«Η γέννα είναι ασφαλής – εμπιστεύσου τη διαδικασία»: αυτό είναι το μότο της ιδρύτριας της Free Birth Society, Emilee Saldaya, η οποία ηγήθηκε ενός κινήματος που υποστήριζε ότι επέστρεφε στις γυναίκες κάτι ιερό που τους είχε κλαπεί. Η προώθηση του ελεύθερου τοκετού, δηλαδή του τοκετού χωρίς ιατρική βοήθεια, από τη Free Birth Society έγινε σε μια εποχή κατά την οποία η εμπιστοσύνη στην ιατρική κοινότητα μειωνόταν προοδευτικά.
Σε αυτό το κλίμα, η Emilee Saldaya χρησιμοποίησε τη δύναμη των κοινωνικών μέσων, γοητεύοντας μελλοντικές μητέρες με εικόνες γυναικών που κρατούν ήρεμα τα μωρά τους, τα οποία γέννησαν με επιτυχία στο σπίτι, χωρίς άγχη ή επιπλοκές που ακούγεται ότι προκύπτουν σε νοσοκομειακές γέννες.
Τι είναι, όμως, ο ελεύθερος τοκετός;
Η Ιατρική Υποστήριξη Απαγορεύεται
Ο ελεύθερος τοκετός διαφέρει από τον τοκετό στο σπίτι. Ενώ και οι δύο πραγματοποιούνται στο περιβάλλον του σπιτιού της εκάστοτε γυναίκας –και όχι το νοσοκομείο–, ο τοκετός στο σπίτι υποστηρίζεται και από ιατρική βοήθεια με τη μορφή μιας μαίας, η οποία επιβλέπει όλη τη διαδικασία και ανά πάσα στιγμή μπορεί να προσφέρει βοήθεια ως ιατρικός επαγγελματίας.
Η φιλοσοφία πίσω από τον ελεύθερο τοκετό περιλαμβάνει και τον προγεννητικό έλεγχο, όπως το υπερηχογράφημα και γενικότερα την παρακολούθηση της μητέρας και του μωρού από κάποιο γιατρό.
Αντίθετα, στον ελεύθερο τοκετό δεν υπάρχει ιατρική υποστήριξη –την παραμικρή παροχή ιατρικής βοήθειας–, καθώς η αμφισβήτηση της εμπειρίας της γέννας σε αυτό το πλαίσιο κερδίζει μόνο περιφρονητικά βλέμματα από τον περίγυρο και το κίνημα του ελεύθερου τοκετού.
Η φιλοσοφία πίσω από τον ελεύθερο τοκετό απορρίπτει και τον προγεννητικό έλεγχο, όπως το υπερηχογράφημα και γενικότερα την παρακολούθηση της μητέρας και του μωρού από κάποιο γιατρό. Ακόμη, εξετάσεις, συμβουλές υγείας ή οποιαδήποτε ψυχολογική προετοιμασία (εκτός φυσικά της υποτιθέμενης εγγενούς γνώσης του πώς μια μητέρα γεννά και φροντίζει ένα μωρό) κρίνονται μη αναγκαίες.
Η διάδοση του κινήματος του ελεύθερου τοκετού έγινε μέσα από τα social. Το Instagram της Free Birth Society έχει 132.000 ακολούθους, το podcast συμβουλών τους έχει αποθηκευτεί 5 εκατομμύρια φορές από χρήστες, ενώ το video course «The Complete Guide to Freebirth» («Ο Πλήρης Οδηγός για τον Ελεύθερο Τοκετό») ήρθε να αντικαταστήσει κάθε ιατρικό εγχειρίδιο ή επαγγελματία για 399 δολάρια. Πλέον η γέννα είναι DIY.
Η Παραπληροφόρηση του Free Birth Society
Η ιδρύτρια του κινήματος είναι πρώην doula –πρόκειται για εκείνες που έχουν αποκτήσει εμπειρία ούσες στο πλευρό εγκύων και τοκετών–, οπότε το παρελθόν της την καθιστούσε ελκυστική και πειστική φιγούρα για τις μέλλουσες μητέρες. Ωστόσο, πρέπει να θυμόμαστε ότι οι doulas δεν παρέχουν ιατρική φροντίδα, αλλά συναισθηματική και πληροφοριακή υποστήριξη στη γυναίκα και στο οικογενειακό της περιβάλλον. Συνεπώς, δεν είναι ικανές να παρέμβουν ή να προσφέρουν βοήθεια σε πρακτικό επίπεδο.
Το επίπεδο της παραπληροφόρησης που προώθησε το Free Birth Society ήταν ακραίο: δήλωνε πως ο ελεύθερος τοκετός εγγυόταν την αποφυγή επιπλοκών ή πως η ύπαρξή τους θα ήταν αυτόματα αντιμετωπίσιμη από τη μητέρα, καθώς το σώμα της ξέρει αυτόματα να αντεπεξέλθει σε οτιδήποτε προκύψει.
Ακόμη, δήλωνε πως η αιμορραγία, η δυστοκία, η κατακράτηση πλακούντα και η ανάνηψη νεογνών είναι υπερβολικά σενάρια, πλασμένα από γιατρούς, που σχεδόν ποτέ δεν προκύπτουν!
Η Κακομεταχείριση στα Μαιευτήρια
Για ποιο λόγο, παρ’ όλα αυτά, ο ελεύθερος τοκετός κατάφερε να γοητεύσει και τελικά να κερδίσει με το μέρος του τόσες εγκυμονούσες;
Το κίνημά αυτό ήρθε ως απάντηση στη συχνά κακή μεταχείριση που βίωναν πολλές γυναίκες στα νοσοκομεία κατά τον τοκετό, κυρίως στην Αμερική. Οι τραυματικές εμπειρίες τοκετού περιλαμβάνουν σοβαρή συναισθηματική ή ψυχολογική δυσφορία, που που μπορεί να περιλαμβάνουν ιατρικές καταστάσεις έκτακτης ανάγκης, αίσθημα κακομεταχείρισης ή απώλεια ελέγχου.
Με βάση διάφορες μαρτυρίες γυναικών, υπάρχουν πολλοί ιατρικοί επαγγελματίες που, αντί να δημιουργήσουν κλίμα εμπιστοσύνης και ασφάλειας σε αυτή την πρωτόγνωρη εμπειρία, δεν ενημερώνουν σχετικά με τις επεμβάσεις που πρόκειται να λάβουν μέρος ή ότι λαμβάνουν αποφάσεις χωρίς την πλήρη συγκατάθεση των μητέρων.
Το κίνημα του ελεύθερου τοκετού όχι μόνο στηρίζεται σε αυτή την πραγματικότητα, η οποία σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να αποκρύβεται, αλλά τη μεγεθύνει, προτείνοντας τις πρακτικές του ως τον μοναδικό γνήσιο τρόπο τοκετού. Η ακραία αυτή στάση δημιουργεί μονόπλευρες αλήθειες βασισμένες σε γενικότητες, κάνοντας συνεχή επίκληση στο συναίσθημα, χωρίς κανένα επιστημονικό υπόβαθρο.
Η Πρωτοκαθεδρία των ΗΠΑ
Η συχνότητα των ελεύθερων τοκετών αυξάνεται ιδιαίτερα στις ΗΠΑ. Η απώλεια της εμπιστοσύνης στις ιατρικές υπηρεσίες μητρότητας (και όχι μόνο) σε συνδυασμό με ένα από τα υψηλότερα ποσοστά μητρικής θνησιμότητας μεταξύ των αναπτυσσόμενων χωρών πρόσφεραν έδαφος στον ελεύθερο τοκετό να κυριαρχήσει ως πρωτεύουσα διαδικασία γέννησης.
Άλλοι παράγοντες που συνέβαλαν στην ολοένα και μεγαλύτερη απώλεια εμπιστοσύνης στην ιατρική κοινότητα είναι η έλλειψη πρόσβασης σε φροντίδα από μαίες, υπερβολικά παρεμβατικές προσεγγίσεις, καθώς και η επιθυμία των παροχών υγειονομικής περίθαλψης να μεγιστοποιήσουν τα κέρδη τους.
Παράλληλα, τα στρατηγικά μυαλά των ιδρυτών του Free Birth Society συνόδευαν τις συμβουλές τους περί τοκετού με προειδοποιήσεις, έτσι ώστε να έχουν κάποιου είδους κάλυψη, επισημαίνοντας πως δεν είναι εξειδικευμένοι επαγγελματίες του ιατρικού κλάδου και ότι βασίζονται κυρίως στην προσωπική τους εμπειρία.
Η «Ριζοσπαστική Ευθύνη»
Βέβαια, αυτή η εμπειρία, με κάποιο τρόπο, κατέληγε πάντα να είναι κατά της νοσοκομειακής περίθαλψης. Ωστόσο, η σημαντικότερη μορφή κάλυψης που επιστράτευε το κίνημα είναι η «ριζοσπαστική ευθύνη», ένας όρος που δανείστηκε η Saldaya από βιβλίο αυτοβοήθειας που απευθύνεται σε διευθύνοντες συμβούλους και ηγέτες επιχειρήσεων.
Η ριζοσπαστική ευθύνη, ουσιαστικά, μεταφέρει την πλήρη ευθύνη για οτιδήποτε προκύψει κατά τη διάρκεια του τοκετού (ή έπειτα από αυτόν) στη μητέρα, συμπεριλαμβανόμενου του θανάτου της ή εκείνου του παιδιού της. Στο όνομα της αυτονομίας και της αυτοδιάθεσης, ο πιθανός θάνατος του βρέφους γίνεται αποδεκτός ως φυσικό επόμενο μιας κατάστασης στην οποία η μητέρα δεν πρέπει να επέμβει.
Με αυτόν τον τρόπο δημιουργήθηκε μια ανεπίσημη ιεραρχία των τοκετών, με τις καισαρικές τομές να βρίσκονται στο κατώτατο σημείο και τους φυσιολογικούς τοκετούς στο ανώτατο.
Παράλληλα με τη ριζοσπαστική ευθύνη, η Saldaya και η συνεργάτιδά της Norris-Clark φρόντιζαν να διατηρήσουν τη φήμη της επιχείρησής τους διαγράφοντας οποιοδήποτε αρνητικό σχόλια ή κριτική από τη σελίδα της ή από τα κοινωνικά δίκτυα.
Η Saldaya την προέτρεψε να μη σκέφτεται τον πόνο, ενώ την ενθάρρυνε να συνεχίσει λέγοντάς της πως «Θα πρέπει να πεθάνεις 1.000 φορές και να αφήσεις πίσω όλα όσα νομίζεις ότι δεν μπορείς να κάνεις».
Θάνατοι Μωρών
Το 2024 ήταν ολοένα και πιο δύσκολο πια να αγνοηθεί ο αριθμός των μωρών που πέθαιναν από μητέρες που είχαν επιλέξει τον ελεύθερο τοκετό. Οι θάνατοι ακολουθούσαν ένα συγκεκριμένο μοτίβο: πρωτότοκες μητέρες –των οποίων η εγκυμοσύνη είναι γνωστό ότι ενέχει μεγαλύτερο κίνδυνο– προσπαθούσαν να γεννήσουν ελεύθερα για πολλές ημέρες, μερικές φορές έως και εβδομάδες, για να καταλήξουν με σοβαρές επιπλοκές και τραυματισμούς.
Μια τέτοια περίπτωση ήταν η γέννα της Lorren Holiday, της πρώτης μητέρας που έγινε γνωστή επειδή έχασε το μωρό της ακολουθώντας τον ελεύθερο τοκετό. Η Saldaya επικοινωνούσε με τη Lorren κατά τη διάρκεια του τοκετού της, καθώς βίωνε μια πολύ δύσκολη εμπειρία και ζητούσε καθοδήγηση.
Η Saldaya την προέτρεψε να μη σκέφτεται τον πόνο, ενώ την ενθάρρυνε να συνεχίσει λέγοντάς της πως «Θα πρέπει να πεθάνεις 1.000 φορές και να αφήσεις πίσω όλα όσα νομίζεις ότι δεν μπορείς να κάνεις». Έπειτα από πολλά παράπονα και περιγραφές ανθυγιεινών, επώδυνων και επικίνδυνων καταστάσεων που υπέστη η Lorren στη διάρκεια των 6 ημερών ενεργού τοκετού της, η Saldaya επιτέλους την παρότρυνε να επισκεφτεί το νοσοκομείο, συμβουλεύοντάς τη να αποκρύψει, όμως, την αλήθεια σχετικά με το χρονικό διάστημα που είχε περάσει από τη μέρα και ώρα που έσπασαν τα νερά της. Το μωρό, δυστυχώς, γεννήθηκε νεκρό και η Saldaya αρνήθηκε οποιαδήποτε εμπλοκή στη γέννα του ή στην επικοινωνία της με τη Lorren.
Ψευδαίσθηση Ασφάλειας
Φαινομενικά, τα δόγματα του ελεύθερου τοκετού δημιουργούν αίσθηση ηρεμίας και ελέγχου μιας κατά τα άλλα άκρως απρόβλεπτης κατάστασης. Ταυτόχρονα, μπλοκάρουν αισθήματα φόβου ή ανησυχίας, τα οποία κάθε εγκυμονούσα γυναίκα είναι λογικό να έχει, θεωρώντας τα όχι μόνο περιττά, αλλά και επιβλαβή για την εμπειρία του τοκετού. Παρά το γεγονός ότι η πρωτοβουλία αφήνεται εξ ολοκλήρου στη μητέρα, της επιτρέπεται μόνο ένας θετικός τοκετός, χωρίς επιπλοκές, παρόλο που δεν μπορεί να τον ελέγξει.
Η Saldaya και η Norris-Clark φαίνεται πως άρχισαν να ανησυχούν για τις νομικές συνέπειες των πράξεών τους όταν τα τραγικά περιστατικά αυξήθηκαν ραγδαία.
Και η Αποποίηση Ευθύνης
Τον Μάιο του 2024, η Free Birth Society δημοσίευσε μια δήλωση αποποίησης ευθυνών στο Instagram, ισχυριζόμενη ότι το περιεχόμενό της είχε «εκπαιδευτικούς και ενημερωτικούς» σκοπούς, ενώ δεν προοριζόταν για τη διάγνωση, θεραπεία, ή πρόληψη οποιασδήποτε ιατρικής πάθησης σχετικής με την εγκυμοσύνη ή τον τοκετό. Επιπλέον, διαγράφηκε η δήλωση του κινήματος ότι κάποτε αποτελούσε σχολή μαιευτικής.
Η δογματική προσέγγιση του Free Birth Society ερχόταν σε πλήρη αντίθεση με την ευρύτερη κοινότητα των γυναικών που γεννούν στο σπίτι, τα μέλη της οποίας παρακολουθούν ιατρικά ραντεβού, υποβάλλονται σε υπερηχογραφήματα για να λάβουν τεκμηριωμένες αποφάσεις και καταστρώνουν σχέδια έκτακτης ανάγκης. Υπό τον κλοιό του κινήματος αυτού, οι γυναίκες που προχώρησαν σε ελεύθερους τοκετούς δέχτηκαν μια άλλου είδους επιρροή, η οποία τους οδήγησε σε συμπεριφορές που μετέπειτα δεν αναγνώριζαν ούτε οι ίδιες.
Διαβάστε επίσης στην αθηΝΕΑ και στο μηνιαίο newsletter No Man’s Land – στο οποίο μπορείτε να κάνετε την εγγραφή σας εδώ.
Άμβλωση και Προσωπικότητα Υπό Απειλή
