Με αφορμή το συνέδριο «Asset Management for Occupational Pension Funds: Trends and Challenges» που διοργανώνει το Institute of Finance and Financial Regulation, μιλήσαμε, για δεύτερη φορά σε διάστημα λίγων μηνών, με τον εμπνευστή του, καθηγητή Γιώργο Σκιαδόπουλο, για τον «άγνωστο» σε πολλούς κόσμο της διαχείρισης των αποθεματικών των Ταμείων Επαγγελματικής Ασφάλισης.
Ο Γιώργος Σκιαδόπουλος είναι καθηγητής Χρηματοοικονομικής στο Πανεπιστήμιο Πειραιώς και στο Queen Mary University of London, διευθυντής του Institute of Finance and Financial Regulation και ερευνητικός εταίρος στο Bayes Business School, City University of London.
Πριν δούμε όσα ενδιαφέροντα μας είπε, μπορείτε πάντα να κάνετε την εγγραφή σας εδώ.
Στις 14 και 15 Δεκεμβρίου το IFFR διοργανώνει το συνέδριο «Asset Management for Occupational Pension Funds: Trends and Challenges». Θα θέλατε να μας πείτε, εν συντομία, τι περιμένουμε να ακούσουμε σε αυτό το συνέδριο;
Πρόκειται για ένα διεθνές διαδικτυακό συνέδριο το οποίο θα αναδείξει τις εξελίξεις στον ταχέως μεταβαλλόμενο κόσμο της διαχείρισης των αποθεματικών των Ταμείων Επαγγελματικής Ασφάλισης (ΤΕΑ). Διακεκριμένοι ομιλητές υψηλού κύρους, πανεπιστημιακοί και επαγγελματίες, θα παρουσιάσουν αποτελέσματα από τη διεθνή εμπειρία, τις διεθνείς τάσεις και πρακτικές στους τομείς των επενδυτικών στρατηγικών, της απόδοσης αυτών, της διαχείρισης κινδύνων, της επίδρασης παραγόντων ESG, του σχεδιασμού και των κανόνων εποπτείας των ΤΕΑ.
Ενδεικτικά: (i) θα ακούσουμε τις απόψεις των εποπτών από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και την Ευρωπαϊκή Εποπτική Αρχή των ΤΕΑ και των ασφαλιστικών εταιρειών, (ii) θα μας μεταφερθεί η εμπειρία των διαχειριστών από την Ελβετία, Ολλανδία, Γαλλία και Καναδά, (iii) θα μας μιλήσει ένα από τα βασικά μέλη της Επιτροπής Πισσαρίδη, (iv) θα μάθουμε από επαΐοντες για την ενσωμάτωση των κριτηρίων ESG στις επενδυτικές στρατηγικές των ΤΕΑ, (v) θα μας μεταφερθούν αποτελέσματα από την πανεπιστημιακή έρευνα, ενώ θα ακούσουμε και τις απόψεις της Γενικής Γραμματείας Κοινωνικών Ασφαλίσεων στην Ελλάδα.
Το συνέδριο απευθύνεται σε συνταξιοδοτικά ταμεία και ασφαλισμένους, θεσμικούς επενδυτές, διαχειριστές περιουσιακών στοιχείων, υπεύθυνους χάραξης πολιτικής, επόπτες, ασφαλιστικές εταιρείες και ακαδημαϊκούς. Η εγγραφή στο συνέδριο θα είναι άνευ κόστους, ώστε να δώσουμε τη δυνατότητα σε ένα ευρύ ακροατήριο να μάθει για τις τελευταίες εξελίξεις στον χώρο. Αξίζει να σημειώσουμε ότι το συγκεκριμένο συνέδριο είναι συνέχεια των αντίστοιχων στο ίδιο γνωστικό αντικείμενο επιτυχημένων συνεδρίων των προηγούμενων ετών.
Ποιες διεθνείς πρακτικές σε σχέση με τη διαχείριση των αποθεματικών θα πρέπει να υιοθετήσουν τα Ταμεία Επαγγελματικής Ασφάλισης στην Ελλάδα προκειμένου να εξασφαλίσουν καλύτερες αποδόσεις και συντάξεις για τους ασφαλισμένους τους;
Κατ’ αρχάς, θα ήθελα να τονίσω ότι δεν μπορούμε να γνωρίζουμε εκ των προτέρων ποιες θα είναι οι αποδόσεις (returns) των επενδεδυμένων αποθεματικών των ΤΕΑ. Και αυτό γιατί οι επενδύσεις αυτές γίνονται σε μεγάλο βαθμό σε περιουσιακά στοιχεία, τα οποία ενέχουν κίνδυνο (π.χ. μετοχές, ακίνητη περιουσία κ.λπ.). Αυτό σημαίνει ότι, δυνητικά, μπορεί να προκύψουν και απώλειες στο αποθεματικό κεφάλαιο που επενδύεται.
Αυτό που μπορούμε να κάνουμε όμως στην προσπάθειά μας να επιτύχουμε θετικές αποδόσεις αναλαμβάνοντας λελογισμένο κίνδυνο, είναι να υιοθετήσουμε τις βέλτιστες πρακτικές διαχείρισης (best practices) σύμφωνα με τις επιστημονικές εξελίξεις και τη διεθνή εμπειρία, στις οποίες θα αναφερθούμε και στο προσεχές συνέδριο.
Ενδεικτικά, αυτές οι πρακτικές συνίστανται στην:
- Ετήσια αξιολόγηση της επίδοσης των διαχειριστών (performance evaluation), με υποδείγματα που λαμβάνουν υπόψη τόσο την απόδοση όσο και τον κίνδυνο (risk-adjusted measures of return)
- Καθημερινή μέτρηση των κινδύνων που ενέχει η ακολουθούμενη επενδυτική στρατηγική, χρησιμοποιώντας ποικιλία υποδειγμάτων μέτρησης του κινδύνου (π.χ. value-at-risk, expected shortfall)
- Περιοδική αξιολόγηση της αξιοπιστίας των χρησιμοποιούμενων υποδειγμάτων μέτρησης του κινδύνου (backtesting/stress testing)
- Χρήση στρατηγικών αντιστάθμισης κινδύνων (hedging), ώστε να προστατευτεί η αξία των αποθεματικών από ακραία φαινόμενα (tail risk management)
- Δημοσιοποίηση των αποτελεσμάτων της αξιολόγησης του διαχειριστή και των κινδύνων με αναλυτικά ποσοτικά στοιχεία στην ετήσια έκθεση του ΤΕΑ
- Ύπαρξη τμήματος εσωτερικού ελέγχου κάθε ΤΕΑ, το οποίο θα συνεργάζεται στενά με τον επόπτη αυτού (Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς)
- Διεύρυνση του μενού των περιουσιακών στοιχείων στα οποία θα μπορεί δυνητικά να επενδύσει το ΤΕΑ (π.χ. ενσωμάτωση επενδύσεων σε εμπορεύματα, private equity κ.λπ.), όπως και στη χρήση νέων στρατηγικών (π.χ. factor investing). Κάτι τέτοιο θα μπορούσε να αποτελεί αντίδοτο στην εποχή μας, όπου βλέπουμε ακόμα και αρνητικές αποδόσεις σε τοποθέτηση χρημάτων σε τραπεζικούς λογαριασμούς, υπό την προϋπόθεση όμως ότι θα εφαρμοστούν οι παραπάνω πρακτικές. Παράλληλα, θα πρέπει να υπάρχει επαρκής γεωγραφική διαφοροποίηση των επενδύσεων προς μείωση των κινδύνων.
Για την ενσωμάτωση των παραπάνω πρακτικών, θα πρέπει να αναμορφωθεί το θεσμικό πλαίσιο αντίστοιχα, προβλέποντας και τις αντίστοιχες ενέργειες στην περίπτωση που τα αποτελέσματα από την εφαρμογή τους δεν είναι τα επιθυμητά (π.χ. αντικατάσταση διαχειριστή, ποινές από τον επόπτη στην περίπτωση μη τήρησης των κανόνων κ.λπ.).
Από την 1η Ιανουαρίου θα ξεκινήσει τη λειτουργία του το νέο Ταμείο Επικουρικής Κεφαλαιοποιητικής Ασφάλισης (ΤΕΚΑ). Πώς κρίνετε το συγκεκριμένο εγχείρημα και ποιες είναι οι προκλήσεις που θα αντιμετωπίσει;
Tο θετικό στοιχείο του κεφαλοποιητικού συστήματος ασφάλισης, άρα και του συγκεκριμένου φορέα, είναι ότι πλέον κάθε νέος ασφαλισμένος θα έχει τον δικό του προσωπικό λογαριασμό. Σε αυτόν θα κατατίθενται τα χρήματά του προς επένδυση σε περιουσιακά στοιχεία και θα μπορεί να βλέπει τη διαχρονική εξέλιξη της αξίας της επένδυσής του.
Κατά αυτό τον τρόπο, θα έχει τον δικό του «κουμπαρά» και, γνωρίζοντας το προφίλ της επενδυτικής στρατηγικής, θα βλέπει σε πραγματικό χρόνο τις αποδόσεις της οι οποίες, μαζί με τις εισφορές του, θα διαμορφώσουν την επικουρική του σύνταξη. Αντίθετα, με το έως τώρα αναδιανεμητικό σύστημα οι εισφορές των ασφαλισμένων έμπαιναν σε έναν κοινό κουμπαρά, όπου o ασφαλισμένος δεν μπορούσε να γνωρίζει τις αποδόσεις των εισφορών του και πού αυτές επενδύονται.
Επίσης, στο πρωτύτερο σύστημα, οι συντάξεις των παλαιότερων γενεών χρηματοδοτούνταν από τις εισφορές των νεότερων γενεών. Σύμφωνα με τα στοιχεία από τη δημόσια συζήτηση, η μετάβαση στο νέο κεφαλαιοποιητικό σύστημα φαίνεται ότι ήταν μονόδρομος, καθώς το διαρκώς επιδεινούμενο δημογραφικό πρόβλημα καθιστά το αναδιανεμητικό σύστημα μη βιώσιμο και έπρεπε τελικά να επιβληθεί μια λύση «περιορισμού των ζημιών (stop loss strategy)».
Οι προκλήσεις για το ΤΕΚΑ απορρέουν ακριβώς από αυτές τις διαφορές των δύο συστημάτων ασφάλισης. Πρώτον, η υποχρεωτική μετάβαση όλων των νέων ασφαλισμένων στο ΤΕΚΑ δημιουργεί ένα χρηματοδοτικό κενό για τις συντάξεις των παλαιών ασφαλισμένων στο πρωτύτερο αναδιανεμητικό σύστημα. Ένα σημαντικό ερώτημα είναι πώς θα χρηματοδοτηθεί αυτό το κενό. Στην περίπτωση που δεν υπάρχει επαρκής οικονομική ανάπτυξη, το χρηματοδοτικό κενό θα το καλύψει αποκλειστικά ο φορολογούμενος. Μια δεύτερη σημαντική πρόκληση είναι ότι οι επενδύσεις έχουν αβέβαιες αποδόσεις.
Αυτό σημαίνει ότι σε περίπτωση αρνητικών αποδόσεων, θα απομειώνονται και οι αρχικές εισφορές του ασφαλισμένου. Το ελληνικό κράτος έρχεται να απαλείψει τον κίνδυνο αυτό στο πλαίσιο του ΤΕΚΑ εγγυώμενο τις εισφορές των ασφαλισμένων. Αυτό όμως πρακτικά σημαίνει ότι σε περίπτωση αρνητικών αποδόσεων στο τέλος του επενδυτικού ορίζοντα, δηλαδή στην έναρξη απονομής της σύνταξης, θα είναι και πάλι ο φορολογούμενος εκείνος ο οποίος θα καλύψει τις τυχόν ζημιές.
Η διεθνής εμπειρία δείχνει ότι σε μακροπρόθεσμους επενδυτικούς ορίζοντες 30-35 ετών, όπως στην περίπτωση του ΤΕΚΑ, οι επενδυτικές αποδόσεις είναι θετικές, χωρίς όμως να αποκλείονται και απώλειες σε περιόδους έντονων επενδυτικών κρίσεων (βλ. διεθνή χρηματιστηριακή κρίση του 2008 ή την κατάρρευση του ελληνικού χρηματιστηρίου στη διάρκεια της πρόσφατης ελληνικής κρίσης, με αποκορύφωμα τις τιμές των μετοχών των ελληνικών τραπεζών). Αυτό αναδεικνύει την ανάγκη χρηστής διαχείρισης των αποθεματικών του ΤΕΚΑ, όπως και στην περίπτωση των ΤΕΑ, χρησιμοποιώντας τις παραπάνω βέλτιστες πρακτικές διαχείρισης.
Ποια βλέπετε να είναι η σχέση συμβίωσης ΤΕΚΑ και ΤΕΑ στην Ελλάδα;
Η επίδραση του ΤΕΚΑ στον θεσμό των ΤΕΑ δεν είναι προφανής εξαρχής, αλλά θα εξαρτηθεί από σειρά παραγόντων που έχουν να κάνουν τόσο με το νομικό πλαίσιο όσο και με τις προτιμήσεις των ασφαλισμένων, τις ενέργειες των εργοδοτών και την αποτελεσματικότητα της διαχείρισης των αποθεματικών των ΤΕΑ. Από τη μια πλευρά, θα μπορούσε κάποιος να πει ότι η σχέση θα είναι ανταγωνιστική: από τη στιγμή που κάποιος εργαζόμενος υποχρεώνεται να ασφαλιστεί στον νέο φορέα, τότε δεν θα έχει κίνητρο (ή και την οικονομική δυνατότητα) να ασφαλιστεί και στο ΤΕΑ, όπου η ασφάλιση είναι προαιρετική.
Από την άλλη πλευρά όμως, η σχέση θα μπορούσε να είναι συμπληρωματική, εάν δοθούν τα κατάλληλα φορολογικά κίνητρα και εάν το ύψος των εισφορών του εργοδότη στο ΤΕΑ είναι υψηλές. Προς αυτό τον σκοπό θα βοηθήσει η ύπαρξη συνεργασιών μεταξύ εταιρειών του ίδιου κλάδου προς τη δημιουργία ΤΕΑ με μεγάλο αποθεματικό προκειμένου να αξιοποιηθούν οι οικονομίες κλίμακας.
Επίσης, δεν θα πρέπει να ξεχνάμε ότι σε περίπτωση που η διαχείριση των αποθεματικών των ΤΕΑ φέρει υψηλές αποδόσεις, όπως θα αποδεικνύεται από την αξιολόγηση του διαχειριστή, τότε θα δοθεί επιπλέον κίνητρο στους εργαζόμενους να ασφαλιστούν και σε αυτό. Ο συγκεκριμένος είναι ένας ακόμα λόγος για τον οποίο θα πρέπει να υιοθετηθούν οι βέλτιστες πρακτικές στις οποίες αναφέρθηκα παραπάνω.
Βλέπουμε ότι το Institute of Finance and Financial Regulation (IFFR) έχει διαρκή συμμετοχή στον δημόσιο διάλογο αναφορικά με επίκαιρα θέματα ενδιαφέροντος για την οικονομία, τις χρηματαγορές και την κοινωνία. Θα μπορούσατε να μας πείτε περισσότερα για τον ρόλο και τη λειτουργία του;
Το Institute of Finance and Financial Regulation είναι ένα διεθνές ερευνητικό κέντρο αριστείας, το οποίο λειτουργεί από το 2018 υπό την αιγίδα του Τμήματος Τραπεζικής και Χρηματοοικονομικής Διοικητικής του Πανεπιστημίου Πειραιώς, του παλαιότερου τμήματος στο εν λόγω γνωστικό αντικείμενο στην Ελλάδα, με πλήθος διακρίσεων. Σκοπός του ινστιτούτου είναι να φέρει σε επικοινωνία τον ακαδημαϊκό χώρο με τον χώρο των αγορών, μεταλαμπαδεύοντας τη γνώση από τις τελευταίες επιστημονικές εξελίξεις, να συζητήσει επίκαιρα θέματα ενδιαφέροντος για τις επιχειρήσεις, τους επενδυτές και την οικονομία και να προσφέρει λύσεις σε προβλήματα.
Πρόκειται για ένα υψηλής ποιότητας μοναδικό εγχείρημα για τα ελληνικά δεδομένα στους τομείς της Χρηματοοικονομικής και του χρηματοοικονομικού θεσμικού πλαισίου, καθώς έχουμε συγκροτήσει μια ομάδα από Academic & Professional Fellows, η οποία απαρτίζεται από διεθνώς καταξιωμένους ακαδημαϊκούς και επαγγελματίες κορυφαίων πανεπιστημίων, όπως τα City University of London, Cornell University, Eberhard-Karls-Universitaet Tuebingen, ESMT, Imperial College, King’s College, London School of Economics, Northwestern, Queen Mary University of London, University of Chicago, University of Surrey, University of Sussex, University of Vienna, University of British Vancouver, UCLA, Wisconsin-Milwaukee, Yale University, και με εμπειρία σε οργανισμούς όπως οι Citigroup, Goldman Sachs, IKOS Fund, Lombard Odier, Soros Fund, Virginia Retirement System, και το Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας.
Στο πλαίσιο των δραστηριοτήτων μας εντάσσεται τόσο το προσεχές συνέδριό μας την επόμενη εβδομάδα αναφορικά με τα ασφαλιστικά ταμεία όσο και συνέδρια που έχουμε διοργανώσει για λοιπά επίκαιρα θέματα σημασίας, όπως το ESG (Environmental-Social-Governance) και το Financial Technology (FinTech). Συνεργαζόμαστε με επιφανείς οργανισμούς, όπως η European Bank for Reconstruction and Development (EBRD), ενώ έχουμε και τη στήριξη σημαντικών εταιρειών, τραπεζών, θεσμικών επενδυτών και κοινωφελών ιδρυμάτων, απόδειξη της υψηλής ποιότητας υπηρεσιών που προσφέρουμε. Θα ήθελα να ευχαριστήσω θερμά όλους τους υποστηρικτές μας για την εμπιστοσύνη που μας δείχνουν.
