Πώς εκφράζουν οι σημερινοί ενήλικες τα συναισθήματά τους; Σε μια συνηθισμένη συνάντηση φίλων μου τις προάλλες, κάποιος μιλούσε για το άγχος στη δουλειά και, στη συνέχεια, κάποια φίλη μίλησε για έναν χωρισμό. Όλα επιφανειακά, σαν να μιλούσαμε για τον καιρό. Μα κανείς δεν μένει εκεί. Δεν υπάρχει βάθος, ούτε σιωπή που να επιτρέψει στο συναίσθημα να αναπνεύσει. Αυτό με έκανε να αναρωτηθώ: μπορούν –ή θέλουν– οι σημερινοί ενήλικες να εκφράζουν τα συναισθήματά τους; Σε ποιο βαθμό τα εκλογικεύουν ώστε να μη φαίνονται τρωτοί;
Ζούμε σε μια εποχή που η υπερπληροφόρηση, η ταχύτητα και η ανάγκη για έλεγχο κυριαρχούν. Από μικροί εκπαιδευόμαστε να είμαστε ψύχραιμοι, επαγγελματίες, συγκρατημένοι. Το ευάλωτο συχνά συγχέεται με το αδύναμο. Κι έτσι, όταν το συναίσθημα ξεμυτίζει, σπεύδουμε να το μαζέψουμε, να το ντύσουμε με λογική, να το βάλουμε σε τάξη.
Η ευαισθησία μας στο περιβάλλον, στη βία, στην αδικία συρρικνώνεται χωρίς να το καταλάβουμε, όχι γιατί δεν μας αφορά, αλλά γιατί δεν αντέχουμε να μας αφορά.
Όταν Υπερισχύει η Ασφάλεια του Ελέγχου
Το να αφήνεσαι είναι ρίσκο. Και οι ενήλικες σήμερα έχουν μάθει καλά πως το ρίσκο κοστίζει. Όχι μόνο σε χρήμα ή χρόνο, αλλά και σε ψυχική ενέργεια. Ο φόβος της απόρριψης, του «θα φανώ υπερβολικός», του «δεν θα με καταλάβουν», δημιουργεί ένα εσωτερικό firewall που φιλτράρει ακόμα και το τι επιτρέπουμε στον εαυτό μας να αισθανθεί. Κάθε άνθρωπος χτίζει γύρω του μια comfort zone. Έναν κύκλο από ρουτίνες, σχέσεις και συνθήκες που τον κάνουν να νιώθει ασφαλής. Όταν κάτι έξω από αυτά διαταράξει την ισορροπία, η πρώτη αντίδραση είναι άμυνα. Όχι πάντα συνειδητή, αλλά ισχυρή. Συχνά παίρνει τη μορφή συναισθηματικής αποστασιοποίησης ή χτίζει τείχη. Όταν δεν μπορούμε να ελέγξουμε αυτό που νιώθουμε, προσπαθούμε να ελέγξουμε αυτό που δείχνουμε.
Λέξεις Κλειδιά…
Αντί να πούμε «πονάω», λέμε «είμαι κουρασμένος». Αντί να πούμε «φοβάμαι», λέμε «δεν είμαι έτοιμη». Χρησιμοποιούμε τις λέξεις σαν πανοπλία – όχι γιατί δεν νιώθουμε, αλλά γιατί δεν ξέρουμε αν μπορούμε να αντέξουμε το τίμημα του να νιώσουμε μέχρι τέλους.
Είναι Δυνατόν να Ζεις Χωρίς Έλεγχο;
Η αλήθεια είναι πως κανένα αυθεντικό συναίσθημα δεν υπακούει σε απόλυτο έλεγχο. Η αγάπη, η θλίψη, ο ενθουσιασμός, ο φόβος είναι κύματα που δεν ζητούν την άδειά μας για να φουσκώσουν. Το ερώτημα δεν είναι αν μπορούμε να τα σταματήσουμε (δεν μπορούμε), αλλά αν θα τα αγνοήσουμε ή θα τα ακούσουμε. Όσοι τολμούν να αφήνονται –όχι επιπόλαια, αλλά με επίγνωση– ανακαλύπτουν έναν άλλον τρόπο να υπάρχουν. Πιο αληθινό. Πιο εκτεθειμένο. Πιο ανθρώπινο. Πιο θαρραλέο.
Όταν όμως παγώνουμε τα συναισθήματά μας δεν σταματάμε μόνο να νιώθουμε σταδιακά τον εαυτό μας, αρχίζουμε να αποσυνδεόμαστε και από τον κόσμο γύρω μας. Παρατηρούμε τα γεγονότα σχεδόν σαν να τα βλέπουμε μέσα από ένα τζάμι: καθαρά, αλλά από μακριά. Ένας πόλεμος, μια φυσική καταστροφή, μια εικόνα παιδιού σε προσφυγικό καταυλισμό δεν μας αναστατώνουν πια· απλώς περνούν σαν «ειδήσεις».
Η ευαισθησία μας στο περιβάλλον, στη βία, στην αδικία συρρικνώνεται χωρίς να το καταλάβουμε, όχι γιατί δεν μας αφορά, αλλά γιατί δεν αντέχουμε να μας αφορά. Αντιδρούμε με λογικά σχόλια, στατιστικά ή μια γρήγορη ανάρτηση, όμως σπάνια σταματάμε για να νιώσουμε πραγματικά. Η καρδιά μας γίνεται θεατής αντί να συμμετέχει. Και κάπως έτσι, ο κόσμος γύρω μας χάνει το βάρος του – όχι επειδή ελαφραίνει, αλλά επειδή εμείς τον αναισθητοποιούμε.
Τι Κυριαρχεί Τελικά;
Υπάρχουν, ευτυχώς, και ενδείξεις αλλαγής. Ο διάλογος για την ψυχική υγεία έχει ανοίξει. Οι ψυχοθεραπείες γίνονται πιο προσιτές, τα social media δίνουν βήμα σε ιστορίες ευαλωτότητας και η λέξη συναίσθημα παύει σιγά σιγά να είναι ταμπού. Ίσως το μεγαλύτερο στοίχημα των σημερινών ενηλίκων δεν είναι να ελέγξουν τα συναισθήματά τους, αλλά να μάθουν να τα αντέχουν. Να σταματήσουν να χτίζουν τείχη και να αρχίσουν να ρισκάρουν. Όχι μόνο στο τι θα πουν, αλλά και στο τι θα αισθανθούν.
Δεν είναι αδυναμία να νιώθεις. Είναι ένδειξη ζωής. Κι ίσως, όσο περισσότερο τολμούμε να εκφράζουμε το ακατέργαστο μέσα μας τόσο περισσότερο χώρο δημιουργούμε για εμάς και τους άλλους – να υπάρχουμε ολόκληροι και όχι μόνο διαχειρίσιμοι.
Αλήθειες
Σε ένα συνέδριο για την ψυχική ανθεκτικότητα, πίνοντας τον καφέ μου κατά τη διάρκεια του διαλείμματος, καθόμουν κοντά σε δύο αγνώστους, έναν άντρα και μια γυναίκα, γύρω στα σαράντα. Δεν είχαν προσέξει ότι τους άκουγα. Ο άντρας είπε κάτι που με εντυπωσίασε:
«Νιώθω ότι όλο μου το επαγγελματικό προφίλ είναι ψεύτικο. Τελευταία… δεν ξέρω καν αν με αντιπροσωπεύει. Φοβάμαι να δείξω ότι κουράζομαι, γιατί νομίζω πως θα με θεωρήσουν αδύναμο». «Κι εγώ το ίδιο», του απάντησε εκείνη. «Μου λένε συνέχεια πόσο δυναμική είμαι. Και μέσα μου σκέφτομαι: αν ξέρατε πόσο φοβάμαι κάθε φορά που πρέπει να πάρω μια απόφαση…».
Μ’ έναν παράξενο τρόπο, εκεί, ανάμεσα στα χάρτινα ποτήρια και στα καρτελάκια συμμετοχής του συνεδρίου, δύο άγνωστοι παραδέχτηκαν ότι πίσω από το επαγγελματικό τους προφίλ μπορούν να παραδεχτούν αυτό που τους συμβαίνει στην παρούσα στιγμή. Ίσως αυτή να είναι η πιο αθόρυβη αλλά ουσιαστική μορφή γενναιότητας. Να τολμάς να είσαι αληθινός, ακόμα κι αν δεν έχεις τον έλεγχο.
Διαβάστε επίσης στην αθηΝΕΑ:
100 «Μικρές Επικίνδυνες» Ζητούν την Ψήφο μας
Η Σεξουαλική Παρενόχληση στην Εργασία δεν Είναι Παίξε Γέλασε
