Οι μέλισσες μπορούν να μας «πουν» μεγάλες και σοβαρές αλήθειες για το μέλλον του πλανήτη μας. Τι πραγματικά γνωρίζουμε όμως για τα πολύτιμα αυτά έντομα;
Ας ξεκινήσουμε από τα πολύ βασικά. Φτιάχνουν μέλι και άλλα ενδιαφέροντα προϊόντα, όπως γύρη, βασιλικό πολτό, πρόπολη, κερί. Ζουν σε φυσικές φωλιές ή τεχνητές κυψέλες, σε οργανωμένες αποικίες με συγκεκριμένους ρόλους: «βασίλισσα», «κηφήνες», οι οποίοι έχουν μοναδικό τους σκοπό να γονιμοποιούν τη βασίλισσα, και «εργάτριες», που είναι γενετικά προγραμματισμένες να εκτελούν εργασίες με μοναδικό σκοπό την επιβίωση του μελισσιού (καθαρισμό, αερισμό, φύλαξη κυψέλης, φροντίδα γόνων και βασίλισσας, συλλογή νέκταρ, ανίχνευση κ.ά.)
Ίσως, επίσης, έχετε ακούσει για «αυτό που κάνουν οι μελισσούλες στα λουλουδάκια». Λέγεται επικονίαση: καθώς μετακινούνται από λουλούδι σε λουλούδι, συλλέγοντας νέκταρ για να τραφούν, μεταφέρουν κόκκους γύρης με τα πόδια τους, επιτρέποντας στα φυτά να καρποφορήσουν.
Η επικονίαση των φυτών από μια μέτρια αποικία μελισσών υπολογίζεται πως έχει 20 έως 40 φορές περισσότερη αξία απ’ ό,τι η παραγωγή μελιού. Υπάρχουν περίπου 20.000 είδη μελισσών στον κόσμο, που αποτελούν το 80% των επικονιαστικών εντόμων. Τα χιλιάδες είδη έχουν μοναδικά μοτίβα πτήσης και προτιμήσεις στα άνθη, ενώ πολλά από αυτά έχουν συν-εξελιχθεί με τα λουλούδια κατά τρόπο ώστε το σώμα τους να συμπληρώνει σχεδόν τέλεια τα λουλούδια που επικονιάζουν.
Αν αναλογιστούμε πως το 70% των καλλιεργειών που τρέφουν το 90% του παγκόσμιου πληθυσμού επικονιάζεται από έντομα, καταλαβαίνουμε εύκολα την τεράστια σημασία των μελισσών για το φυτικό αλλά και το ζωικό περιβάλλον, αφού τα φυτά δεν αποτελούν μόνο μέρος της τροφικής αλυσίδας αρκετών ζώων (και του ανθρώπου), αλλά εμποδίζουν επίσης τη διάβρωση του εδάφους και παράγουν οξυγόνο.
Η μελισσοκομία ασκείται με δύο βασικούς τρόπους, νομαδικά ή σταθερά. Στην πρώτη περίπτωση, τα μελίσσια μεταφέρονται σε διαφορετικές περιοχές αναλόγως των κύκλων ανθοφορίας, ενώ στη δεύτερη μένουν σε σταθερό τόπο. Κάθε τρόπος έχει τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματά του, τα οποία μπορείτε να διαβάσετε εδώ.
Δυστυχώς, οι πληθυσμοί των μελισσών έχουν μειωθεί απότομα σε πολλές περιοχές, με κάποια είδη να κινδυνεύουν να εξαφανιστούν. Οι αιτίες πολλές και διάφορες με κυριότερες: α) την εκτεταμένη χρήση παρασιτοκτόνων και χημικών ουσιών στις καλλιέργειες αλλά και σε κάποιες μελισσοκομικές πρακτικές, β) την καταστροφή των ενδιαιτημάτων τους (δάση, λιβάδια κ.λπ.) λόγω της αστικοποίησης, της γεωργικής επέκτασης και της αποψίλωσης των δασών, γ) την κλιματική αλλαγή.
Το μεταβαλλόμενο κλίμα αποτελεί μεγάλη πρόκληση για τους πληθυσμούς των μελισσών. Η άνοδος της θερμοκρασίας, τα ακραία καιρικά φαινόμενα αλλά και τα νέα πρότυπα βροχοπτώσεων διαταράσσουν τη συμπεριφορά τους, επηρεάζοντας την αναζήτηση τροφής, την αναπαραγωγή και τη συνολική επιβίωσή τους.
Η κλιματική αλλαγή έχει οδηγήσει επίσης σε ένα γενικότερο «μπέρδεμα» των «εποχών του χρόνου», προκαλώντας αναντιστοιχία μεταξύ των περιόδων ανθοφορίας και της δραστηριότητας των μελισσών.
Άσχημα νέα για τις μέλισσες, αλλά όχι μόνο γι’ αυτές. Όλα τα οικοσυστήματα επηρεάζονται αρνητικά από τη μείωση ή μια πιθανή εξαφάνιση του είδους. Πώς; Ορισμένα φυτά που επικονιάζονται αποκλειστικά από μέλισσες θα εξαφανίζονταν, ενώ τα υπόλοιπα θα είχαν μικρότερη αναπαραγωγική επιτυχία. Αντίστοιχα, τα μελισσοφάγα πουλιά θα έχαναν τη βασική τους τροφή, κάτι που επίσης θα έσπαγε αρκετούς «κρίκους» της τροφικής αλυσίδας στη φύση.
Χωρίς τις μέλισσες, πολλά φρούτα και λαχανικά που επικονιάζονται χάρη σε αυτές δεν θα μπορούσαν να καλλιεργηθούν σε μεγάλη κλίμακα ή τόσο οικονομικά, οπότε θα επηρεάζονταν η διαθεσιμότητα και η ποικιλία τους, με σοβαρές ποσοτικές και ποιοτικές επιπτώσεις στην ανθρώπινη διατροφή. Τα μήλα, οι φράουλες, τα βατόμουρα, τα κεράσια, τα αμύγδαλα είναι λίγα από αυτά…
Τι μπορούμε να κάνουμε; Σίγουρα να ενημερωθούμε ακόμη περισσότερο για την αξία των μελισσών και να εκπαιδεύσουμε τις επόμενες γενιές. Μπορούμε επίσης να γνωρίσουμε τα αγαπημένα τους φυτά και –γιατί όχι– να φυτέψουμε κάποια από αυτά. Να υποστηρίζουμε τοπικούς παραγωγούς μελιού και φυσικά να «αφήσουμε στην ησυχία του» το οικοσύστημά τους. Περισσότερους τρόπους μπορείτε να βρείτε και εδώ.
Διαβάστε επίσης στην αθηΝΕΑ:
Νερό | Το Πολυτιμότερο Αγαθό σε Κίνδυνο
Ρούχα από «Δεύτερο Χέρι» για Έναν Καλύτερο Zero Waste Kόσμο
Θέατρο και Βιωσιμότητα: Ένα Πείραμα σε Έναν Κόσμο που Εξαφανίζεται
