Οι παγκόσμιες ημέρες –ορισμένες εξ αυτών έστω– λειτουργούν, grosso mondo, σαν τις ταχύτητες του κόσμου. Από τη μια πλευρά, υφίστανται για να συμβάλλουν στην αλλαγή και, από την άλλη, αυτό που καταγράφουν είναι ό,τι υπολείπεται, ό,τι μένει να γίνει, ό,τι καθηλώθηκε αντί να προοδεύσει.
Η ζωή –και οι άνθρωποι– όμως δεν κινείται σε ασπρόμαυρο φόντο. Διαθέτει ευρύ χρωματολόγιο, αποχρώσεις, φως, ημίφως (και σκοτάδι). Στις 15 Μαΐου, με αφορμή την Ημέρα του Πατέρα, τα social media γέμισαν αναρτήσεις με αφιερώματα στον «καλύτερο μπαμπά του κόσμου», στον «ήρωά μου», στον «πατέρα μου που είναι πάντα εδώ», στον «μπαμπακούλη μου που δεν θα ξεχάσω ποτέ».
Οι δημόσιοι συναισθηματισμοί –πάντα συγκινητικοί– είναι η μία πλευρά του νομίσματος. Η άλλη αφορά την πράξη. Τη μετακίνηση του ρόλου από τον μπαμπά/κουβαλητή/τηλεορασάκια που καμάρωνε τα παιδιά του όταν κάποιος άλλος –η μαμά– τα είχε ντύσει/στολίσει/νοικυρέψει, στον μπαμπά που τρέχει πίσω από το μικρό ζιζάνιό του όταν εκείνο δεν μπορεί να καθίσει σε καρέκλα πάνω από 5 δευτερόλεπτα. Στον μπαμπά που σέρνει το καρότσι στις διακοπές. Ακόμη ακόμη στον μπαμπά που παρακολουθεί από κοντά την πρόοδο του παιδιού του στο σχολείο. Για τους άλλους μπαμπάδες, τους κακοποιητές, αυτό το σημείωμα δεν έχει χώρο.
Από τον μπαμπά/σπερματοδότη στον μπαμπά/φροντιστή η απόσταση μετριέται σε αιώνες. Όπως έγραψε ο Economist με αφορμή την Ημέρα του Πατέρα, οι πρόγονοί μας είχαν κάποιες περίεργες ιδέες σχετικά με την πατρότητα. Στην αρχαία Αθήνα, ένα μωρό δεν θεωρούνταν νομικά πολίτης μέχρι να το δηλώσει ο πατέρας του. Σε μια τελετή που ονομαζόταν αμφιδρομία, ο πατέρας κρατούσε ψηλά το νεογέννητο για να το επιθεωρήσει και είτε το καλωσόριζε στο σπίτι του είτε το εγκατέλειπε στην πλαγιά ενός λόφου για να αντιμετωπίσει σχεδόν βέβαιο θάνατο. Τυπικοί λόγοι για την απόρριψη ενός βρέφους ήταν η παραμόρφωση ή το απλό γεγονός ότι ήταν κορίτσι.
Από την Αρχαιότητα στο 1990
Τα προνομιούχα αγόρια έναντι των μη προνομιούχων κοριτσιών είναι μια συνθήκη που διαιωνίζεται. Κάνοντας ένα τεράστιο άλμα στον χρόνο, από την αρχαιότητα στη δεκαετία του 1980, σε χώρες όπως η Ινδία και η Κίνα υπήρξε συχνό φαινόμενο ένα κύμα επιλεκτικών αμβλώσεων λόγω φύλου. Εκτός των άλλων, η πολιτική του ενός παιδιού στην Κίνα και οι παλιές προκαταλήψεις έκαναν τις οικογένειες να επιθυμούν απεγνωσμένα το ένα τους παιδί να είναι αγόρι.
Ο Economist έχει εκτιμήσει ότι μόνο από το 1980 έχουν γεννηθεί παγκοσμίως περίπου 50.000.000 λιγότερα κορίτσια από το αναμενόμενο, κάτι που σημαίνει ότι σχεδόν όλα αυτά τα κορίτσια δεν γεννήθηκαν ποτέ ακριβώς επειδή ήταν κορίτσια.
Στην επισήμανση του έγκυρου βρετανικού εντύπου προστίθεται και ο βραβευμένος με Νόμπελ οικονομολόγος Amartya Sen, ο οποίος εξέτασε τις αναλογίες γεννήσεων στην Ασία, τη Βόρεια Αφρική και την Κίνα.
Στη μελέτη του έγραφε: «Λέγεται συχνά ότι οι γυναίκες αποτελούν την πλειονότητα του παγκόσμιου πληθυσμού. Δεν την αποτελούν. Αυτή η εσφαλμένη πεποίθηση βασίζεται σε γενικεύσεις σχετικά με τη σύγχρονη Ευρώπη και τη Βόρεια Αμερική, όπου η αναλογία γυναικών/ανδρών είναι περίπου 105 ή 106 κορίτσια/100 αγόρια. Στην Κίνα η αναλογία γυναικών/ανδρών μπορεί να είναι πολύ μικρότερη».
Εκτιμώντας τα δεδομένα, ο Amartya Sen συμπέρανε ότι με βάση τη σωστή αναλογία νεογέννητων αγοριών/κοριτσιών και τη διάρκεια ζωής κάθε φύλου υπήρχε ένας τεράστιος αριθμός κοριτσιών (100.000.000) που θα έπρεπε να είχαν γεννηθεί αλλά δεν γεννήθηκαν, που «αγνοούνται». Οι διαπιστώσεις του νομπελίστα οικονομολόγου ωστόσο –όπως και τα όσα έγραφε ο Economist– αφορούσαν δεκαετίες κατά τις οποίες η επιστημονική δυνατότητα ασφαλούς διαπίστωσης του φύλου του μωρού μέσω υπερηχογραφήματος ήταν σε πρώιμο στάδιο.
Παιδιά, Παιδιά κι Άλλα Παιδιά
Σε μια άτακτη βόλτα στον χρόνο και τον τόπο, ας αναλογιστούμε την Ελλάδα των περασμένων δεκαετιών. Πόσες και πόσες οικογένειες δεν αυξάνονταν και πληθύνονταν όχι μόνο λόγω έλλειψης αντισυλληπτικών μεθόδων, αλλά και με την προσδοκία του γιου που θα πάρει το όνομα της οικογένειας; Πόσες και πόσες γυναίκες δεν αποκτούσαν χαρακτηρισμούς με… μεγάλα αφτιά γιατί γεννούσαν και γεννούσαν και γεννούσαν;
Μόλις ελάχιστα χρόνια πριν, δε, μονοδιάστατες πολιτικές με πρόφαση το δημογραφικό ζήτημα –όπως η απαγόρευση των αμβλώσεων ως συνταγματικού δικαιώματος στις ΗΠΑ, οι αναδυόμενες θεωρίες περί αγέννητου παιδιού και η τάση/εξάμβλωμα με φανατικούς υποστηρικτές τύπους σαν τον Elon Musk του pronatalism– έδειξαν την ισχύ τους και εξακολουθούν να το κάνουν.
Η Θετική Πλευρά των Πραγμάτων
Με το φεμινιστικό κίνημα να έχει πρωτοστατήσει στο δικαίωμα των γυναικών να ορίζουν τη ζωή τους (δουλεύοντας και αποκτώντας αυτονομία) και το σώμα τους (επιλέγοντας πόσα παιδιά θα κάνουν, αν κάνουν), με «αποδείξεις» πως οι γυναίκες είναι εξίσου «δυνατές» με τους άνδρες –στις πιο πρόσφατες διεθνείς εξετάσεις PISA, που θεωρούνται το χρυσό πρότυπο για την αξιολόγηση της επίδοσης των μαθητών σε όλο τον κόσμο, τα 15χρονα κορίτσια ξεπέρασαν τους άνδρες συνομηλίκους τους–, στην αλλαγή του σκηνικού έχουν, ωστόσο, συμβάλει και σύγχρονες πολιτικές.
Η Κίνα, για παράδειγμα, εφάρμοσε προ 10ετίας αυστηρά μέτρα για την απαγόρευση προγεννητικών εξετάσεων προσδιορισμού φύλου και των παράνομων αμβλώσεων. Ακόμη, η άδεια πατρότητας εφαρμόζεται σε πολλές οικονομικά εύρωστες χώρες – οι Αμερικανοί μπαμπάδες φροντίζουν τα παιδιά τους τρεις φορές περισσότερο σήμερα από ό,τι στη δεκαετία του 1960.
H νοοτροπία των πατεράδων (αλλά και των μανάδων) που δεν προσμένουν πλέον την απόκτηση διαδόχου ωσάν να επρόκειτο να κληροδοτήσουν το βασίλειό τους, μοιάζει να αλλάζει. Έστω σε ορισμένα κοινωνικοοικονομικά περιβάλλοντα. Κι αν ο δρόμος είναι ακόμη μακρύς για την εξισορρόπηση του γονεϊκού ρόλου, τουλάχιστον τα κορίτσια δεν είναι βάρος και οι μπαμπάδες μπορούν να χαίρονται επιτέλους όταν στολίζουν/ντύνουν/νοικοκυρεύουν τα παιδιά τους.
Διαβάστε επίσης στην αθηΝΕΑ και στο μηνιαίο newsletter No Man’s Land – στο οποίο μπορείτε να κάνετε την εγγραφή σας εδώ.
Όταν τα Παραμύθια δεν Τελειώνουν Ποτέ…
