Μπαίνοντας στην Αίθουσα Περιοδικών Εκθέσεων του Μουσείου Ακρόπολης η πρώτη εικόνα που με αιχμαλώτισε ήταν το κενό ανάμεσα στα Γλυπτά του Παρθενώνα. Ήταν σαν μια σιωπηλή υπενθύμιση ότι η ιστορία δεν είναι ποτέ πλήρης· ότι η απώλεια και η καταστροφή αφήνουν τα ίχνη τους. Εκεί ξεδιπλώνεται η πρώτη φάση της τριλογίας Michael Rakowitz & Ancient Cultures, με τίτλο «Allspice», μια έκθεση που ξεκίνησε στις 13 Μαΐου και θα διαρκέσει έως τις 31 Οκτωβρίου, η οποία συνδέει τις αρχαιότητες με τη σύγχρονη τέχνη με τρόπο συγκλονιστικά προσωπικό αλλά και καθολικό.
Η συνεργασία του Υπουργείου Πολιτισμού, του Μουσείου Ακρόπολης, της Εφορείας Αρχαιοτήτων Αθηνών και του Οργανισμού ΝΕΟΝ έχει δημιουργήσει έναν διάλογο που δεν περιορίζεται στις αίθουσες της έκθεσης· επεκτείνεται στη σκέψη και στο συναίσθημα κάθε επισκέπτη. Πρόκειται για την απαρχή μιας τριλογίας που θα ξεδιπλωθεί το 2025 και το 2026, μια καλλιτεχνική πορεία που επιχειρεί να μιλήσει για τη μνήμη, την απώλεια, την αποκατάσταση και την ανθεκτικότητα του πολιτισμού.
Ο Καλλιτέχνης Michael Rakowitz
Ο Ιρακινοαμερικανός καλλιτέχνης Michael Rakowitz, γεννημένος το 1973 στη Νέα Υόρκη, ζει και εργάζεται στο Σικάγο, όπου διδάσκει στο Northwestern University. Η καλλιτεχνική του πρακτική εστιάζει στον εκτοπισμό κοινοτήτων και στην απώλεια πολιτιστικής κληρονομιάς μέσα από τον πόλεμο και τον ιμπεριαλισμό, αξιοποιώντας καθημερινά υλικά με απροσδόκητες μεθόδους.
Έργα του έχουν παρουσιαστεί σε διεθνείς θεσμούς όπως το MoMA, η Tate Modern και η documenta 13. Το 2018-2020 φιλοτέχνησε το έργο για το Fourth Plinth στην πλατεία Τραφάλγκαρ, ενώ αναδρομικές του εκθέσεις ταξίδεψαν σε Λονδίνο, Τορίνο και Ντουμπάι. Σήμερα συνεχίζει να αναλαμβάνει σημαντικές διεθνείς αναθέσεις, όπως η πρόσφατη από τον Δήμο της Χάγης γύρω από την αρχαιολογία και τις μεταναστευτικές ροές.
Η δουλειά του Rakowitz δεν είναι απλώς αναπαράσταση ή ανακατασκευή· είναι επανεμφάνιση. Τα έργα του από τη σειρά «The Invisible Enemy Should Not Exist» προσπαθούν να γεμίσουν τα κενά των γλυπτών που λεηλατήθηκαν ή καταστράφηκαν στη Μεσοποταμία, χρησιμοποιώντας πεπιεσμένο χαρτί, εφημερίδες της Μέσης Ανατολής και συσκευασίες τροφίμων από το Βόρειο Ιράκ.
Είδα αντικείμενα που μιμούνται αρχαιότητες από τη Μεσοποταμία, τη Συρία, την Παλαιστίνη, αντικείμενα που δεν υπάρχουν πια γιατί καταστράφηκαν σε πολέμους ή λεηλατήθηκαν. Τα υλικά αυτά δεν προσπαθούν να κρύψουν την απουσία των πρωτοτύπων, αλλά να την κάνουν ορατή, μετατρέποντας την απώλεια σε αίσθηση παρουσίας, μνήμης και συλλογικής συνείδησης.
«The Bllad of Special Ops Cody»
Το πρώτο έργο που με συγκίνησε ήταν το βίντεο «The Ballad of Special Ops Cody» όπου μια μινιατούρα Αμερικανού πεζοναύτη εισέρχεται στις βιτρίνες του Ινστιτούτου του Σικάγο προσπαθώντας να «απελευθερώσει» τα αρχαία αναθηματικά αγάλματα. Η αντίθεση ανάμεσα στο παιχνίδι και τα ανεκτίμητα αντικείμενα είναι εκκωφαντική, αναδεικνύοντας την τραγική ειρωνεία της κλοπής πολιτιστικών θησαυρών.
«A Baghdadi Amba Dictionary»
Στις βιτρίνες συνάντησα τα χειροποίητα βάζα του Rakowitz από την ανάθεση «A Baghdadi Amba Dictionary». Κάθε γυάλινο βάζο είναι χαραγμένο με λέξεις και εκφράσεις που ο ίδιος έμαθε από τη μητέρα του, μια Ιρακινο-Εβραία, και περιέχει το παραδοσιακό τουρσί Άμπα. Η εύθραυστη γλώσσα, η διασπορά και η μνήμη της κουζίνας συνδέονται με την ιστορία της Ακκαδικής, της αρχαιότερης γνωστής σημιτικής γλώσσας, που καταγράφεται στο Λεξικό της Ασσυριακής του Σικάγο. Ένιωσα πως η τέχνη γίνεται γέφυρα ανάμεσα σε κόσμους που έχουν χαθεί, αλλά παραμένουν ζωντανοί μέσα από τη μνήμη και τη φροντίδα.
«Study for a Lamassu Ιnspolia»
Ένα άλλο έργο που με αιχμαλώτισε ήταν το «Study for a Lamassu Ιnspolia», όπου η ασσυριακή θεότητα Lamassu «συναντά» μια κυπριακή ανδρική κεφαλή. Η τεχνική spolia, η ανακύκλωση αρχαίων στοιχείων σε νέα έργα, παίρνει σάρκα και οστά μπροστά στα μάτια μου. Στο διάφανο γυαλί της βιτρίνας, το σχέδιο του Lamassu ενώνεται με την πέτρινη κεφαλή, θυμίζοντας ότι οι πολιτισμοί επικοινωνούν μεταξύ τους διαμέσου του χρόνου, των τραυμάτων και της δημιουργίας.
«Lamassu of Nineveh»
Τον Οκτώβριο του 2025, η εμπειρία μεταφέρεται στον εξωτερικό χώρο του μουσείου με το «Lamassu of Nineveh» (2018). Το τεράστιο άγαλμα της φτερωτής θεότητας, φτιαγμένο από μεταλλικά κουτιά σιροπιού χουρμά, στέκει δίπλα στον βράχο της Ακρόπολης συνομιλώντας με το αστικό τοπίο και τα μνημεία της αρχαιότητας. Η καταστροφή που υπέστη το αυθεντικό άγαλμα από το ISIS το 2015 γίνεται αισθητή μέσα από το έργο· η υλική του ανακατασκευή γίνεται ταυτόχρονα υπόμνηση και γιορτή της ανθεκτικότητας του πολιτισμού.
Η τριλογία ολοκληρώνεται στο Παλαιό Μουσείο της Ακρόπολης τον Μάιο του 2026, εστιάζοντας στην έννοια της διασποράς και της συλλογικής μνήμης μέσα από πλίνθους και πηλό. Κάθε αντικείμενο γίνεται φορέας ιστορίας, αφήνοντας τον επισκέπτη να συνδέσει παρελθόν και παρόν, απώλεια και ανάκαμψη, μνήμη και δημιουργία.
Επίκαιρη όσο Ποτέ
Στην αρχή ένιωσα θλίψη. Πόσοι πολιτισμοί χάθηκαν μέσα στη δίνη της ιστορίας; Πόσα έργα τέχνης αφανίστηκαν για πάντα; Όμως όσο περισσότερο κοιτούσα τόσο πιο έντονα ένιωθα ότι η μνήμη δεν χάνεται. Μεταμορφώνεται, αλλά επιμένει. Ο Rakowitz δεν μας δείχνει μόνο τα ερείπια· μας δείχνει έναν διαφορετικό τρόπο επιβίωσης του παρελθόντος και της ιστορίας. Με το έργο του ανέδειξε ότι η μνήμη μπορεί να είναι πιο ισχυρή από την ίδια την ύλη.
Μια υπενθύμιση ότι κανείς πολιτισμός δεν πεθαίνει όσο υπάρχουν άνθρωποι που τον θυμούνται, που τον αφηγούνται, που τον ανασυνθέτουν με την τέχνη τους. Να θυμόμαστε ότι η πολιτιστική κληρονομιά δεν είναι ένα κλειστό κεφάλαιο, αλλά ένας ανοιχτός διάλογος που απαιτεί τη δική μας συμμετοχή. Ένας στοχασμός πάνω στο τι σημαίνει να δημιουργείς πολιτισμό, να τον χάνεις, αλλά και να τον ξαναβρίσκεις μέσα από την τέχνη.
Διαβάστε επίσης στην αθηΝΕΑ:
Ο Robert Redford Έκανε τον Κόσμο μας Καλύτερο
Δείξε μου το Chatbot σου να σου Πω Ποιος Είσαι
Φθινοπωρινές Συναυλίες 2025 | Μουσική Μέχρι να Σβήσει… το Ηρώδειο!
