχεται το θέατρο με την παιδευτική του δυναμική να «βγάλει το φίδι από την τρύπα». Το έργο με οδήγησε σε περαιτέρω έρευνα για το τι συνέβη στην Τσετσενία, τι συμβαίνει στη Ρωσία, αλλά και πώς τα ΜΜΕ γίνονται εύκολα χειραγωγήσιμα υπό τις απειλές ενόπλων ή υποκύπτοντας στο χρώμα του χρήματος.
Ο Διομήδης Κουφτερός σκηνοθετεί όσο ακριβώς χρειάζεται. Χρησιμοποιεί ντοκουμέντα, φωτογραφίες και προβολές. Μεταφέρει την αγωνία του για την ελευθερία του λόγου μέσα από το κείμενο και την Έλενα Αγαθοκλέους. Το έργο δεν μας εκβιάζει να πάρουμε θέση. Ένιωθα ότι η Anna, που ήταν εκεί μπροστά μας, ήξερε ότι θα πεθάνει για να υπηρετήσει την αλήθεια και όντως, τελικά, αυτό κάνει: διηγείται τον ίδιο της τον θάνατο.
«Είμαι δημοσιογράφος, ούτε δικαστήριο ούτε εισαγγελέας. Περιορίζομαι στην αναφορά των γεγονότων. Των γεγονότων: όπως έχουν, όπως είναι. Φαίνεται εύκολο, αλλά εδώ είναι το πιο δύσκολο πράγμα. Κι έχει το μεγαλύτερο κόστος».
Συγκλονιστικό. Δείτε το, όπου ανέβει ξανά!
Συντελεστές
Μετάφραση: Ράνια Ιακώβου | Σκηνοθεσία: Διομήδης Κουφτερός | Σκηνογραφία: Ελένη Ιωάννου | Σχεδιασμός φωτισμών: Καρολίνα Σπύρου | Μουσική: Αντώνης Αντωνίου | Προβολές: Χάρης Βαρέλιας | Σύμβουλος κειμένου: Antonio Palumbo | Γραφιστικά: Πόπη Πισσούριου | Παραγωγή: Campos Culture and Arts
Ερμηνεύει η Έλενα Αγαθοκλέους.
Οι παραστάσεις διοργανώθηκαν στην Αθήνα από την Campos Culture and Arts, σε συνεργασία με το Σπίτι της Κύπρου και το Ίδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης και με τη στήριξη του Υφυπουργείου Πολιτισμού της Κυπριακής Δημοκρατίας.
Διαβάστε επίσης στην αθηΝΕΑ:
Πάμε Θέατρο; Μα φυσικά! | Νέες Παραστάσεις στην Αθήνα
Ίρις Κατσούλα, Πες Μας: Η Μάνα Είναι Μάνα (ρε);
«Γένεσις Νο 2» στην ΠΛΥΦΑ | Αναζητώντας Νοήματα στο Όριο της Λογικής
