Στη στήλη «Φωτογράφος του Μήνα» αναζητάμε προσωπικές ματιές. Η επιθυμία μας είναι να μοιραστεί μαζί μας αγαπημένες φωτογραφίες του/της, αλλά και να αποκαλύψει τον κόσμο πίσω από τα κλικ της μηχανής του/της. Προσκεκλημένη φωτογράφος για τον Φεβρουάριο του 2024 είναι η Τατιάνα Μαυρομάτη.
Η Τατιάνα Μαυρομάτη ζει στην Αθήνα, όπου εργάζεται ως φωτογράφος και καθηγήτρια φωτογραφίας. Η πρακτική της σχετίζεται με τη φωτογραφία ντοκουμέντου και τη χρόνια έρευνα, ενώ πρόσφατα έχει ασχοληθεί και με τη σκηνοθεσία και παραγωγή ντοκιμαντέρ. Τα θέματά της αφορούν τις μεταναστευτικές κοινότητες και κουλτούρες στην Αθήνα, όπως και ζητήματα έμφυλων διαχωρισμών και γυναικείας εργασίας. Οι φωτογραφίες της έχουν δημοσιευτεί σε ελληνικά και διεθνή σάιτ και εφημερίδες, όπως και σε φωτογραφικές εκδόσεις. Έχει οργανώσει και συμμετάσχει σε πολλές συλλογικές και ατομικές εκθέσεις στην Ελλάδα και στο εξωτερικό.
Κατέχει μεταπτυχιακό τίτλο στη Φωτογραφία Ντοκουμέντου από το Πανεπιστήμιο του Newport στην Ουαλία και φοιτά στο 3ο έτος του Τμήματος Φωτογραφίας και Οπτικοακουστικών Τεχνών του ΠΑΔΑ. Η έκθεση «Sunday Women – Ιστορίες Γεωργιανών Οικιακών Εργατριών στην Αθήνα» που έκανε μαζί τη Λώρα Μαραγκουδάκη το 2021, η οποία εκτέθηκε σε Αθήνα και Βερολίνο, έχει πρόσφατα μεταφερθεί και εκδοθεί σε βιβλίο-διευρυμένο οδηγό της έκθεσης (εκδόσεις futura), με την υποστήριξη του Ιδρύματος Ρόζα Λούξεμπουργκ.
Τι είναι αυτό που θα τραβήξει το βλέμμα και θα σας κάνει να σηκώσετε την κάμερα; Είναι ο φωτογράφος ένας καλλιτέχνης που φιλοσοφεί για μια στιγμή; Για όσο κρατάει ένα κλικ;
Από τη σειρά «Μικρή Γεωργία» (2014-2021)
Δεν ξέρω αν θα το έλεγα φιλοσοφία. Νομίζω ότι σε κάθε «κλικ» μου επιδιώκω από τη μια να αποτυπώσω όλα αυτά τα σχήματα, το φως, τις αντιθέσεις, τις μορφές, το «πάγωμα» του χρόνου, που γοητεύουν τις αισθήσεις μου και μου δίνουν χαρά. Ταυτόχρονα όμως επιδιώκω να αποτυπώσω τις σύγχρονες κοινωνικές σχέσεις και την ιστορία τους. Για εμένα, το πρώτο θα ήταν επιφανειακό χωρίς το δεύτερο, το δεύτερο βαρετό χωρίς το πρώτο.
Η αλήθεια είναι ότι με τα χρόνια δεν μου αρκεί να λειτουργώ βάσει μιας αόριστης δημιουργικής διάθεσης. Περισσότερο επιδιώκω να οριοθετώ σ’ ένα βαθμό την περιέργεια του βλέμματός μου ή να δουλεύω μέσα σε συγκεκριμένα όρια ή πρότζεκτ που ενέχουν και πολλή σκέψη και ποικίλη έρευνα από τα πριν. Αυτό δεν σημαίνει ότι «κατασκευάζω» εικόνες βάσει του τι έχω στο μυαλό μου από πριν, αλλά ότι η έρευνα με βοηθάει να βάλω ερωτήματα, να επεκτείνω και να βαθύνω την οπτική μου εξερεύνηση και άρα και την έκπληξη.
Εξαίρεση αποτελεί η προσωπική, αναμνηστική φωτογραφία ή η φωτογραφία ημερολογίου που κάνουμε, θα έλεγα, σχεδόν όλοι οι φωτογραφοι.
Από τη σειρά «Μικρή Γεωργία» (2014-2021)
Θα θέλατε να μας συστήσετε τις αγαπημένες σας φωτογραφικές μηχανές;
Για εμένα οι φωτογραφικές μηχανές έχουν κυρίως εργαλειακό χαρακτήρα, δεν θα έλεγα δηλαδή ότι έχω «αγαπήσει» κάποια μηχανή. Βέβαια η δύναμη της συνήθειας με έκανε να μείνω με τις DSLR, σε μια εποχή που κυριαρχούν οι mirrorless. Κυρίως δουλεύω με τη σειρά της Canon EOS 5D, από τη Mark II μέχρι την IV. Πριν από αυτές είχα την αντίστοιχη αναλογική σειρά.
Επίσης έχω «κολλήσει» με τον 35mm φακό. Ακόμη, κάποια στιγμή δούλεψα συστηματικά με μια μεσαίου φορμά της δεκαετίας του ’60, τη RolleiFlex 2.8 F, μηχανή με φοβερή εργονομία και όχι μόνο.
Όταν ένας φωτογράφος φωτογραφίζει συστηματικά θέματα που στην τελική δεν τον αφορούν άμεσα στη ζωή του ή είναι εκτός της καθημερινότητάς του, μακροπρόθεσμα γίνεται κυνικός, «στεγνώνει», αποξενώνεται από την ίδια την τέχνη του, αλλά και από τους ανθρώπους που φωτογραφίζει.
Από τη σειρά «Μικρή Γεωργία» (2014-2021)
Από την αναλογική κάμερα στην πλήρη ψηφιοποίηση. Καθώς αλλάζει ο εξοπλισμός, αλλάζει και ο τρόπος με τον οποίο φωτογραφίζουμε;
Βέβαια και αλλάζει, όπως συμβαίνει με κάθε τεχνολογική αλλαγή. Επειδή έχω ζήσει το πέρασμα από την αναλογική στην ψηφιακή, θα έλεγα ότι, για όσους εργάζονται ως φωτογράφοι, αυξήθηκε η ένταση εργασίας και ταυτόχρονα μειώθηκαν οι αμοιβές. Από την άλλη, ήταν μια μεγάλη ευκαιρία για όλο και περισσότερο κόσμο να ασχοληθεί με τη φωτογραφία, έστω με μια σχετικά φτηνή ψηφιακή κάμερα ή και με το κινητό.
Βέβαια, η μεγάλη αλλαγή έγινε στη διαχείριση, διακίνηση και δημοσίευση των φωτογραφιών, αναφέρομαι στην κυριαρχία των αλγόριθμων του «google images» και των σόσιαλ, που ανήκουν στη νέα ψηφιακή εποχή. Ζούμε έναν πολιτισμό της εικόνας, η εικόνα διαμεσολαβεί στις κοινωνικές σχέσεις.
Από τη σειρά «Μικρή Γεωργία» (2014-2021)
Ειδικεύεστε στη φωτογραφία ντοκουμέντου. Τι ξεχωριστό έχει αυτό το είδος; Ποια είναι η διαφορά του από το φωτορεπορτάζ; Τι δυσκολίες έχει; Τι «μάθατε» ως φωτογράφος από την εμπειρία αυτή;
Ως φωτογράφος ντοκουμέντου δεν φωτογραφίζω την επικαιρότητα, όπως ένας φωτορεπόρτερ, αλλά ασχολούμαι με θέματα σε βάθος χρόνου. Επίσης, πρόκειται για θέματα που αφορούν και τη δική μου ζωή με τον έναν ή τον άλλο τρόπο. Η σχέση που έχω με τους ανθρώπους που φωτογραφίζω είναι αρκετές φορές προσωπική ή γίνεται προσωπική στην πορεία. Από την άλλη, εξασκώ ερευνητικές πρακτικές, όπως ψάξιμο σε αρχεία, συνεντεύξεις, μελέτη της ιστορίας. Επιπλέον, έχω ενσωματώσει και το βίντεο στην πρακτική μου. Όλα αυτά προς την κατεύθυνση του να «σκάψω» λίγο βαθύτερα, να μη μείνω δηλαδή σ’ έναν αρχικό εντυπωσιασμό. Δεν εφησυχάζω.
Αυτή η διαδικασία με δυσκολεύει γιατί μπορεί να με οδηγήσει στο χάος, αλλά με τον καιρό παίρνω μεγάλη ικανοποίηση και χαρά. Μέσα από την πορεία μου έχω καταλήξει ότι όταν ένας φωτογράφος φωτογραφίζει συστηματικά θέματα που στην τελική δεν τον αφορούν άμεσα στη ζωή του ή είναι εκτός της καθημερινότητάς του, μακροπρόθεσμα γίνεται κυνικός, «στεγνώνει», αποξενώνεται από την ίδια την τέχνη του, αλλά και από τους ανθρώπους που φωτογραφίζει.
Επίσης, το ζήτημα του σεβασμού προς τα υποκείμενα που φωτογραφίζω είναι τεράστιας σημασίας.
Θεσσαλονίκη, 2023
Επεξεργάζεστε τις φωτογραφίες σας; Η ψηφιακή επεξεργασία είναι απαραίτητη συνθήκη στη φωτογραφία σήμερα;
Η δική μου πρακτική αφορά την απολύτως απαραίτητη επεξεργασία. Αυτό που λέω στους μαθητές μου είναι ότι η φωτογραφία είναι στη λήψη. Και ένα μικρό ποσοστό είναι στην επεξεργασία, με την έννοια της βελτίωσης της έκθεσης, του κοντράστ, του WB κ.λπ.
Ο φωτογράφος δεν μπορεί να αναπτυχθεί καλλιτεχνικά μόνο με το διαδίκτυο και τα σόσιαλ. Είναι ένας τρόπος επικοινωνίας, αλλά τελικά πολύ φτωχός.
Εκτυπώνετε τις φωτογραφίες σας;
Δυστυχώς, δεν τυπώνω όσο τύπωνα την αναλογική εποχή. Συνήθως τυπώνω φωτογραφίες αν πρόκειται να κάνω κάποια έκθεση ή κάποιο βιβλίο κ.λπ. Έχει αλλάξει η ροή της εργασίας, δεν υπάρχει το κοντάκτ, δεν υπάρχει η εκτύπωση της μεγέθυνσης, υπάρχει το Lightroom.
Προφανώς, αλλιώς αντιλαμβάνεσαι μια φωτογραφία σε χαρτί από ό,τι στην οθόνη, έχεις άλλη αίσθηση, είναι η κατεύθυνση του φωτός, υπάρχει η υφή, η λεπτομέρεια. Για αυτό ακόμα πηγαίνει τόσος κόσμος στις εκθέσεις φωτογραφίας. Βέβαια, όχι μόνο για να δει εκτυπωμένες φωτογραφίες, αλλά και για την όλη εμπειρία. Ο φωτογράφος δεν μπορεί να αναπτυχθεί καλλιτεχνικά μόνο με το διαδίκτυο και τα σόσιαλ. Είναι ένας τρόπος επικοινωνίας, αλλά τελικά πολύ φτωχός.
Επιδιώκω να φωτογραφίζω θέματα με τα οποία νιώθω ότι κάπου με συνδέει ένα αόρατο νήμα, ότι το διακύβευμα είναι ή μπορεί να γίνει στην πορεία προσωπικό.
Θεσσαλονίκη, 2023
Σε ποιους φωτογράφους έχετε «αδυναμία»; Θέλετε να αναφέρετε τους αγαπημένους σας;
Απολαμβάνω πολύ να βλέπω φωτογραφίες φωτογράφων που εκτιμώ και θαυμάζω τη δουλειά τους. Μου δίνουν δύναμη, με συγκινούν και φυσικά με επηρεάζουν. Είναι πολλοί. Για παράδειγμα, με συναρπάζει ένα μεγάλο κομμάτι της βρετανικής φωτογραφίας ντοκουμέντου, όπως η δουλειά του Ken Grant, που ήταν και καθηγητής μου στο μεταπτυχιακό που έκανα στο πανεπιστήμιο του Newport.
Εκτιμώ πολύ τη δουλειά της Susan Meiselas, κυρίως τα πρώτα της πρότζεκτ, τη δουλειά του Bruce Davidson, τα έγχρωμα τοπία του Mark Power. Τη δoυλειά του Allan Sekula. Ακόμα, εκτιμώ φωτογράφους, όπως ο Peter Hujar ή η Jo Spence. Μια Ελληνίδα φωτογράφος του 20ού αιώνα που ξεχωρίζω είναι η Βούλα Παπαϊωάννου.
Θεσσαλονίκη, 2023
Τελικά, τι σημαίνει για εσάς η φωτογραφία; Καταγραφή και αποτύπωση της πραγματικότητας, «μεταμόρφωση» της πραγματικότητας, έκφραση, άσκηση «ύφους»;
Θα έλεγα ότι η φωτογραφία είναι ταυτόχρονα και αποτύπωση και ερμηνεία της πραγματικότητας – υπό αυτή την έννοια πάντα υπάρχει μια «μεταμόρφωση», μια άποψη, ένας ύφος. Μια φωτογραφική δουλειά μπορεί να είναι λιγότερο ή περισσότερο ενδιαφέρουσα και ειλικρινής, φτωχή ή πλούσια ως πρακτική και αποτέλεσμα, συνηθισμένη ή ασυνήθιστη και αιχμηρή.
Θα έλεγα ότι, σε γενικές γραμμές, σε ό,τι αφορά τη δική μου πρακτική, δεν με ενδιαφέρει (πια) να φωτογραφίζω για να επιδεικνύω τις φωτογραφικές μου ικανότητες, σίγουρα αποφεύγω την επιτήδευση ή την εξιδανίκευση ή απλούστευση της πραγματικότητας. Επιδιώκω να φωτογραφίζω θέματα με τα οποία νιώθω ότι κάπου με συνδέει ένα αόρατο νήμα, ότι το διακύβευμα είναι ή μπορεί να γίνει στην πορεία προσωπικό.
• Περισσότερες φωτογραφίες της Τατιάνας Μαυρομάτη μπορείτε να δείτε στα:
tatianamavromati.com | Instagram | Facebook
* Φωτογραφία εξωφύλου: Από τη σειρά «Μικρή Γεωργία» (2014-2021)
Διαβάστε επίσης στην αθηΝΕΑ:
Φωτογράφος του Μήνα | Εύη Καραγιαννίδη
Φωτογράφος του Μήνα | Μενέλαος Μυρίλλας
Φωτογράφος του Μήνα | Αφροδίτη Ζαγγανά
