Είναι καλοκαίρι στην πόλη, το θερμόμετρο χτυπάει κόκκινο. Επιβιβάζεστε στο τρένο ή στο λεωφορείο. Όπως συνήθως, επικρατεί συνωστισμός, εκνευρισμός, αποπνικτική ζέστη.
Ένας νέος επιβιβάζεται χωρίς να φοράει μπλούζα. Πιθανώς θέλει να δροσιστεί όσο γίνεται. Ίσως είναι απλώς μια στιλιστική επιλογή. Όπως και να ’χει, πρόκειται για ένα θέαμα που πιστεύω έχουμε αντικρίσει οι περισσότεροι, ειδικά στην Ελλάδα.
Στην επόμενη στάση, ας υποθέσουμε πως επιβιβάζεται μια νεαρή κοπέλα χωρίς μπλούζα, η οποία ζεσταίνεται το ίδιο ή έχει τα ίδια στιλιστικά γούστα. Έχετε αντικρίσει πολλοί ένα τέτοιο θέαμα; Δεν νομίζω. Προφανώς γιατί, ενώ ο νεαρός δεν θα αντιμετώπιζε καμία αντίδραση, η κοπέλα θα εισέπραττε από αποδοκιμαστικά βλέμματα έως… μήνυση –ή τουλάχιστον απειλή μήνυσης– για προσβολή δημοσίας αιδούς.
Η επιθυμία των γυναικών να καθιερώσουν το δικαίωμά τους να κυκλοφορούν γυμνόστηθες δημοσίως ή να ανεβάζουν φωτογραφίες στις οποίες μπορεί να φαίνονται οι γυμνές θηλές τους έχει προκαλέσει ποικίλες αντιδράσεις. Τo κίνημα «Free the Nipple» όχι μόνο έχει κάνει την εμφάνισή του, αλλά σιγά σιγά κατάφερε να κάνει αισθητή την παρουσία του τόσο στον ψηφιακό όσο και τον φυσικό κόσμο.
Η Αρχή Έγινε στο Σελιλόιντ
Οι απαρχές του «Free the Nipple» χρονολογούνται το 2012, όταν η σκηνοθέτις Lina Esco γύρισε την ομότιτλη ταινία, όπου πρωταγωνιστούσε μια παρέα νέων γυναικών που κυκλοφορούσαν στους δρόμους της Νέας Υόρκης γυμνόστηθες, υποστηρίζοντας τα δικαιώματά τους στην ισότητα.
Παρότι υπήρχε νόμος που επέτρεπε στις γυναίκες να κυκλοφορούν τόπλες στη Νέα Υόρκη ήδη από το 1980, η πραγματικότητα, όπως κατέγραφε και η ταινία της Lina Esco, ήταν διαφορετική. Οι γυναίκες που κυκλοφορούσαν με ακάλυπτο στήθος συλλαμβάνονταν.
Πορείες και Φασαρίες
Η φράση «Free the Nipple» έγινε σλόγκαν του φεμινιστικού κινήματος και τα μέλη του «Free the Nipple» άρχισαν να κάνουν πορείες σε όλο τον κόσμο. Το 2016 ξεκίνησε η ετήσια πορεία «Free the Nipple Brighton» στην Αγγλία, ενώ δύο μέλη της οργάνωσης «Free the Nipple New Hampshire» τιμωρήθηκαν με πρόστιμο επειδή έκαναν γυμνόστηθη γιόγκα σε μια παραλία.
Στην πλειονότητά τους οι φωτογραφίες που ανάρτησαν οι καλλιτέχνιδες υποστηρίζοντας το κίνημα λογοκρίθηκαν –μέσω αλγορίθμου– και κατέβηκαν.
Η καταστολή του κινήματος ήταν η μια όψη του νομίσματος, αφού παράλληλα με την αντίδραση που εκδηλώθηκε σημειώθηκαν και σημαντικές πρόοδοι. Για παράδειγμα, τον Σεπτέμβριο του 2023 καθιερώθηκε στο Βερολίνο το δικαίωμα των γυναικών να κολυμπούν γυμνόστηθες σε πισίνες, με αποτέλεσμα το στερεότυπο που επέτρεπε στους άνδρες να κολυμπούν γυμνοί από τη μέση και πάνω ενώ στις γυναίκες όχι να σπάσει.
Instagram και Facebook
Δύο χρόνια μετά τη δημόσια προβολή της ταινίας της Esco, πολλές γυναίκες του καλλιτεχνικού χώρου ανέβασαν γυμνόστηθες φωτογραφίες στα κοινωνικά δίκτυα, εκφράζοντας τη συμπαράστασή τους και δημιουργώντας ένα δεύτερο –διαδικτυακό αυτή τη φορά– κύμα υποστήριξης του «Free the Nipple».
Τα κοινωνικά δίκτυα όπως το Instagram και το Facebook έχουν συγκεκριμένους όρους με το τι περιεχόμενο μπορούν να ανεβάζουν οι χρήστες. Στην πλειονότητά τους οι φωτογραφίες που ανάρτησαν οι καλλιτέχνιδες υποστηρίζοντας το κίνημα λογοκρίθηκαν –μέσω αλγορίθμου– και κατέβηκαν.
Πώς θα μπορούσε να γίνει αλλιώς; Άλλωστε, οι κατευθυντήριες γραμμές σχετικά με τη χρήση του Instagram λένε: «Γνωρίζουμε ότι υπάρχουν φορές που οι άνθρωποι μπορεί να θέλουν να μοιραστούν γυμνές εικόνες που έχουν καλλιτεχνικό ή δημιουργικό χαρακτήρα, αλλά, για πληθώρα λόγων, δεν επιτρέπουμε το γυμνό στο Instagram.
Αυτό περιλαμβάνει φωτογραφίες, βίντεο και ψηφιακά δημιουργημένο περιεχόμενο που δείχνει σεξουαλική επαφή, γεννητικά όργανα και κοντινά πλάνα γυμνών γλουτών. Περιλαμβάνει, επίσης, ορισμένες φωτογραφίες γυναικείων θηλών, αλλά επιτρέπονται φωτογραφίες με ουλές έπειτα από μαστεκτομή και γυναικών που θηλάζουν. Το γυμνό σε φωτογραφίες από πίνακες ζωγραφικής και γλυπτά είναι επίσης επιτρεπτό».
Συμβολισμοί και Απαγορεύσεις
Από τη μια, αυτή η πολιτική έχει θετικά στοιχεία καθώς έτσι προστατεύεται η ακούσια έκθεση του γυναικείου σώματος, όπως συμβαίνει, για παράδειγμα, σε παράνομα sites. Από την άλλη πλευρά, όμως, γεννιούνται εύλογα ερωτήματα.
Η θηλή του γυναικείου στήθους, όμως, έχει διπλό συμβολισμό. Της μητρότητας και της γυναικείας φύσης από τη μια πλευρά, της σεξουαλικής ταυτότητας της γυναίκας από την άλλη. Πρόκειται για δύο πλευρές που μπορούν να συνυπάρχουν αρμονικά στη γυναικεία φύση.
Τι συμβαίνει, για παράδειγμα, όταν μια γυναίκα θέλει να εκθέσει το δικό της γυμνό σώμα; Τι συμβαίνει με τη σεξουαλική αυτοδιάθεση; Τα community guidelines του Instagram αναγράφουν πως φωτογραφίες με ουλές έπειτα από μαστεκτομή ή από γυναίκες που θηλάζουν επιτρέπονται.
Δηλαδή, οι μόνες περιπτώσεις στις οποίες επιτρέπεται να αναδεικνύεται η θηλή είναι είτε όταν έχει υποστεί κάποιο τραύμα είτε όταν χρησιμοποιείται για την ανάδειξη της υποτιθέμενης επιτομής της γυναικείας φύσης, της μητρότητας. Ακόμη, η απεικόνιση της γύμνιας σε κάποια μορφή τέχνης είναι επίσης επιτρεπτή από τους κανονισμούς. Άρα, ένα άγαλμα μιας γυμνόστηθης γυναίκας μπορεί να κυκλοφορεί σε κάθε μορφής αλγόριθμο στο διαδίκτυο, αλλά το μοντέλο που πόζαρε για το άγαλμα όχι.
Η θηλή του γυναικείου στήθους όμως έχει διπλό συμβολισμό. Της μητρότητας και της γυναικείας φύσης από τη μια πλευρά, της σεξουαλικής ταυτότητας της γυναίκας από την άλλη. Πρόκειται για δύο πλευρές που μπορούν να συνυπάρχουν αρμονικά στη γυναικεία φύση. Και o στόχος του «Free the Nipple» είναι ακριβώς αυτός: να φωτίσει την περίπλοκη γυναικεία ύπαρξη, επιτρέποντας στις γυναίκες να εκφράζονται με το σώμα τους όπως το επιθυμούν, με την ίδια ελευθερία που το κάνουν και οι άνδρες, χωρίς να αντικειμενοποιούνται.
Διαβάστε επίσης στην αθηΝΕΑ και στο μηνιαίο newsletter No Man’s Land – στο οποίο μπορείτε να κάνετε την εγγραφή σας εδώ:
Το Απολαυστικό Ταξίδι των Guerrilla Girls στον Κακοτράχαλο Κόσμο μας
