Τα Ελευσίνια Μυστήρια, τα οποία τελούνταν επί χιλιετίες προς τιμήν της θεάς Δήμητρας και της Περσεφόνης, υπήρξαν ένας από τους σημαντικότερους θεσμούς του αρχαίου ελληνικού κόσμου. Η τελετουργία της καθόδου και της ανόδου, του θανάτου και της αναγέννησης, δεν ήταν απλώς μια θρησκευτική εμπειρία, αλλά μια βαθιά φιλοσοφική πράξη μύησης στον κύκλο της ζωής.
Σήμερα, στο Παλαιό Ελαιουργείο Ελευσίνας, εκεί όπου κάποτε έσφυζε η βιομηχανική δραστηριότητα, πηγάζει η καλλιτεχνική δημιουργία και η φαντασία μεταμορφώνει το βιομηχανικό τοπίο σε πεδίο πολιτισμού.
Το 3ο Διεθνές Συμπόσιο για μια Νέα Ελευσίνα, με τον τίτλο «Επαναγοητεύοντας τον Κόσμο / Re-Enchanting the World», ολοκληρώθηκε ύστερα από ένα τριήμερο (25-27 Σεπτεμβρίου 2025) με ουσιαστικές συζητήσεις, εμπνευσμένες ομιλίες και δημιουργικές ανταλλαγές ιδεών, που άφησαν μια νέα αίσθηση για την πόλη, τον πολιτισμό, αλλά και την ίδια την έννοια του ιερού στη σύγχρονη εποχή.
Πενήντα πέντε ομιλητές από όλο τον κόσμο συμμετείχαν σε δεκαέξι συζητήσεις και κεντρικές ομιλίες, σε τέσσερα εργαστήρια και τέσσερα καλλιτεχνικά δρώμενα – τρεις ημέρες που δεν έμοιαζαν με συνέδριο, αλλά, όπως τόνισε η Αλεξάνδρα Μητσοτάκη, συνιδρύτρια και πρόεδρος του World Human Forum, «ήταν μια συνάντηση ανθρώπων με κοινές αξίες και στόχους». Πολλοί από τους ομιλητές τόνισαν πως η Ελευσίνα δεν είναι απλώς ένας τόπος, αλλά μια ιδέα – ένα σύμβολο αναγέννησης και μύησης στη βαθύτερη κατανόηση του ανθρώπινου βίου.
Το World Human Forum πρεσβεύει μια διεθνή πλατφόρμα σκέψης και δράσης που στοχεύει στη διαμόρφωση ενός νέου, οικολογικού και ανθρωποκεντρικού πολιτισμού. Με συμβολική αφετηρία τους Δελφούς και με εμβληματικούς τόπους όπως η Ελευσίνα, η Δήλος, η Αρχαία Ολυμπία και το Λύκειο του Αριστοτέλη, ενώνει καινοτόμες δυνάμεις απ’ όλο τον κόσμο γύρω από ένα κοινό όραμα για την ανθρωπότητα.
photo credit: World Human Forum – Stephan Talneau
Από τη Θεωρία στην Πράξη
Η φετινή θεματική του συμποσίου εστίασε στην αναζήτηση τρόπων επανασύνδεσης του ανθρώπου με τον εαυτό του, την κοινότητα και τη φύση. Μέσα από ένα πλούσιο πρόγραμμα παρουσιάσεων, εργαστηρίων και διαλόγων, αναδείχθηκαν ποικίλες οπτικές για το πώς η τέχνη, η επιστήμη και η κοινωνική καινοτομία μπορούν να συμβάλλουν στη διαμόρφωση ενός πιο βιώσιμου και συνειδητού μέλλοντος. Από πολιτισμικές πρωτοβουλίες πολιτών έως επιστημονικές και καλλιτεχνικές παρεμβάσεις, το συμπόσιο ένωσε φωνές από την Ελλάδα, την Ευρώπη, την Ινδία και την Αφρική, δημιουργώντας έναν γόνιμο χώρο ανταλλαγής ιδεών και εμπειριών.
Στο επίκεντρο των συζητήσεων βρέθηκαν ζητήματα που αφορούν το μέλλον της Ελευσίνας και την ανάγκη για έναν νέο τρόπο θέασης του κόσμου. Αναλύθηκαν οι θεραπευτικές διαστάσεις της τέχνης, οι νέες προσεγγίσεις στην οικονομία με κοινωνικό και περιβαλλοντικό αντίκτυπο, καθώς και οι πρακτικές επαναγοήτευσης των γειτονιών μέσα από ουσιαστικές πρωτοβουλίες που ξεκινούν «από κάτω προς τα πάνω».
Με αφορμή την εισήγηση του ομότιμου καθηγητή του ΕΚΠΑ Παύλου Κάβουρα, η Αλεξάνδρα Μητσοτάκη πρότεινε να ξεκινήσει η διερεύνηση της δυνατότητας αναγνώρισης των Ελευσίνιων Μυστηρίων ως στοιχείου Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Ανθρωπότητας από την UNESCO.
Εξετάστηκε επίσης η σημασία της διατροφής ως μέσου επαναπροσέγγισης με τη φύση και τον εαυτό, η δημοκρατία ως κοινό όραμα και τρόπος συλλογικής ύπαρξης. Ο ρόλος των παιδιών ως «δεξαμενής ονείρων» της ανθρωπότητας, αλλά και η ανάγκη για μετασχηματισμό της εργασίας, ώστε να καταστεί πιο ανθρώπινη, δημιουργική και ουσιαστική. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον προκάλεσε η συζήτηση για τον ρόλο των ψυχεδελικών στην ενσυνείδηση και τη θεραπεία, ένα πεδίο που ανοίγει νέους δρόμους στην επιστήμη και τη φιλοσοφία της ψυχής.
Το συμπόσιο συγκέντρωσε μια εντυπωσιακή λίστα ομιλητών και συμμετεχόντων από όλο τον κόσμο, μεταξύ των οποίων ήταν οι: Franz X. Vollenweider, Αντωνία Τριχοπούλου, Χριστίνα Μερκούρη, Hélène Landemore, Lex Paulson, Ruth DeFries, Daniel A. Barber, Μαρία Λοϊζίδου, Gary A. Bolles, Gina Belafonte, Εμμανουήλ Ι. Στρατάκης, Χριστίνα Δάλλα, Ornella Corazza, Νικόλας Γιατρομανωλάκης, Νίκος Τσούχλος, Phil Cousineau, Κωστής Τσελένης, Stefanos Gandolfo, Jehangir Mehta, Μαρία Λόη, Σπύρος Δουκάκης, Marlis Petersen και Παύλος Κάβουρας. Όλοι τους συνέβαλαν σε έναν πολυφωνικό διάλογο, που συνδύασε φιλοσοφία, κοινωνική καινοτομία, οικολογία, επιστήμη, μαγειρική τέχνη και μουσική.
photo credit: World Human Forum – Stephan Talneau)
Η Πρόταση για τα Ελευσίνια Μυστήρια και την UNESCO
Μια από τις πιο καθοριστικές στιγμές του συμποσίου ήταν η παρουσίαση μιας πρότασης που έχει τη δύναμη να αναδιαμορφώσει τον πολιτιστικό χάρτη της περιοχής. Με αφορμή την εισήγηση του ομότιμου καθηγητή του ΕΚΠΑ Παύλου Κάβουρα, η Αλεξάνδρα Μητσοτάκη πρότεινε να ξεκινήσει η διερεύνηση της δυνατότητας αναγνώρισης των Ελευσίνιων Μυστηρίων ως στοιχείου Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Ανθρωπότητας από την UNESCO.
Η πιθανή ένταξή τους στον κατάλογο της UNESCO θα αποτελούσε διεθνή αναγνώριση της διαχρονικής πνευματικής τους αξίας και θα αναδείκνυε την Ελευσίνα σε παγκόσμιο κέντρο πολιτιστικού διαλόγου και στοχασμού. Η πρόταση έγινε δεκτή με ενθουσιασμό, ανοίγοντας τον δρόμο για νέες συνέργειες ανάμεσα στην Περιφέρεια Αττικής, το Υπουργείο Πολιτισμού και διεθνείς οργανισμούς.
Όπως υπογράμμισε η Χριστίνα Μερκούρη, διευθύντρια της Εφορείας Αρχαιοτήτων Δυτικής Αττικής, «τα Ελευσίνια Μυστήρια αντιπροσωπεύουν την πιο διαρκή ανθρώπινη προσπάθεια να απαντηθούν τα υπαρξιακά ερωτήματα μέσα από την κοινότητα και την πνευματική εμπειρία. Η επιτυχία τους στον μετασχηματισμό της ανθρώπινης συνείδησης και στην ενίσχυση της κοινωνικής συνοχής προσφέρει πολύτιμα διδάγματα για τον σύγχρονο κόσμο».
photo credit: World Human Forum – Stephan Talneau)
«Ιερά Μονοπάτια»
Ιδιαίτερη απήχηση είχαν τα καλλιτεχνικά δρώμενα του συμποσίου, με την sold-out παράσταση «Ιερά Μονοπάτια – Από τα Μυστήρια της Ελευσίνας στη Βυζαντινή Ψαλμωδία και την Παράδοση των Μεβλεβί Δερβίσηδων», που πραγματοποιήθηκε στον αρχαιολογικό χώρο της Ελευσίνας. Η παράσταση αποτέλεσε μια μοναδική συνάντηση Ανατολής και Δύσης, όπου οι περιστρεφόμενοι Δερβίσηδες της Κωνσταντινούπολης, ο Βυζαντινός Χορός του εν Αθήναις Συλλόγου Μουσικόφιλων Κωνσταντινουπόλεως, ο Σωκράτης Σινόπουλος στη λύρα και ο σκηνοθέτης Μιχαήλ Μαρμαρινός ως αφηγητής συνέπλεξαν ήχους, λόγο και κίνηση σε ένα τελετουργικό ταξίδι μνήμης και φωτός.
Ένα Νέο Όραμα για την Ελευσίνα και την Αττική
Στην καταληκτική συνεδρία, η αναπληρώτρια περιφερειάρχης Αττικής Χριστίνα Κεφαλογιάννη, εκπροσωπώντας τον περιφερειάρχη Νίκο Χαρδαλιά, δήλωσε τη στήριξη της περιφέρειας στην πρόταση για την UNESCO και παρουσίασε ένα ευρύτερο όραμα πολιτιστικής αναγέννησης και βιώσιμης τουριστικής ανάπτυξης για την Αττική. Η Ελευσίνα, όπως υπογραμμίστηκε, δεν αποτελεί απλώς ένα μνημείο του παρελθόντος, αλλά έναν ζωντανό οργανισμό πολιτισμού, έναν τόπο όπου το ιερό και το σύγχρονο συναντιούνται.
Τέλος, η Ελευσίνα ξανασυστήνεται στον κόσμο — όχι μόνο ως τόπος μνήμης, αλλά ως πηγή αναγέννησης. Εκεί όπου οι άνθρωποι αναζητούσαν κάποτε τη μύηση, σήμερα αναζητούν το νόημα της σύγχρονης ύπαρξης.
Διαβάστε επίσης στην αθηΝΕΑ:
Διασύνδεση Ελλάδας-Κύπρου: Όσα Θέλουμε να Ξέρουμε
