Σε μια εποχή όπου η ψηφιακή μας παρουσία είναι εξίσου (ή και περισσότερο) ορατή από τη φυσική μας, ένα καινοφανές ερώτημα έρχεται να μας ταρακουνήσει υπαρξιακά: Τι γίνεται όταν πεθάνουμε, αλλά το avatar μας συνεχίζει να υπάρχει;
Από απλές προγραμματισμένες αναρτήσεις σε μέσα κοινωνικής δικτύωσης μέχρι εξελιγμένες μορφές ψηφιακής τεχνητής νοημοσύνης που μιμούνται τη φωνή και τη σκέψη μας, ή τα ψηφιακά ολογράμματα που «επαναφέρουν» νεκρούς καλλιτέχνες, η μεταθανάτια «ζωή» στον κυβερνοχώρο δεν είναι πια επιστημονική φαντασία. Είναι ήδη εδώ και διχάζει, καθώς ανοίγει νέα ερωτήματα για την ταυτότητα, τη μνήμη και τη μετά θάνατον ύπαρξη.
Για ορισμένους, η ιδέα ενός ψηφιακού εαυτού που συνεχίζει να υπάρχει μετά τον θάνατο είναι παρηγορητική. Οι απόγονοί μας θα μπορούν να «συνομιλούν» μαζί μας, να ακούν τη φωνή μας, να βλέπουν τις κινήσεις μας και να μαθαίνουν από τις εμπειρίες και τις αξίες που αφήσαμε πίσω. Η ψηφιακή αθανασία, μέσω των avatar που δημιουργούνται με τεχνητή νοημοσύνη, μπορεί να λειτουργήσει ως μια νέα μορφή κληρονομιάς, πιο ζωντανή και διαδραστική από τις παραδοσιακές φωτογραφίες ή τα ημερολόγια.
Ορισμένοι φουτουριστές και τεχνολογικά αισιόδοξοι μιλούν ακόμα και για «μεταφόρτωση συνείδησης», όπου το avatar μας δεν θα είναι απλώς μια απομίμηση, αλλά κάτι πιο κοντά σε μια συνέχεια του νου μας. Αν και αυτή η προοπτική απέχει ακόμα από την επιστημονική πραγματικότητα, δεν παύει να προκαλεί γοητεία και ελπίδα για μια άλλη μορφή αθανασίας.
Replika AI
Η περίπτωση της Replika AI, μιας εφαρμογής που δημιουργεί avatar με τεχνητή νοημοσύνη, είναι χαρακτηριστική. Η εταιρεία δίνει τη δυνατότητα στους χρήστες να συνομιλούν με μια ψηφιακή οντότητα που μαθαίνει από τις συζητήσεις τους και προσαρμόζεται στη γλώσσα και στο ύφος τους. Ορισμένοι χρήστες, όταν χάνουν κάποιον αγαπημένο, μετατρέπουν το ψηφιακό τους προφίλ σε ένα είδος «ψηφιακού πνεύματος».
Στην Κορέα, το 2020, έγινε viral το ντοκιμαντέρ «Meeting You», όπου μια μητέρα «συναντά» ξανά την κόρη της μέσω VR και τεχνητής νοημοσύνης. Το αποτέλεσμα ήταν συγκλονιστικό, αλλά και αμφιλεγόμενο: η μητέρα έκλαιγε, αγκάλιαζε το κενό, ενώ οι ειδικοί προειδοποιούσαν για ψυχολογικούς κινδύνους.
Η Microsoft, από την πλευρά της, έχει καταθέσει πατέντα για την «ψηφιακή ανάσταση» προσώπων μέσω chatbots που μιμούνται τη γλώσσα, τον τόνο και τις σκέψεις τους βάσει των ψηφιακών δεδομένων τους.
Στην άλλη όχθη, όμως, κάποιοι αντιμετωπίζουν με σκεπτικισμό αυτή την εξέλιξη. Πολλοί ψυχολόγοι και φιλόσοφοι επισημαίνουν ότι ένα avatar, όσο εξελιγμένο και αν είναι, δεν παύει να είναι ένας αλγόριθμος. Μπορεί να αναπαράγει τον τρόπο με τον οποίο μιλούσαμε ή αντιδρούσαμε, αλλά δεν έχει συνείδηση, δεν νιώθει. Είναι ένα αποτύπωμα, όχι μια συνέχεια.
Ηθικά και Φιλοσοφικά Ζητήματα
Επιπλέον, τίθεται το ηθικό ζήτημα του πένθους. Αν οι αγαπημένοι μας δεν «φεύγουν» ποτέ πραγματικά, αν συνεχίζουμε να τους βλέπουμε να αναρτούν, να μιλούν και να αντιδρούν, μήπως παγιδευόμαστε σε μια ψευδαίσθηση παρουσίας που εμποδίζει την επεξεργασία της απώλειας;
Κάποιοι ανησυχούν και για την εμπορευματοποίηση της μνήμης. Ήδη ορισμένες εταιρείες προσφέρουν υπηρεσίες δημιουργίας ψηφιακών αντίγραφων νεκρών, κάτι που μπορεί να καταλήξει σε εκμετάλλευση της ανθρώπινης ανάγκης για παρηγοριά.
Είναι νομίζω σαφές ότι βρισκόμαστε μπροστά σε ένα φιλοσοφικό ερώτημα που δεν ικανοποιείται με εύκολες και δογματικές απαντήσεις.
Το ερώτημα αν τα avatar μας «ζουν» πραγματικά μετά τον θάνατό μας είναι τελικά περισσότερο φιλοσοφικό παρά τεχνολογικό. Τι σημαίνει ζωή; Είναι η συνείδηση, οι εμπειρίες, οι σχέσεις ή απλώς η αλληλεπίδραση; Και αν ένα avatar συνεχίζει να συνομιλεί με τα εγγόνια μας, αυτό σημαίνει πως ένα κομμάτι μας επιβιώνει;
Ίσως η απάντηση δεν είναι μονοσήμαντη. Για κάποιους, αυτά τα ψηφιακά ίχνη είναι ένας τρόπος να μείνουν κοντά στους δικούς τους. Για άλλους, είναι απλώς σκιές. Σε κάθε περίπτωση, καθώς προχωράμε σε έναν όλο και πιο τεχνολογικά διασυνδεδεμένο κόσμο, οι avatar-εαυτοί μας θα θέτουν νέα ερωτήματα για το πώς ορίζουμε τον εαυτό, τη μνήμη και την ίδια τη ζωή.
Καθώς το μεταφυσικό συναντά το τεχνολογικό, η κοινωνία καλείται να αναστοχαστεί. Πόσο αληθινή είναι μια ψηφιακή «μεταθανάτια παρουσία»; Είναι φόρος τιμής ή εμμονή με την απώλεια; Εργαλείο μνήμης ή εργαλείο εκμετάλλευσης;
Η απάντηση δεν είναι απλή. Το βέβαιο είναι πως όσο περισσότερη ζωή καταθέτουμε στο ψηφιακό πεδίο τόσο πιο περίπλοκο γίνεται το αντίο. Και ίσως, σε λίγο καιρό, το ερώτημα να μην είναι αν θέλουμε να ζήσουμε αιώνια μέσω avatar, αλλά αν μπορούμε, πραγματικά, να πεθάνουμε.
Διαβάστε επίσης στην αθηΝΕΑ:
