Παρακολούθησα εναρκτήρια εκδήλωση του WOW Athens 2025, το WOW Show με την Jude Kelly, η οποία μοιράστηκε τη σκηνή με την Κατερίνα Αθανασιάδου, τη Βανέσσα Βενέτη και την Κατερίνα Βρανά, τρεις γυναίκες που, αμφισβητώντας στερεότυπα, πήγαν κόντρα στο ρεύμα. Η εμπειρία ήταν απλά μαγική και η Judy Kelly εντυπωσιακή, που με τη ζεστασιά και το πάθος της αφόπλισε, ενεργοποίησε και συγκίνησε.
Ήταν μια αυθεντική στιγμή γεμάτη αλήθειες, αλληλεγγύη και ενδυνάμωση, που με έκανε να συνειδητοποιήσω πόσο σημαντικό είναι να μοιραζόμαστε εμπειρίες και να υποστηρίζουμε ο ένας/μία τον άλλο/η.
Βρεθήκαμε την επόμενη ημέρα συζητώντας όχι μόνο για το αποτύπωμα της βραδιάς, αλλά και για όσα απασχολούν τα τελευταία χρόνια και τα δύο φύλα στο πεδίο της έμφυλης ισότητας.
Η Jude Kelly είναι οραματίστρια της τέχνης και της κοινωνικής αλλαγής, αφιερώνει τη ζωή της στην ενδυνάμωση των γυναικών και των θηλυκοτήτων και στην προώθηση της ισότητας μέσα από τον πολιτισμό. Το 2010 ίδρυσε το WOW Festival στο Λονδίνο, το οποίο εξελίχθηκε και φιλοξενείται πλέον σε 30 πόλεις.
Το 2018 δημιούργησε το The WOW Foundation, ενισχύοντας τη δράση του φεστιβάλ. Με πάνω από 200 θεατρικές και οπερατικές παραγωγές, έχει βραβευτεί με δύο Olivier Awards και πολλές άλλες διακρίσεις. Συμμετείχε στον πολιτιστικό σχεδιασμό των Ολυμπιακών Αγώνων του Λονδίνου 2012 και συνέβαλε στις προετοιμασίες του Ρίου και του Τόκιου. Πριν χρόνια, το 1997, τιμήθηκε με OBE και το 2015 με CBE για την προσφορά της στις τέχνες.
Τι σας παρακίνησε να δημιουργήσετε το WOW Foundation;
Γνώριζα πολλές νεαρές γυναίκες που μου έλεγαν ότι δεν χρειάζονταν τον φεμινισμό, ότι δεν ήταν απαραίτητος. Αυτό συνέβαινε πριν από 15 χρόνια. Ένιωθαν πλέον ίσες και πίστευαν πως ο φεμινισμός αφορούσε μόνο τις γυναίκες στο Πακιστάν ή σε άλλες χώρες, αλλά όχι τις ίδιες. Όμως, όταν τις ρωτούσα για θέματα όπως η ισότητα στις αμοιβές, οι συμπεριφορές των συντρόφων τους, ο τρόπος που ντύνονταν, η αίσθηση ασφάλειας που είχαν, απαντούσαν: «Α, ναι, εκτός από αυτό… και εκτός από εκείνο…».
Τότε συνειδητοποίησα πως είχαμε δημιουργήσει ένα πρόβλημα: κάναμε τις γυναίκες να πιστεύουν ότι ο κόσμος τους ανήκει, αλλά ταυτόχρονα αφήσαμε να εννοηθεί πως η μάχη είχε ήδη κερδηθεί. Κι αυτό ήταν τόσο αναληθές! Ήταν πριν τη δολοφονική επίθεση στη Μαλάλα, πριν τον ομαδικό βιασμό στο Δελχί, πριν το κίνημα #MeToo, πριν από τόσα γεγονότα που απέδειξαν το αντίθετο. Τότε ήταν η 100ή επέτειος της Παγκόσμιας Ημέρας της Γυναίκας. Εκατό χρόνια πριν, οι γυναίκες είχαν δώσει σκληρές μάχες για την αναγνώριση των δικαιωμάτων τους. Και, όπως συμβαίνει συχνά στην ιστορία, φοβήθηκα πως τα επιτεύγματά τους θα ξεχνιούνταν ή θα υποτιμούνταν.
Σκέφτηκα να δημιουργήσω ένα μεγάλο φεστιβάλ, κάτι μοναδικό. Χιλιάδες άνθρωποι ήρθαν με ενθουσιασμό, έτοιμοι να συζητήσουν αβίαστα και φυσικά, όπως ακριβώς συνηθίζω να κάνω κι εγώ. Δεν ήταν συνέδριο, αλλά μια γιορτή με μουσική, ποίηση και τέχνη. Γρήγορα, άρχισαν να με ρωτούν: «Μπορώ να το κάνω κι εγώ στη Βαλτιμόρη;» ή «Μπορούμε να το κάνουμε στην Τουρκία;».
Σύντομα κατάλαβα ότι έπρεπε να το επαναλάβω στο Λονδίνο και να υποστηρίξω γυναίκες που ήθελαν να το διοργανώσουν στις χώρες τους. Ήδη από τον χώρο των τεχνών, είχα σκεφτεί μια μεθοδολογία για το φεστιβάλ που περιλάμβανε συζητήσεις, αγορές, stand-up, μουσική και άλλα εκφραστικά μέσα. Το WOW Festival εξαπλώθηκε γιατί υπάρχει ένα κοινό πρότυπο διοργάνωσης, το οποίο προσαρμόζεται κάθε φορά στην κουλτούρα και στις ανάγκες της τοπικής κοινωνίας. Έτσι, το WOW Festival απέκτησε διεθνή διάσταση.
«Τότε συνειδητοποίησα πως είχαμε δημιουργήσει ένα πρόβλημα: κάναμε τις γυναίκες να πιστεύουν ότι ο κόσμος τους ανήκει, αλλά ταυτόχρονα αφήσαμε να εννοηθεί πως η μάχη είχε ήδη κερδηθεί. Κι αυτό ήταν τόσο αναληθές!»
Έπειτα από 15 χρόνια δράσης, ποια θεωρείτε ότι είναι τα μεγαλύτερα επιτεύγματα του WOW και τι αποτελέσματα έχετε δει στις κοινότητες όπου έχει ταξιδέψει το φεστιβάλ;
Πιστεύω ότι λόγω της ανοιχτής και προσιτής φύσης του, το φεστιβάλ έχει δώσει στις γυναίκες και στους άνδρες τη γλώσσα, τα εργαλεία για να εκφραστούν και να μιλήσουν για ζητήματα που ίσως παλιότερα περιορίζονταν μόνο στον ακαδημαϊκό χώρο ή στον τύπο. Το WOW δεν απειλεί, δεν κατηγορεί, δεν φέρνει αμηχανία. Ανοίγει τον διάλογο, τον κάνει φυσικό και προσιτό. Και πιστεύω ότι, μέσα από αυτό, έχει αλλάξει την οπτική εκατομμυρίων γυναικών σε όλο τον κόσμο.
Jude Kelly-credit_SNFCC_Marisa-Kapsabeli
Ποιες είναι οι πιο δυνατές ιστορίες που έχετε ακούσει από τις γυναίκες και τα άτομα που έχουν συμμετάσχει στο WOW; Υπάρχει κάποια που σας συγκίνησε ιδιαίτερα;
Παντού στον κόσμο ακούμε συγκλονιστικές ιστορίες γυναικών που παλεύουν, επιβιώνουν και ξαναγεννιούνται, παρά τις τραγωδίες τους. Είναι βαθιά οδυνηρό, αλλά νιώθεις ευγνωμοσύνη που μοιράζονται την ιστορία τους μαζί σου. Οι πιο ακραίες περιπτώσεις είναι αυτές που αφορούν τον βιασμό στον πόλεμο και οι φρικαλεότητες που διαπράττονται. Καθώς και οι γυναίκες που έχουν επιβιώσει από ακραία ενδοοικογενειακή βία.
Θυμάμαι τις έξι γυναίκες στο Μπανγκλαντές που δέχθηκαν επιθέσεις με οξύ. Με παραμορφωμένα πρόσωπα, ένωσαν τις δυνάμεις τους, δημιούργησαν μια κοινότητα επιζωσών και άρχισαν να επισκέπτονται σχολεία μιλώντας για τη βία και τον εξαναγκασμό, αλλά και για να επαναπροσδιορίσουν την ομορφιά. Να πουν: «Η ομορφιά περιλαμβάνει και το δικό μου πρόσωπο, ακόμη κι αν είναι σημαδεμένο». Μια από τις πιο σκληρές ιστορίες, αλλά και από τις πιο γενναίες.
Ωστόσο, δεν είναι μόνο οι τραγικές ιστορίες που μένουν. Ενθουσιάζομαι με γυναίκες που σπάνε τα όρια, όπως η πρώτη γυναίκα από τη Σρι Λάνκα που ανέβηκε στο Έβερεστ ή η Ινδή πρωταθλήτρια του σερφ, ένα πρωτοφανές επίτευγμα στη χώρα της. Και έπειτα, βλέπεις 12χρονα και 13χρονα κορίτσια στα σχολεία τους να κινητοποιούν τους συμμαθητές τους, να ανοίγουν συζητήσεις για το πώς μιλάμε για την έμμηνο ρύση και να διεκδικούν αλλαγές για τα δικαιώματα των γυναικών. Αυτές οι ιστορίες είναι γεμάτες δύναμη και ελπίδα.
Πώς βλέπετε τις νέες γενιές όσον αφορά τον αγώνα για την ισότητα των φύλων; Βλέπετε πρόοδο ή υπάρχουν ακόμα σημαντικές προκλήσεις;
Δεν πιστεύω ότι η πρόοδος αφορά μόνο τους νέους. Έχω δει αλλαγή και σε μεγαλύτερες γυναίκες, στα 60 ή στα 70 τους, που ξαφνικά λένε «ναι, τώρα το βλέπω», και αρχίζουν να μιλούν διαφορετικά στα εγγόνια τους. Ακόμα και σε άνδρες που επηρεάζονται από τις κόρες τους και όχι από τις συζύγους ή τις συντρόφους τους, που τους λένε: «Μπαμπά, αυτό δεν είναι σωστό». Και επειδή θέλουν την εκτίμηση των κοριτσιών τους, αρχίζουν να προβληματίζονται.
Και ναι, έχει σημειωθεί μεγάλη πρόοδος. Γι’ αυτό και βλέπουμε αντιδράσεις – το λεγόμενο «αντί-woke» δεν είναι τίποτε άλλο από μια απάντηση στον αυξανόμενο αριθμό ανθρώπων που θεωρούν ότι οι σχέσεις των δύο φύλων πρέπει να αλλάξουν. Κάποιοι, προφανώς, το βρίσκουν αδιανόητο.
Για χρόνια και χρόνια, οι γυναίκες δεν μιλούσαν, και τα πράγματα ήταν φρικτά. Οι άνδρες ζούσαν σε έναν κόσμο όπου δεν έπρεπε να σκεφτούν αυτές τις πραγματικότητες. Αν όμως οι ίδιοι υφίσταντο σεξουαλική παρενόχληση από άλλους άνδρες καθημερινά, θα ξεσηκώνονταν. Πρέπει, λοιπόν, να αναθεωρήσουν τη συμπεριφορά τους – και κάποιοι το κάνουν ήδη. Μου αρέσει όταν ακούω γυναίκες να λένε: «Δεν θα το ανεχτώ άλλο». Το βρίσκω υπέροχο.
«Θυμάμαι τις έξι γυναίκες στο Μπανγκλαντές που δέχθηκαν επιθέσεις με οξύ. Με παραμορφωμένα πρόσωπα, ένωσαν τις δυνάμεις τους, δημιούργησαν μια κοινότητα επιζωσών και άρχισαν να επισκέπτονται σχολεία μιλώντας για τη βία και τον εξαναγκασμό, αλλά και για να επαναπροσδιορίσουν την ομορφιά».
Πώς νιώθετε βλέποντας το WOW να εμπνέει και να ενδυναμώνει ανθρώπους σε διαφορετικά μέρη του κόσμου;
Νιώθω σίγουρα αισιόδοξη, αλλά χρειάζεται ακόμη πολλή δουλειά. Βλέπουμε κορίτσια που είναι πιο σίγουρα για τον εαυτό τους και μιλούν ανοιχτά, ενώ η πίεση από τα κοινωνικά μέσα εντείνει τις προσδοκίες για το πώς πρέπει να είναι, δημιουργώντας σύγκρουση μεταξύ εκείνων που παλεύουν για την ελευθερία τους και αυτών που νιώθουν εγκλωβισμένες.
Αυτό ισχύει και για τα αγόρια, τα οποία είναι διαιρεμένα. Κάποια θέλουν μια καλύτερη ζωή για όλους, ενώ άλλα νιώθουν ανασφάλεια λόγω των προσδοκιών για την αρρενωπότητά τους. Τα κορίτσια μεγαλώνουν πιο γρήγορα και αναλαμβάνουν ευθύνες για τα συναισθήματά τους, ενώ τα αγόρια δυσκολεύονται να τα εκφράσουν.
Είναι σημαντικό να δείξουμε κατανόηση και στήριξη στους άνδρες χωρίς να περιορίζουμε τα δικαιώματα των γυναικών. Στις μεσογειακές χώρες, η ανδρική αρρενωπότητα συνδέεται με την επιδεικτική μυϊκή δύναμη, αλλά αυτό δεν πρέπει να στερεί από τις γυναίκες τη δική τους ελευθερία και τις επιλογές τους. Πρέπει να βρεθεί ισορροπία, να υποστηρίξουμε τα δικαιώματα όλων.
Τι πρέπει να κάνουμε τώρα για να γίνουμε πιο δυνατές και να επιτύχουμε καλύτερη ισορροπία μεταξύ ανδρών και γυναικών;
Πρέπει να συνεχίσουμε να ενισχύουμε την πρόοδο για να παραμείνουμε πιο δυνατές, έτσι ώστε να πετύχουμε μεγαλύτερη ισορροπία μεταξύ ανδρών και γυναικών. Οι γυναίκες έχουν κάνει τεράστια βήματα, ιδιαίτερα στην οικονομική ανεξαρτησία και τη σεξουαλική ελευθερία, και ακόμα και με αυτές τις αλλαγές, οι άνδρες και οι γυναίκες συνεχίζουν να έρχονται κοντά, να ερωτεύονται και να δημιουργούν οικογένειες.
Δεν πρέπει να φοβόμαστε να προχωρήσουμε προς την πρόοδο, ακόμα και αν αυτό προκαλεί θυμό στους άντρες. Παράλληλα, πρέπει να αγαπάμε τους άνδρες και να τους βλέπουμε ως ανθρώπους που μπορούν και αυτοί να αλλάξουν. Η αλλαγή είναι κάτι που μπορεί να συμβεί εύκολα, αρκεί να το πιστέψουμε. Πρέπει να πιστεύουμε στην αλλαγή, γιατί όλοι μπορούμε να αλλάξουμε και να συνεχίσουμε να προχωράμε μπροστά.
Έχετε κάποιο μότο;
Πίστευε στην αλλαγή και μείνε αισιόδοξος/η. Η αισιοδοξία σου δίνει την ενέργεια να αντιμετωπίσεις την αλλαγή.
Διαβάστε επίσης στην αθηΝΕΑ και στο μηνιαίο newsletter No Man’s Land – στο οποίο μπορείτε να κάνετε την εγγραφή σας εδώ.
Μήπως να μην Πυροβολείτε την Karla Sofía Gascón;
