«Ένα βράδυ, κάθισα την Ομορφιά στα γόνατά μου.
– Και τη βρήκα πικρή.
– Και την έβρισα».
Βρισκόμουν στις αρχές της δεύτερης δεκαετίας της ζωής μου όταν πρωτοδιάβασα Rimbaud. Ήταν μια παλιά δανεική μεταφρασμένη έκδοση του «Μια Εποχή στην Κόλαση». Ακόμη θυμάμαι το παράξενο συναίσθημα που ένιωσα φτάνοντας στον παραπάνω στίχο. Ένα σφίξιμο, μια έκπληξη που με τάραξε και με γοήτευσε ταυτόχρονα. Συνέχισα να διαβάζω. Δεν ήταν εύκολο ανάγνωσμα, αλλά για μένα κομβικό.
Γι’ αυτό και όταν έπιασα στα χέρια μου την έκδοση της Κάπα Εκδοτικής με τίτλο «Ρεμπώ | Ποιήματα – Μια Εποχή Στην Κόλαση – Εκλάμψεις – Επιστολές – Μαρτυρίες», σε μετάφραση Στρατή Πασχάλη, ήταν σαν να κρατούσα ένα κλειδί για να ξαναμπώ στον μυστηριώδη και απρόβλεπτο κόσμο του Rimbaud και να γνωρίσω ακόμη βαθύτερα τον νεαρό ποιητή-θρύλο που σταμάτησε να γράφει στα είκοσί του, αφήνοντας πίσω του ποίηση γεμάτη φωτιά, ρεαλισμό και όνειρο.
Κι αυτό, επειδή το βιβλίο περιλαμβάνει όχι μόνο το μεγαλύτερο μέρος του έργου του Rimbaud, αλλά και προσωπικές επιστολές και μαρτυρίες που αποτυπώνουν τη σύντομη αλλά τόσο θυελλώδη ζωή του Γάλλου ποιητή που σφράγισε τη νεωτερικότητα.
Εισαγωγή
Ήδη από την αρχή, η γλαφυρή και εξαιρετικά καλογραμμένη εισαγωγή του μεταφραστή Στρατή Πασχάλη μας οδηγεί σε μια προσέγγιση του Rimbaud όχι μόνο ως μύθου, αλλά ως πολυσχιδούς προσωπικότητας. Ποιος ήταν αυτός ο ποιητής, τόσο νέος και γοητευτικός στη φωτογραφία εξωφύλλου, που έγραφε έτσι; Με τρόπο λυρικό και σκοτεινό, προσωπικό αλλά και αλληγορικό; Τολμηρό, εξεγερτικό, καινοτόμο, επώδυνο, αποκαλυπτικό; Αυτή η φωνή που παλλόταν από πάθη και αντιφάσεις και που βάλθηκε να εκφράσει με λέξεις τη συναισθηματική και υπαρξιακή του αναμέτρηση με αυτά; Που δεν δίστασε να αμφισβητήσει, να εκφράσει απογοήτευση, να συγκρουστεί με τις παραδοσιακές αξίες, την κοινωνία, τη θρησκεία, την πολιτική;
Τα Ποιήματα
Το πορτρέτο αυτό της ρηξικέλευθης, αινιγματικής μορφής της παγκόσμιας ποίησης σκιαγραφείται όμως με τον πιο αυθεντικό τρόπο κυρίως μέσα από τις ίδιες του τις λέξεις. Η πρώτη ενότητα περιλαμβάνει έντεκα ποιήματα-ορόσημα, μεταξύ των οποίων και το δημοφιλές «Μεθυσμένο Καράβι», όπου διαφαίνεται το χάρισμα –ευλογία και κατάρα– του Rimbaud να ισορροπεί μεταξύ λογικής και παραλόγου.
Ακολουθεί μια νέα μεταφραστική προσέγγιση του «Μια Εποχή στην Κόλαση», όπου τα όρια μεταξύ ηθικής και αμαρτίας, εαυτού και άλλων, καταρρέουν. Εδώ, ο Rimbaud με όλη τη βιαιότητα της εφηβείας και την ενόραση ενός οραματιστή, ξαναγράφει το τι σημαίνει να είσαι ποιητής – ή, όπως τελικά δηλώνει, να παραιτείσαι από το να είσαι ποιητής.
Η τρίτη ενότητα είναι αφιερωμένη στις «Εκλάμψεις», ένα ποιητικό σύμπαν παραισθησιογόνο και οραματικό, γραμμένο σε γλώσσα που μοιάζει με αποκρυφιστικό κώδικα: παιδική και σοφή μαζί, αδέξια κι όμως τελειοποιημένη, μελαγχολική και εκρηκτική.
Επιστολές – Μαρτυρίες – Επίμετρο
Το βιβλίο συμπληρώνεται από πολύτιμο αρχειακό υλικό στις δύο τελευταίες ενότητες. Εκεί βρίσκουμε εξαιρετικά ενδιαφέρουσες επιστολές από και προς τον Rimbaud, μαρτυρίες, το βιογραφικό του χρονολόγιο, πολύ χρήσιμα σχόλια και σημειώσεις του μεταφραστή, καθώς και ενδιαφέροντα κείμενα από κάποιες πρώτες ελληνικές εκδόσεις έργων του ποιητή.
Η έκδοση της Κάπα Εκδοτικής είναι ένα πολύτιμο βιβλίο για όλους όσοι αγαπάμε την ποίηση για πολλούς λόγους. Στις σελίδες της, από τη μια φωτίζεται το πρόσωπο πίσω από τους στίχους – ο έφηβος επαναστάτης, ο εραστής του Verlaine, o φυγάς στην Αφρική, ο εξερευνητής, ο έμπορος, ο άνθρωπος που εγκατέλειψε την τέχνη για να χαθεί στον κόσμο. Από την άλλη, μεταφερόμαστε στο κλίμα των μέσων του 19ου αιώνα, μιας εποχής αναβρασμού κι αμφισβήτησης τόσο στη Γαλλία όσο και σε ολόκληρη την Ευρώπη, που χαρακτηρίζεται από πολιτικές εντάσεις, ιδεολογικές μετατοπίσεις και υπαρξιακές αγωνίες.
Δηλαδή, όλα όσα ο Rimbaud συνέλαβε και απέδωσε, σαν κάποιος που έζησε πέρα από τον χρόνο, επαναπροσδιορίζοντας τελικά τον ρόλο του ποιητή και ανοίγοντας τον δρόμο για κινήματα όπως ο υπερρεαλισμός, οι beatniks, οι hippies και φυσικά επηρεάζοντας καλλιτέχνες όπως (μεταξύ άλλων) οι André Breton, T. S. Eliot, Allen Ginsberg, Jim Morrison, Bob Dylan, Patti Smith, David Wojnarowicz, αλλά και οι δικοί μας Ανδρέας Εμπειρίκος, Νάνος Βαλαωρίτης, Νίκος Γκάτσος, Θάνος Μικρούτσικος, Δημήτρης Παπαδημητρίου κ.ά.
Το βιβλίο είναι στολίδι, όχι μόνο λόγω του εξαιρετικά επιμελημένου περιεχομένου του, αλλά και για την καλαίσθητη, προσεγμένη εμφάνισή του: το κόκκινο δερματόδετο εξώφυλλο, τη σουρεαλιστική γραμματοσειρά των κεφαλίδων, τον διακριτικό και τόσο χρήσιμο διαχωρισμό των ενοτήτων, τον σελιδοδείκτη. Για μένα, έχει και μια συγκινητική, νοσταλγική αύρα. Είναι σαν να ξαναγυρίζω στην εποχή που πρωτοξεφύλλισα εκείνο το βιβλίο με το ταλαιπωρημένο εξώφυλλο. Μόνο που τώρα ο Rimbaud μου μιλά διαφορετικά. Πιο καθαρά. Και το έργο του, βαθιά λυρικό και ταυτόχρονα διαχρονικά ανατρεπτικό, καθιστά τον ποιητή σύγχρονο και ίσως πιο αναγκαίο από ποτέ.
Διαβάστε επίσης στην αθηΝΕΑ:
Σιωπή: Η Επανάσταση της Ησυχίας
«Στέλλα, Κρατάω Βιβλίο!» | Για τη Φωτιά που Σιγοκαίει τον Καλλιτέχνη
