Είναι Πέμπτη βράδυ. Το σπίτι ηρεμεί σιγά-σιγά. Κι ενώ ετοιμάζουμε την επόμενη ημέρα, ο απόηχος της τηλεόρασης από το διπλανό δωμάτιο μου κεντρίζει το ενδιαφέρον: “20 γυναίκες θα κάνουν τα πάντα για να γοητεύσουν τον Παναγιώτη και να κερδίσουν την καρδιά του”, μας προειδοποιεί, με γλυκιά φωνή, ο αφηγητής. Ο “πρώτος Έλληνας bachelor” μπήκε διθυραμβικά στο σαλόνι μας και η κουβέντα περί ισότητας φύλων -αγαπημένο οικογενειακό θέμα- δεν άργησε να αρχίσει!
Το επόμενο πρωί, το laptop είχε πιάσει φωτιά. Οι σκέψεις πολλές, τα συναισθήματα άλλα τόσα. Το επεισόδιο δεν κατάφερα να το παρακολουθήσω μέχρι τέλους. Το παραδέχομαι. Γράφω δίχως να έχω όλη την πληροφορία – και ούτε πρόκειται να την αποκτήσω. Αλλά, η ερώτηση μου τριβελίζει το μυαλό: πώς, αναρωτιέμαι, τα realities διαμορφώνουν συνειδήσεις και ποια η σχέση τους με τους έμφυλους ρόλους, ιδίως τον ρόλο της γυναίκας; Ας περιοριστώ σε τρία βασικά ζητήματα για το reality παιχνίδι, “The Bachelor”.
Η σεξουαλικότητα της γυναίκας εμπορευματοποιείται προφανέστατα και η ίδια προβάλλεται ως μία είμαι-εδώ-για-να-ικανοποιήσω-τις-επιθυμίες-σου φαντασίωση, βγαλμένη από γιαπωνέζικο manga.
Πρώτον. Χωρίς αναστολές, το παιχνίδι προωθεί ένα συγκεκριμένο τύπο θηλυκότητας. Οι 20 συμμετέχουσες έχουν επιλεχθεί προσεκτικά βάσει των standards που, προφανώς, θέτει η παραγωγή και ανταποκρίνονται σε μια ξεπερασμένη, αλλά -παραδόξως- θελκτική εικόνα της γυναικείας υπόστασης: η υποψήφια είναι έτοιμη να τα παρατήσει όλα για να γίνει η σύζυγος κάποιου. Ετεροπροσδιορισμός στο έπακρο, δηλαδή. Ο αυτοσεβασμός ας μείνει για λίγο ακόμα στο ντουλάπι…
Ο γάμος παρουσιάζεται ως ο απώτερος στόχος της γυναίκας, η οποία είναι πρόθυμη να θυσιάσει την όποια επαγγελματική της πορεία στο βωμό της “αποκατάστασης”. Το πακέτο συμπληρώνεται απ’ όλα τα απαραίτητα συστατικά. Η υποψήφια σύζυγος είναι τόσο δεκτική και συναισθηματική, όσο και επιρρεπής στο “ξεμάλλιασμα”, για να μην ξεχνάμε και την “παραδοσιακή” τάση των γυναικών να “ξεκατινιάζονται” ευκαιρίας δοθείσης.
Η σεξουαλικότητα της γυναίκας εμπορευματοποιείται προφανέστατα και η ίδια προβάλλεται ως μία είμαι-εδώ-για-να-ικανοποιήσω-τις-επιθυμίες-σου φαντασίωση, βγαλμένη από γιαπωνέζικο manga. Τα όπλα στον “αγώνα διεκδίκησης” θυμίζουν προκάτ της εθνικής οδού Αθηνών-Κορίνθου. Από συνταγογραφημένες ατάκες τύπου “πόσο μ’ αρέσουν τα μάτια σου”, “θα κλέψω για λίγο τον Παναγιώτη”, μέχρι εμφανίσεις ιμιτασιόν της αγαπημένης κούκλας της παιδικής μας ηλικίας. Όλα νατουράλ, δηλαδή. Όλα όπως είναι και στην πραγματική ζωή. Not!
Ο γάμος παρουσιάζεται ως ο απώτερος στόχος της γυναίκας, η οποία είναι πρόθυμη να θυσιάσει την όποια επαγγελματική της πορεία στο βωμό της “αποκατάστασης”.
Δεύτερον. Ας πούμε τα πράγματα με το όνομά τους. Η στερεοτυπική απόδοση του ρόλου της γυναίκας ενισχύεται μέσα από το παιχνίδι The Bachelor. Η θεωρία της καλλιέργειας προτύπων υποστηρίζει ότι η συνεχής και επαναλαμβανόμενη έκθεση στο τηλεοπτικό περιεχόμενο διαμορφώνει πεποιθήσεις, συμπεριφορές και ιδανικά σχετικά με την κοινωνική πραγματικότητα.
Επιπλέον, όταν η τηλεόραση (ή ακόμα και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης που αναπαράγουν το εν λόγω τηλεοπτικό περιεχόμενο) κυριαρχεί έναντι άλλων πηγών πληροφόρησης και παραγωγής ιδεών (λ.χ. βιβλία, τέχνη, ακαδημαϊκός χώρος κ.ά.), τότε όλο και περισσότερα άτομα από διαφορετικές κοινωνικές ομάδες ασπάζονται τα πρότυπα του κυρίαρχου ρεύματος (mainstreaming).
Ως αποτέλεσμα, οι τηλεθεατές πιθανώς να αποδεχτούν και να ταυτιστούν με τους έμφυλους ρόλους που αναπαράγουν τα παιχνίδια reality. “”Ε, αφού το λέει η τηλεόραση, αλήθεια θα είναι”, και ξεμπερδέψαμε με τις δύσκολες ερωτήσεις.
Οι τηλεθεατές πιθανώς να αποδεχτούν και να ταυτιστούν με τους έμφυλους ρόλους που αναπαράγουν τα παιχνίδια reality.
Τρίτον. Και φαρμακερόν, επιτρέψτε μου. Γιατί, μπορεί να μας έβαλαν να διαβάσουμε Gramsci στα φοιτητικά μας χρόνια, αλλά, δεν καταλάβαμε σωστά, καθώς, προφανώς, “αυτά δεν είναι για γυναίκες”. Όταν μια ιδέα -εν προκειμένω, η στερεοτυπική απεικόνιση της γυναίκας- γίνεται κοινώς αποδεκτή, η αλήθεια της γίνεται ο κανόνας.
Ωστόσο, όπως μας υπενθυμίζει η θεωρία της ηγεμονίας, μια ιδέα είναι μια πεποίθηση και όχι μια καθολική αλήθεια. Είναι ένα κοινωνικό κατασκεύασμα και η υιοθέτησή του αποτελεί μια αποδοχή ενός συγκεκριμένου ιδεολογικού συστήματος που βοηθά κάποιες ομάδες να διατηρήσουν την κυριαρχία τους. Πατριαρχία, με λίγα λόγια.
Όταν μια ιδέα γίνεται κοινώς αποδεκτή, η αλήθεια της γίνεται ο κανόνας.
“Αν είσαι καλό παιδί, θα σου πάρω παγωτό”, απειλεί εμμέσως ο δόλιος γονιός το παιδί. Μόνο που το παιδί γίνεται γυναίκα και το παγωτό ο “περιζήτητος γαμπρός”. Και διαιωνίζεται, έτσι, το στερεότυπο του παραμυθιού με το ανήμπορο κορίτσι που λυτρώνεται όταν εμφανίζεται ο πρίγκιπας στο άσπρο άλογο. Και διαιωνίζεται, έτσι, η προκαθορισμένη μας πορεία: γέννηση-σχολείο-πανεπιστήμιο-δουλίτσα-σύζυγος-παιδιά-τέλος.
Και αναρωτιέμαι, πόσες από εμάς θα σπάσουμε τον κύκλο; Πόσες θα λυτρωθούμε, πρωτίστως, από μόνες μας και συνειδητά, πριν επιλέξουμε να έχουμε -ή όχι, δικαίωμά μας!- έναν άνθρωπο δίπλα μας;
Να ξεκινήσουμε από τα απλά; Ας σβήσουμε την τηλεόραση. Ας μην δώσουμε ποσοστά τηλεθέασης σε ένα reality που κάθε άλλο παρά reality είναι.
