#BraveNewCities: Μια Διαφορετική, Βιώσιμη Προσέγγιση στο Ζήτημα των Πόλεων

Οι πόλεις δεν είναι απλώς μέρη όπου ζούμε. Είναι οργανισμοί που εξελίσσονται, που αναπνέουν και προσαρμόζονται στις ανάγκες του παρόντος, αλλά και στις προκλήσεις του μέλλοντος. Στο νέο επεισόδιο της τρίτης σεζόν του #BraveNewGreece, με τίτλο #BraveNewCities, εξερευνάται η νέα αστική πραγματικότητα, όπου η τεχνολογία, η αρχιτεκτονική και η βιωσιμότητα υπόσχονται να φτιάξουν πόλεις πιο ανθεκτικές, πιο λειτουργικές, πιο ανθρώπινες.

Ο Δημήτρης Ανδριόπουλος, Διευθύνων Σύμβουλος του ομίλου DIMAND, με μακρά εμπειρία σε παρεμβάσεις αναζωογόνησης του αστικού ιστού σε καίρια σημεία της χώρας, θεωρεί πως «οι ελληνικές πόλεις έχουν ιστορία, είναι παλιές και χρειάζονται ανανέωση».

Πώς μπορούν, λοιπόν, οι πόλεις μας να μεταμορφωθούν μέσω καινοτόμων αρχιτεκτονικών παρεμβάσεων, με έμφαση στην κυκλική οικονομία και τη συνεργασία δημόσιου και ιδιωτικού τομέα; Πώς μπορούμε να δημιουργήσουμε πόλεις που σέβονται το παρελθόν, ανταποκρίνονται στο παρόν και καινοτομούν για το μέλλον; Η απάντηση που δίνεται στο #BraveNewCities ξεκινάει με την έννοια της αστικής ανάπλασης.

Τι Ρόλο Παίζουν οι Αστικές Αναπλάσεις;

Οι αστικές αναπλάσεις αποτελούν ένα από τα buzzwords που έχουν εμφανιστεί τα τελευταία χρόνια. Πρέπει να γίνει κατανοητό ότι ο όρος δεν αναφέρεται σε οποιαδήποτε αλλαγή, δεν πρόκειται απλώς για αισθητική αναβάθμιση, αλλά και για έναν τρόπο να ξανασκεφτούμε τον ρόλο των δημόσιων χώρων, των υποδομών και των ίδιων των κτιρίων μέσα στην καθημερινότητά μας.

Ο κ. Ανδριόπουλος ερμηνεύει τις αναπλάσεις ως μια «επέμβαση σε μια γειτονιά ή σε ένα δήμο ή σε μια περιφέρεια, που δημιουργεί μια αλλαγή ευρύτερη στο περιβάλλον», έχει δηλαδή μεγαλύτερο αντίκτυπο από την επέμβαση αυτή καθαυτή. Στο ίδιο σημείο, η Όλγα Ίτσιου, Γενική Διευθύντρια Λειτουργικών Δραστηριοτήτων του ομίλου DIMAND, αναφέρει πως ο στόχος τους είναι να αναπτύξουν «κάτι το οποίο θα έχει οικονομικό, κοινωνικό και περιβαλλοντικό αντίκτυπο στην ευρύτερη περιοχή».

Μια βασική και χαρακτηριστική τάση σε σχέση με τις αστικές αναπλάσεις, σύμφωνα με τον κ. Ανδριόπουλο, είναι ότι «σε πολλές ευρωπαϊκές πρωτεύουσες αυτή τη στιγμή γίνεται μια άτυπη μάχη μεταξύ του ποδηλάτη και του πεζού, ποιος θα επιβληθεί στο κέντρο της πόλης. […] Πλέον η κυκλοφορία του αυτοκινήτου στα κέντρα των πόλεων είναι κάτι που δεν υπάρχει. Έχουν είτε πεζοδρομηθεί, είτε απαγορευτεί, είτε το κέντρο έχει γίνει αποτρεπτικό με ακριβά διόδια» Την ίδια στιγμή, βέβαια, στην Ελλάδα δεν συζητάμε τόσο για ποδηλατοδρόμους όσο για το αν θα έχουμε πεζόδρομους και δρόμους χωρίς λακκούβες. Μπορούμε, όμως, να παραμένουμε αισιόδοξοι.

Σε ποιο σημείο δυσκολευόμαστε, όμως, και ποιες είναι οι προκλήσεις που μπορεί να συναντήσει ένα έργο αστικής ανάπλασης στην Ελλάδα; «Η σημαντικότερη πρόκληση είναι το πώς βλέπουμε οι Έλληνες, οι ιδιώτες, οι επιχειρήσεις και οι αρχές, αυτό που λέμε αστικό περιβάλλον, αυτό που λέμε δημόσιο χώρο», λέει ο κ. Ανδριόπουλος.

Από την άλλη, ο Γιάννης Μώραλης, Δήμαρχος Πειραιά, μιλάει για τις δύσκολες συζητήσεις και διαφωνίες που προκύπτουν, καθώς σε ένα έργο ανάπλασης δεν είναι δυνατόν να μείνουν όλοι ευχαριστημένοι. «Δηλαδή, έχουμε συγκεκριμένο χώρο. Δεν μπορούμε να έχουμε και ποδηλατόδρομους και παρκάρισμα και πεζόδρομους και πολλές κυκλοφορίες όδευσης. Πρέπει να επιλέξουμε τι ακριβώς θέλουμε. […] Αν ο καθένας σκέφτεται μόνο το δικό του εγώ, αντιλαμβάνεστε ότι δεν μπορούμε σε μια πόλη να είμαστε όλοι ικανοποιημένοι».

Μια ακόμα δυσκολία, που αφορά τα κτίρια στη χώρα μας είναι η πολυϊδιοκτησία, σύμφωνα με τον Νίκο Βατόπουλο, δημοσιογράφο και συγγραφέα. «Επειδή υπάρχει πολυϊδιοκτησία είναι πολύ δύσκολο [τα κτίρια] να ανακαινιστούν εκ βάθρων. Όταν τα παίρνει μια εταιρεία, όλα αυτά τα κτίρια […] βλέπουμε ότι υπάρχει δυνατότητα βελτίωσης του αστικού ιστού».

Τώρα, ένα ενδιαφέρον κομμάτι των αστικών αναπλάσεων, που αφορά και πάρα πολύ την Αθήνα, η οποία έχει μεγάλο κτιριακό απόθεμα ανεκμετάλλευτο, είναι η αξιοποίηση των παλιών κτιρίων. «Ένα τεράστιο θέμα στην Αθήνα είναι η γήρανση των οικοδομών του 1960, που είναι ήδη 70-60 ετών», επισημαίνει ο κ. Βατόπουλος. «Η Πατησίων είναι ένας καθρέφτης της αστικής ζωής των τελευταίων 100 ετών. Έχει πολύ αξιόλογα κτίρια και πολύ αξιόλογες πολυκατοικίες. Δεν είναι ότι μιλάμε για την παλιά Αθήνα και την Αθήνα της αντιπαροχής. Οι πολυκατοικίες του 1950-1960 στην Πατησίων, δηλαδή τα κτίρια πριν από τη δικτατορία, που τα περισσότερα χτίστηκαν στη θέση νεοκλασικών, είναι υψηλότατης ποιότητας. Αυτά, αν τα συνεφέρεις, τα γυαλίσεις, τα προβάλλεις, θα δείξεις στο ελληνικό και στο διεθνές κοινό ότι η Αθήνα είναι μια πόλη που δόξασε τον μοντερνισμό από τα μέσα του 20ού αιώνα».

Ο κ. Ανδριόπουλος, σχετικά με το γιατί είναι σημαντική η αξιοποίηση αυτών των κτιρίων, απαντάει: «Κατ’ αρχάς, ενσωματώνοντας παλιά εγκαταλελειμμένα κτίρια δεν προσθέτουμε καινούργια δόμηση – άρα διοξείδιο του άνθρακα, γιατί το να χτίζεις καινούργια και να κρατάς άδεια τα παλιά είναι οξύμωρο» και δεύτερον, τα παλιά, βιομηχανικά κτίρια είναι βάρος για την περιοχή. «Είναι βάρος οικονομικό, για τις τράπεζες, που συνήθως τα έχουν, ή για το κράτος. Είναι βάρος για την περιοχή, γιατί δημιουργούν μόλυνση. Είναι βάρος οικονομικό, γιατί δεν παράγουν τίποτα. Αντίθετα απορροφούν».

Nέα Γενιά Developers, Αξιοποίηση Κτιριακού Αποθέματος και Κλιματική Κρίση

Σήμερα, όταν μιλάμε για ανάπτυξη, δεν έχουμε να σκεφτούμε μόνο τα τετραγωνικά, αλλά και τις επιπτώσεις της. Πώς αξιοποιούμε το κτιριακό μας απόθεμα; Ποια είναι η απάντησή μας στην κλιματική κρίση; Πώς οι developers, η νέα γενιά developers για την ακρίβεια, μπορούν να φέρουν στο τραπέζι όχι μόνο επενδύσεις, αλλά υπεύθυνες λύσεις για το μέλλον των πόλεών μας;

Υπάρχει η παλιά λογική, κατά την οποία έρχεται ένας developer, αναλαμβάνει ένα κτίριο και αφήνει ένα αποτέλεσμα που δεν είναι σε αρμονία με το περιβάλλον του. «Οι developers, γενικά, δεν έχουμε καλό όνομα στην αγορά, και όχι μόνο στην Ελλάδα, σε πολλές χώρες», παραδέχεται ο κ. Ανδριόπουλος. Εξηγεί, ωστόσο, τη διαφορά που βρίσκει ο ίδιος μεταξύ παλαιών και νέων developers: «Οι παλαιοί θεωρούσαν την αρχιτεκτονική περιττό κόστος. Εμείς θεωρούμε την αρχιτεκτονική, το πώς εντάσσουμε ένα καινούργιο κτίριο στην πόλη ή ένα παλαιό, σαν ένα περιουσιακό στοιχείο, σαν μια υπεραξία. Αυτό, από μόνο του, αλλάζει πολύ τα πράγματα». Ο κ. Βατόπουλος αναφέρει σχετικά: «Θεωρώ ότι είναι ένα θέμα στο οποίο έχουμε μείνει πάρα πολύ πίσω, δεν έχουμε αντιληφθεί στον βαθμό που θα έπρεπε την υπεραξία της αρχιτεκτονικής κληρονομιάς» και επεξηγεί, λέγοντας: «Δηλαδή, δεν είναι μόνο ότι ένα κτίριο σώζεται, αναπλάθεται, ομορφαίνει τον δρόμο, δημιουργεί αισθήματα ευφορίας και δείχνει ότι αυτή η πόλη έχει βάθος ιστορίας. Είναι ότι αυτή η υπεραξία, το άυλο εκτόπισμα ενός σημαντικού κτιρίου, δημιουργεί οικονομική δυνατότητα. Αυτό είναι μια παράμετρος την οποία στην Αθήνα και γενικότερα στην Ελλάδα την έχουμε ευτελίσει».

Όσον αφορά την κλιματική κρίση, που γίνεται ολοένα και περισσότερο αντιληπτή και επιτάσσει την εύρεση λύσεων, η κ. Ίτσιου εξηγεί πώς μπορούν αυτά τα έργα να δημιουργήσουν πόλεις πιο ανθεκτικές και πιο βιώσιμες. «Ο τρόπος με τον οποίο εξασφαλίζουμε ότι μια ανάπτυξη είναι βιώσιμη είναι κάνοντας πιστοποιήσεις. Τι σημαίνει αυτό; Πιστοποιούμε τις σωστές πρακτικές με τις οποίες έχει σχεδιαστεί και έχει κατασκευαστεί ένα κτίριο ή ένα σύνολο κτιρίων». Αναγνωρίζοντας τις προοπτικές για ανάπλαση που έχει η Αθήνα, λόγω του μεγάλου ανεκμετάλλευτου κτιριακού της αποθέματος, εξηγεί πώς μπορεί αυτό να έχει θετικά αποτελέσματα στο κλίμα: «Αν λοιπόν όλοι, ιδιώτες και δημόσια, γιατί είναι και πολλά δημόσια κτίρια, βάλουμε λίγο λίγο από ένα λιθαράκι ο καθένας και μπορέσουμε και αξιοποιήσουμε αυτά εδώ τα κτίρια και τους ξαναδώσουμε ζωή, να φυτέψουμε κάποιες περιοχές, να κατεδαφίσουμε ενδεχομένως κάποια για να δημιουργήσουμε και κάποια πάρκα ή να φυτέψουμε κάποιες ταράτσες, θα κάνουμε μεγάλη διαφορά».

Αθήνα: Η Εικόνα Ιστορικά και Σήμερα

Αν υπάρχει μια πόλη που ενσαρκώνει την πρόκληση της ισορροπίας ανάμεσα στην ιστορική κληρονομιά και στις ανάγκες του σήμερα, αυτή μάλλον είναι η Αθήνα. Πόλη-σύμβολο του δυτικού πολιτισμού, με διαστρωματώσεις αιώνων και αρχιτεκτονική που αφηγείται ιστορίες από την αρχαιότητα ως τον 21ο αιώνα – και ταυτόχρονα μια πρωτεύουσα που δοκιμάστηκε από την άναρχη δόμηση, την υποβάθμιση δημόσιων χώρων και την έλλειψη αστικού σχεδιασμού.

Η εικόνα της Αθήνας τώρα αλλάζει, χρειάζεται να αλλάξει, και δεν έχει ανάγκη από πρόχειρες παρεμβάσεις χωρίς πλάνο, αλλά προγράμματα που στοχεύουν να τη μετασχηματίσουν σε μια πιο βιώσιμη, λειτουργική και συνεκτική πόλη, μια πόλη καλύτερη για τους ανθρώπους της. «Η Αθήνα δεν είναι ούτε όμορφη ούτε άσχημη θα έλεγα, είναι μια πόλη εξαιρετικά ενδιαφέρουσα», αναφέρει ο κ. Βατόπουλος, συμπληρώνοντας: «Είναι νομίζω ένα υβρίδιο πολιτιστικό στην άκρη της Ευρώπης, με πολλές επιρροές, νομίζω ότι η ταυτότητά της είναι πλούσια με έναν τρόπο που προσελκύει το ενδιαφέρον και προξενεί τεράστια περιέργεια σε κάποιον που δεν είναι εξοικειωμένος με το τι είναι η Αθήνα».

Ο ίδιος, θυμούμενος τις προηγούμενες όψεις της πόλης, καθώς μεγάλωνε στην Αθήνα, θεωρεί πως βρίσκεται σε ανοδική πορεία, ωστόσο δεν συμβαίνουν όλα γρήγορα, υπάρχουν διαφορετικές ταχύτητες. «Δεν μπορεί να πει κανείς ότι η πόλη έχει βουλιάξει ούτε ότι η πόλη έχει εκτιναχθεί. Υπάρχουν κομμάτια που πάνε καλά και υπάρχουν άλλα κομμάτια που δεν πάνε καλά, ή δεν πάνε τόσο καλά όσο θα θέλαμε, ή δεν πάνε τόσο γρήγορα όσο θα έπρεπε. Υπάρχει, λοιπόν, ένα ζήτημα βηματισμού της πόλης, στοχοθέτησης, αλλά και ταυτότητας. Και θα έλεγα ότι εάν υπήρχε ένα γενικό πλάνο από τους θεσμικούς παράγοντες, που είναι σε θέση να θέσουν αυτό το πλάνο, ούτως ώστε να συμπαρασύρουν την ιδιωτική οικονομία και την κοινωνία εν γένει προς μια βελτίωση της ελληνικής πρωτεύουσας, θα έρχονταν αναπόφευκτα στην επιφάνεια ζητήματα ταυτότητας της πόλης».

Ο Γιώργος Μαλτέζος, Associate Director, Senior Banker, Real Estate, EBRD, παρατηρεί πως τα κέντρα των πόλεων δύνανται να αλλάζουν κατά αντιστοιχία και σε αναλογία με τις αλλαγές που συμβαίνουν στην οικονομία. «Bλέπουμε κατά περιόδους να συστέλλονται και να διαστέλλονται [τα κέντρα των πόλεων] ανάλογα με το πώς κινείται το ευρύτερο περιβάλλον στη χώρα. Είδαμε ότι κατά τη διάρκεια της ελληνικής κρίσης, επειδή η χρηματοπιστωτική και οικονομική κρίση ήταν κατά αντιστοιχία πολύ έντονη, το κέντρο της Αθήνας συμπυκνώθηκε προς το Σύνταγμα, ενώ περιοχές όπως η Ομόνοια, το Μεταξουργείο, ίσως και το Μοναστηράκι, έχασαν την πρότερη αίγλη τους». Και σε μια πιο αισιόδοξη ατμόσφαιρα, συμπληρώνει: «Αλλά αντίστοιχα, όσο η οικονομία ανακάμπτει, βλέπουμε ότι μiα σειρά επενδύσεων σε ιστορικής σημασίας κτίρια […] δίνουν μια νέα πνοή, πιο φρέσκια στην πόλη, την κάνουν να επανασυστήνεται στον κόσμο και της δίνουν μια φρεσκάδα».

Case Study: Η DIMAND στην Αθήνα και η Ανάπλαση στο ΜINION

Στο επίκεντρο αυτών των αλλαγών, αυτών των μεταμορφώσεων που συμβαίνουν στην Αθήνα, βρίσκεται μια νέα γενιά developers. Ανάμεσά τους και η DIMAND, που μετρά ήδη 20 χρόνια λειτουργίας – μια εταιρεία που απασχολείται στον τομέα ανάπτυξης ακινήτων στην Ελλάδα, με εξειδίκευση σε έργα αστικής ανάπλασης. Χαρακτηριστικά, έχει αναλάβει την ανάπλαση του εγκαταλελειμμένου Σαρόγλειου Μεγάρου, που πλέον είναι ξενοδοχείο, και του εμβληματικού Μινιόν, που για δεκαετίες έστεκε κλειστό και ξεχασμένο κοντά στην Ομόνοια, και τώρα επιστρέφει ως ένα σύγχρονο, βιοκλιματικό κτίριο μικτών χρήσεων.

«Είναι βασικό συστατικό το πώς βλέπει μια επιχείρηση ή ένας δήμος τον τόπο του μελλοντικά», αναφέρει ο κ. Ανδριόπουλος. Είναι σημαντικό να υπάρχει όραμα, ισορροπία, και μια σκέψη παραπάνω γύρω από τις χρήσεις που θα επιλεχθούν για το κάθε έργο και το κάθε σημείο της πόλης, για να καταλήξουμε σε ένα καλό αποτέλεσμα. Σχετικά με την ανάπλαση στο Μινιόν λέει: «Η πρώτη και πιο εύκολη λύση ήταν να το κάνουμε ένα ξενοδοχείο – άρα, ακόμα ένα ξενοδοχείο. Προτιμήσαμε να θυμηθούμε την ιστορία του Μινιόν και να δημιουργήσουμε εκεί και γραφεία και ένα πολύ μεγάλο εμπορικό κατάστημα και κατοικίες, δηλαδή μικτές χρήσεις, ώστε αυτή η περιοχή, που είχε εγκαταλειφθεί, μια προβληματική περιοχή της Αθήνας, να έχει ζωή 24 ώρες. Αν είχε όλο γραφεία, θα λειτουργούσε 9:00-17:00, και με μόνο κατοικίες δεν θα φωτιζόταν επαρκώς το πεζοδρόμιο. Οπότε οδηγηθήκαμε και καταλήξαμε στο μείγμα, γιατί θέλαμε να αλλάξουμε και την περιοχή». Η κ. Ίτσιου επιβεβαιώνει την πρόθεση και τη σημασία που είχε η ιστορία του Μινιόν στον σχεδιασμό της ανάπλασης, αναφέροντας: «Ήταν μια πολύ μεγάλη πρόκληση για εμάς το να του δώσουμε ζωή, κρατώντας όμως και μνήμες από την παλιά του χρήση. Δεν ήταν ένα ωραίο κτίριο, ήταν όμως ένα τοπόσημο».

Το Μινιόν, πράγματι, βρίσκεται σε μια πολύ κεντρική περιοχή της Αθήνας, η οποία έχει χάσει την πρότερη αίγλη της. «Είναι σημαντική η θέση αυτού του κτιρίου, το ότι βρίσκεται στον άξονα Ομονοίας-Πατησίων, μια περιοχή η οποία πρέπει να ανέβει και να συνδεθεί με μια σειρά από άλλες επενδύσεις στην ευρύτερη περιοχή της Ομονοίας και στη Σταδίου και στην Πανεπιστημίου. Είναι πολύ νευραλγικό σημείο που είχε τεθεί εκτός λειτουργίας», σύμφωνα με τον κ. Βατόπουλο. Για την κ. Ίτσιου, το Μινιόν είναι «ο συνδετικός κρίκος μεταξύ της Πλατείας Ομονοίας και του άξονα της Πατησίων». Αναφερόμενη και στην επερχόμενη ανακαίνιση του Αρχαιολογικού Μουσείου, που αποτελεί ένα ακόμα βασικό τοπόσημο της Πατησίων, θεωρεί πως σε συνδυασμό αυτά τα δύο θα βοηθήσουν να αναπλαστεί το κέντρο της Αθήνας συνολικά.

Ο Ρόλος της EBRD στα Μεγάλα Έργα Αστικής Ανάπλασης

Πίσω από κάθε εμβληματικό έργο υπάρχει και η ανάγκη για στρατηγικές συμμαχίες και έξυπνη χρηματοδότηση. Η EBRD, η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Ανασυγκρότησης και Ανάπτυξης, ως θεσμικός εταίρος, έχει επενδύσει και στη χώρα μας σε έργα αστικής ανάπλασης με μακροπρόθεσμη αξία για τις πόλεις και τους ανθρώπους τους, συνεργαζόμενη στενά με εταιρείες όπως η DIMAND. Πώς, όμως, ενσωματώνει η EBRD τη διάσταση του περιβάλλοντος σε μια τόσο κρίσιμη εποχή, αλλά και τη διάσταση της κοινωνίας στα έργα που επιλέγει να επενδύσει;

Ο κ. Γιώργος Μαλτέζος αναφέρει: «Είναι βασικό στη λειτουργία της τράπεζας να βοηθάμε στη μετάβαση των οικονομιών στις οποίες δραστηριοποιούμαστε σε ένα μέλλον που έχει χαμηλό αντίκτυπο άνθρακα». Ο στόχος είναι οι πόλεις μας να είναι ασφαλέστερες και περισσότερο πράσινες, και γι’ αυτό τον λόγο η τράπεζα προσπαθεί να υποστηρίξει «επενδύσεις γύρω από τη βιωσιμότητα και την αειφορία των κτιρίων, είτε αυτές αφορούν υπάρχον κτιριακό απόθεμα είτε αφορούν χρηματοδοτήσεις νεόδμητων, αλλά και αστικές αναπλάσεις». Τώρα, όσον αφορά τη διάσταση της κοινωνίας, ο κ. Μαλτέζος λέει: «Ο τρόπος με τον οποίο προσεγγίζουμε αυτό το κομμάτι είναι υπό το πρίσμα της συνολικής ενσωμάτωσης του πληθυσμού στην οικονομία, για παράδειγμα της δημιουργίας νέων θέσεων εργασίας, της αύξησης των δεξιοτήτων ή της επανειδίκευσης των ατόμων, της προώθησης, της απασχόλησης των νέων, της ισότητας των φύλων ή της ένταξης των ανθρώπων με αναπηρία».

Ένα έργο αστικής ανάπλασης με έντονο πράσινο πρόσημο σε μια αρκετά ταλαιπωρημένη περιοχή της Αθήνας, πάλι στην Ομόνοια, είναι το Σαρόγλειο Μέγαρο, στο οποίο μάλιστα η EBRD ενεπλάκη και συνεργάστηκε με την DIMAND. Για το Σαρόγλειο, πλέον ξενοδοχείο Moxy, ο κ. Μαλτέζος αναφέρει πως «βρίσκεται σε ένα στρατηγικό σημείο γύρω από το πώς ο επισκέπτης της Αθήνας ανακαλύπτει την πόλη», καθώς βρίσκεται στην αρχή της Σταδίου, ενώ σε σχέση με τον στόχο της βιωσιμότητας σημειώνει: «Είναι κι αυτό ένα συμβολικό κτίριο ως προς το περιβαλλοντικό αποτύπωμα. Είναι το πρώτο και, αν δεν κάνω λάθος, το μοναδικό ξενοδοχειακό κτίριο πόλης το οποίο έχει ενεργειακή πιστοποίηση κι αυτό, κατά το πρότυπο LEED, βαθμού Gold». Μπορούμε να πούμε, μάλιστα, ότι οι άνθρωποι, οι επισκέπτες στην περίπτωσή μας, πλέον έχουν περιβαλλοντικούς προβληματισμούς, και αυτοί επηρεάζουν τις επιλογές που κάνουν, είτε αυτό αφορά τον τόπο διαμονής τους είτε άλλες επιλογές, κάτι που, με τη σειρά του, φέρνει περισσότερες αλλαγές στην πόλη.

Η Ανάπλαση του Πειραιά

Έχοντας αναφερθεί αρκετά στο κέντρο της Αθήνας και την ανάπλασή του, αξίζει σίγουρα να μιλήσουμε και για τον Πειραιά, όπου η DIMAND έχει καταφέρει να συνδέσει το παρελθόν με το μέλλον μέσα από δύο εμβληματικά έργα. Πριν από λίγα χρόνια, οι παλιές εγκαταστάσεις της Παπαστράτος μεταμορφώθηκαν σε έναν ζωντανό, πολυλειτουργικό αστικό πυρήνα. Σε κοντινή απόσταση, ο Πύργος Πειραιά, ένα αρχιτεκτονικό σύμβολο που έμεινε ανενεργό για δεκαετίες, επανέρχεται ως ο πρώτος ψηφιακός και βιοκλιματικός ουρανοξύστης της χώρας.

«Καταρχήν, από τον Πειραιά ξεκινήσαμε τις αναπλάσεις, έτσι;» ξεκινάει η κ. Ίτσιου. «Η πρώτη ανάπλαση που κάναμε ήταν τα τρία οικοδομικά τετράγωνα της καπνοβιομηχανίας Παπαστράτος. […] Μετά, σε επόμενη φάση, προσθέσαμε ένα ξενοδοχείο. Τώρα αυτή τη στιγμή κάνουμε τα Δικαστήρια Πειραιά, τα οποία θα δώσουν ακόμα μεγαλύτερη ώθηση στην περιοχή. Και μεταξύ αυτών των δύο βοηθήσαμε τον δήμο, δωρίζοντας κάποιες μελέτες, για να κάνει και την ανάπλαση δέκα βασικών οδικών αξόνων μέσα στην περιοχή του Αγίου Διονυσίου». Ποιο είναι, όμως, το αποτέλεσμα αυτών των αναπλάσεων; Η κ. Ίτσιου αναφέρει πως η τοπική κοινωνία ανταποκρίθηκε πολύ καλά στην αλλαγή που πραγματοποίησαν στον Πύργο του Πειραιά. «Βλέπουμε ότι μία ανάπλαση δημιουργεί πολλαπλασιαστικά οφέλη. Άρα δεν είναι μόνο το impact αυτών που κάνουμε εμείς, είναι το τι βλέπουν και οι άλλοι και πώς έρχονται και κουμπώνουν πάνω στο αρχικό όραμα κάποιου», εξηγεί, και προσθέτει: «Σε αυτό βοήθησε πάρα πολύ και ο κ. Μώραλης, ο δήμαρχος του Πειραιά, ο οποίος παράλληλα έκανε πάρα πολλές δράσεις και πάρα πολλές μικρές αναπλάσεις και σε άλλα σημεία της πόλης».

Ο κ. Μώραλης, σχετικά με το όραμα που έχει ως Δήμαρχος Πειραιά, αναφέρει: «Η επιδίωξη νομίζω είναι σαφής: να βελτιώσεις την ποιότητα της ζωής των κατοίκων. Και είναι, ειδικά για τον Πειραιά, να γίνουμε και ένας τουριστικός προορισμός, που δεν ήμασταν ποτέ». Και για τους δύο τομείς, οι αναπλάσεις είναι κάτι αναγκαίο και, όπως λέει: «Οι αναπλάσεις που έγιναν και στο κέντρο του Πειραιά, αλλά και στις άλλες κοινότητες, γιατί σημασία έχει να δίνουμε βάρος και στην περιφέρεια του Πειραιά και όχι μόνο στο εμπορικό κέντρο, στην Α’ και Β’ κοινότητα, έχουν βοηθήσει σημαντικά». Αναφέρει, μάλιστα, σχετικά με τις ιδιωτικές επενδύσεις, όπως είναι αυτές της DIMAND: «Πάντα είχα στο μυαλό μου, και μην έχοντας κανένα φόβο απέναντι στον ιδιώτη, ότι εμείς πρέπει να προετοιμάσουμε το έδαφος ώστε να μπορέσουν να έρθουν οι ιδιώτες να επενδύσουν τα λεφτά στην πόλη μας, κάτι το οποίο συμβαίνει και μας ικανοποιεί».

Πιο συγκεκριμένα, για την ανάπλαση των παλαιών εργοστασίων της Παπαστράτος, ο κ. Μώραλης πιστεύει πως «αυτό έδωσε το έναυσμα για την αλλαγή της ευρύτερης περιοχής του Αγίου Διονυσίου». Ο κ. Μαλτέζος αναφέρει ότι «είχαν ενδιαφέροντα χαρακτηριστικά, μέγεθος, τοποθεσία, αλλά κυρίως επενδύσαμε στο όραμα μιας περιοχής που αναγεννάται, μιας περιοχής που θα προσελκύσει κόσμο. […] Ο Άγιος Διονύσιος είχε τέτοια χαρακτηριστικά που μπορούν να τον κάνουν ανταγωνιστικό σε ένα μεταβαλλόμενο περιβάλλον». Από την άλλη, για τον Πύργο του Πειραιά, ο κ. Μώραλης λέει: «Πρώτα απ’ όλα, η διαφορά είναι ότι είχαμε στο κεντρικότερο σημείο της πόλης, στο κεντρικότερο σημείο του μεγάλου λιμανιού της χώρας, ένα κτίριο φάντασμα για 50 χρόνια» και τώρα βρίσκεται στη θέση του «ένα από τα πιο σύγχρονα κτίρια στην Ελλάδα, με μηδενικό περιβαλλοντικό αποτύπωμα». «Τώρα, στη νέα του μορφή, όπως διαμορφώνεται ο Πύργος, όντας ένα από τα ελάχιστα κτίρια τα οποία έχουν ανακατασκευαστεί και έχουν πιστοποιηθεί κατά το πρότυπο LEED σε επίπεδο Platinum, εκτός από τα πιστοποιημένα χαρακτηριστικά έχει και κάποια πρωτοπόρα, αρχικά όσον αφορά τον τρόπο με τον οποίο λειτουργεί», συμπληρώνει ο κ. Μαλτέζος.

Η κ. Ίτσιου καταλήγει: «Ο Πειραιάς έχει γίνει πιο ελκυστικός στους επισκέπτες. Έχει ξενοδοχεία, έχει αναπτύξει πολύ το εμπορικό κομμάτι, έχει αναπτύξει πάρα πολύ τη γαστρονομία του, και νομίζω ότι έχει ακόμα μεγάλο περιθώριο να καταστεί ακόμα καλύτερος».

Πώς εξελίσσεται η Θεσσαλονίκη

Λίγο βορειότερα, στη Θεσσαλονίκη, η DIMAND επενδύει σε ένα έργο που ενισχύει τον παραγωγικό ιστό της πόλης. Το HUB 26 είναι το πρώτο μεγάλης κλίμακας βιοκλιματικό επιχειρηματικό πάρκο της Βόρειας Ελλάδας και φιλοδοξεί να μεταμορφώσει τη Δυτική Είσοδο, επαναπροσδιορίζοντας τον τρόπο με τον οποίο στεγάζονται, συνεργάζονται και αναπτύσσονται οι επιχειρήσεις. Σε μια πόλη που λειτουργεί ιστορικά ως σταυροδρόμι ιδεών και εμπορίου, το HUB 26 δεν είναι απλώς ένα ακόμα συγκρότημα γραφείων – είναι ένας κόμβος σύγχρονης επιχειρηματικότητας και ένα παράδειγμα για το πώς μπορεί να εξελιχθεί η σχέση ανάμεσα στον χώρο, την οικονομία και τη βιωσιμότητα.

Η Δυτική Είσοδος της Θεσσαλονίκης, μια περιοχή που έχει περάσει από φάσεις υποβάθμισης στο παρελθόν, μοιάζει να θέλει να γυρίσει σελίδα. «Ως εταιρεία πιστεύαμε πάρα πολύ στην περιοχή. Δυσκολευτήκαμε να αποκτήσουμε τα ακίνητα, αλλά το καταφέραμε», λέει η κ. Ίτσιου για τις κινήσεις της DIMAND στην περιοχή. «Αρχικά ξεκινήσαμε με τη δημιουργία του πρώτου οργανωμένου βιοκλιματικού επιχειρηματικού πάρκου, του HUB 26, με μισθωτές εθνικές, πολυεθνικές και χρηματοπιστωτικά ιδρύματα». Ακριβώς απέναντι, η DIMAND ανέλαβε και το παλιό βιομηχανικό συγκρότημα ΦΙΞ, για το οποίο η κ. Ίτσιου ανέφερε: «θέλουμε να το αναδείξουμε και να προσθέσουμε κάποιες συνοδές χρήσεις. Με τι σκοπό; Με σκοπό αυτό να αποτελέσει ένα 24/7 spot, που θα συνδυάζει πολιτιστικές χρήσεις, εστιατόρια, καφέ, events, ξενοδοχείο και κατοικίες».

Το Μέλλον: Πόλεις και Άνθρωποι

Όσο κι αν εξελίσσεται η τεχνολογία, όσο κι αν βελτιώνονται οι υποδομές, η καρδιά κάθε πόλης είναι οι άνθρωποί της. Και κάθε ανάπλαση, μικρή ή μεγάλη, πρέπει να ξεκινά από τις ανάγκες τους. Οι πόλεις του μέλλοντος δεν θα κριθούν μόνο από την καινοτομία τους, αλλά και από το αν καταφέρνουν να χτίζουν κοινότητες – όχι απλώς κτίρια.

Είναι γεγονός πως η Αθήνα αντιμετωπίζει στεγαστική κρίση· για την ακρίβεια, όχι μόνο η Αθήνα αλλά οι περισσότερες μεγάλες πόλεις παγκοσμίως. Αυτό, βέβαια, μειώνει το βιοτικό επίπεδο των ανθρώπων, δημιουργεί δυσκολίες και άγχος, και έρχεται σε αντίθεση με όλους τους στόχους στους οποίους έχουμε αναφερθεί μέχρι τώρα. «Θεωρώ ότι η σωτηρία της αθηναϊκής συνοικίας, όπου βρίσκεται αυτή, είτε είναι στα Πατήσια, είτε είναι στον Βοτανικό, είτε οπουδήποτε αλλού, είναι να δημιουργηθούν συνθήκες κατοικίας», δηλώνει ο κ. Βατόπουλος, ενώ εξηγεί πως «είναι πάρα πολύ σημαντικό να ρυθμιστεί το θέμα προσφοράς και ζήτησης στις κατοικίες, στις γειτονίες της Αθήνας, και να φτιαχτούν οι υποδομές: πεζοδρόμια, καθαριότητα, σχολεία».

Πώς, όμως, μπορούμε να αποφασίσουμε ποιες είναι οι ανάγκες που θα ικανοποιηθούν αρχικά, πώς θα παρθεί μια απόφαση που θα αφορά το γενικότερο καλό, όποιο και αν είναι αυτό; Ο κ. Ανδριόπουλος, αναφερόμενος στην ανθρώπινη φύση και στη δυσκολία του να παραμείνουν ικανοποιημένα όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη σε οποιοδήποτε πρότζεκτ, βρίσκει ως λύση τη διαφάνεια και τον προγραμματισμό. «Άρα θέλει μέτρημα, θέλει μετά νομοθέτηση, και το κυριότερο, που δεν το ζούμε πολλές φορές στη χώρα, θέλει παρακολούθηση η εφαρμογή, για να μη υπάρχει αυθαιρεσία», επισημαίνει.

Tι Μένει Μετά τις Αναπλάσεις;

«Οι εταιρείες μπορεί να υπάρχουν, αλλά οι άνθρωποι αλλάζουν. Άρα, θα σε θυμάται η πόλη με αρνητικό ή θετικό πρόσημο», λέει ο κ. Ανδριόπουλος. Ποιος είναι ο στόχος, τότε, και πώς μπορεί η DIMAND ή οποιοσδήποτε άλλος φορέας αναλαμβάνει αντίστοιχα έργα, να αφήσει πίσω του ένα θετικό αποτύπωμα στην πόλη και στην κοινωνία; Ο κ. Ανδριόπουλος περιγράφει το πώς θέλουν οι ίδιοι να αντιμετωπίζουν το αποτέλεσμα του έργου τους: «Προσθέσαμε ένα ωραίο κτίριο, ένα κτίριο φιλικό στο περιβάλλον, αφήσαμε περισσότερο πράσινο, κάναμε κάτι έξυπνο στη χρήση αντί για κάτι πρόχειρο, δεν τα θέλαμε όλα δικά μας, μοιραστήκαμε με τους άλλους. Αυτά είναι πολύ βασικές αρχές μας, να δημιουργούμε τις πόλεις στις οποίες θέλουμε να ζούμε».

Η κ. Ίτσιου συνοψίζει τον στόχο τους ως εξής: «Η ουσία δεν είναι στα κτίρια που σχεδιάζουμε και χτίζουμε. Η ουσία είναι στις εμπειρίες που θα αποκτήσουν οι άνθρωποι που ζουν, εργάζονται, συναντιούνται και εν τέλει ονειρεύονται μέσα σε αυτά τα κτίρια».

Οι πόλεις δεν είναι ποτέ «έτοιμες». Είναι πάντα υπό διαμόρφωση – ένα ανοιχτό σχέδιο στο οποίο γράφεται κάθε μέρα μια νέα γραμμή. Αν θέλουμε να ζήσουμε σε πόλεις που αντέχουν στον χρόνο, που ανταποκρίνονται στις ανάγκες μας και μας εμπνέουν να μείνουμε ή να επιστρέψουμε, τότε πρέπει να τολμήσουμε να τις φανταστούμε ξανά. Κάποτε, οι ιστορικοί των πόλεων θα κοιτάξουν πίσω σε αυτή την εποχή. Το ερώτημα είναι: τι θα έχουμε αφήσει πίσω μας;

• Με την ευγενική υποστήριξη του Ομίλου DIMAND.
• Δείτε ολόκληρο το επεισόδιο εδώ. 

Η DIMAND συγκαταλέγεται στις μεγαλύτερες επιχειρήσεις που απασχολούνται στον κλάδο του Real Estate στην Ελλάδα. Από το 2005, έτος ίδρυσής της, έχει ένα σταθερό ιστορικό βιώσιμων έργων που καλύπτουν ευρύ φάσμα χρήσεων, και εξειδικεύεται σε έργα αστικής ανάπλασης μικτής χρήσης, με στόχο τη δημιουργία πόλεων στις οποίες οι άνθρωποι θέλουν να ζήσουν.

Μια Εκπομπή για το Μέλλον… Σήμερα!

Το μέλλον είναι ήδη εδώ και δεν έχει οδηγίες χρήσης. Και στην Ελλάδα που έρχεται κανείς δεν έχει την πολυτέλεια να μείνει στάσιμος. Το #BraveNewGreece επιστρέφει στον ΑΝΤ1 για μια 3η σεζόν, ως πυξίδα σε έναν κόσμο που αλλάζει γρηγορότερα απ’ ό,τι προλαβαίνουμε να ακολουθήσουμε.

Η τηλεοπτική εκπομπή που εδώ και δύο σεζόν «φωτίζει» το μέλλον με τον δικό της ξεχωριστό, τολμηρό τρόπο συνεχίζει να εκδημοκρατίζει τις μεγάλες συζητήσεις γύρω από την τεχνολογία, την επιστήμη, την κοινωνία.

Με 25λεπτα explainers που έχουν ήδη συγκροτήσει μια πολύτιμη βιβλιοθήκη γνώσης, μας βοηθά να κατανοήσουμε τους στόχους, τις καινοτομίες και τις προκλήσεις της επόμενης μέρας. Από τις ιδέες που μεταμορφώνουν την καθημερινότητά μας στον ψηφιακό ορίζοντα του metaverse. Από τις καταναλωτικές συνήθειες του σήμερα στις πόλεις στα ταξίδια και στα σύμβολα μιας νέας εποχής.

Για να καταλάβουμε όμως τι έρχεται, χρειαζόμαστε ειδικούς. Για να αντέξουμε την αλλαγή, χρειαζόμαστε πρωτοπόρους. Και για να φτάσουμε στο μέλλον, χρειαζόμαστε κάποιον να μας δείξει τον δρόμο. Με αληθινές ιστορίες. Με πρόσωπα που τολμούν.

 

Με τη Μαριάννα Σκυλακάκη στην έρευνα και στην παρουσίαση, και με καλεσμένους που δεν μιλούν απλώς για το μέλλον αλλά το χτίζουν καθημερινά, κάθε επεισόδιο είναι μια διεισδυτική και συναρπαστική ξενάγηση σε μια διαφορετική θεματική.

Το #BraveNewGreece δεν είναι απλώς μια τηλεοπτική σειρά. Είναι ο συνοδοιπόρος μας στο άγνωστο. Ο καθρέφτης μια Ελλάδας που αλλάζει, προσκαλώντας μας να απαντήσουμε το ερώτημα: Εσύ σε ποιο μέλλον θα ζήσεις;

Βασικοί Συντελεστές

Παρουσίαση/Σενάριο: Μαριάννα Σκυλακάκη | Σκηνοθεσία: Πάνος Θ. Μελίδης | Αρχισυνταξία: Πέπη Τυλιγάδη | Διεύθυνση Φωτογραφίας: Δημήτρης Ζωγραφάκης | Διεύθυνση Παραγωγής: Aλέξανδρος Νταβρής | Σύμβουλοι Παραγωγής: Νίκος Βερβερίδης, Κωνσταντίνος Τζώρτζης | Εκτέλεση Παραγωγής: Πέτρος Αδαμαντίδης | Παραγωγή: αθηΝΕΑ x ελc productions

• Το επεισόδιο #BraveNewCities της τηλεοπτικής εκπομπής #BraveNewGreece μεταδόθηκε σε πρώτη προβολή το Σάββατο 31 Μαΐου, στις 8:15 το πρωί, στον ΑΝΤ1.
• Ο τρίτος κύκλος της τηλεοπτικής εκπομπής #BraveNewGreece μεταδίδεται σε πρώτη προβολή κάθε Σάββατο στις 8:15, στην πρωινή ζώνη του ΑΝΤ1.
• Όλα τα τελευταία νέα για τη σειρά της αθηΝΕΑς και του ελc productions #BraveNewGreece εδώ.
• Βρείτε τα αφιερώματα για όλα τα προηγούμενα επεισόδια της πρώτης, δεύτερης και τρίτης σεζόν #BraveNewGreece εδώ.
• Δείτε στο Web TV του ΑΝΤ1 ολόκληρη την 2^η σεζόν του #BraveNewGreece εδώ.

 

Διαβάστε επίσης στην αθηΝΕΑ:

#BraveNewMetaverse: Ένα Τρισδιάστατο Σύμπαν Χωρίς Φυσικά Σύνορα

#BraveNewWaste | Βιώσιμη, Κυκλική Προσέγγιση στο Πρόβλημα των Απορριμμάτων

#BraveNewLeaders | Σύγχρονη Ηγεσία με Στρατηγική, Ευελιξία και Ανθρωπιά