Καθώς συζητάμε για το φαινόμενο των γυναικοκτονιών, που τον τελευταίο καιρό αποκαλύπτει την ευρεία διάστασή του και που, επιτέλους, μέρος τουλάχιστον της κοινωνίας αντιλαμβάνεται πλέον πως πρόκειται για σεξιστικό, τιμωρητικό, έγκλημα –μια πατριαρχική πολιτική επιβολής με εργαλείο το έγκλημα–, δεν πρέπει να μας διαφεύγει ότι πρόκειται για μια εξαιρετικά μακραίωνη και διαπολιτισμική συνήθεια, η οποία συχνά τέμνει τις λαϊκές παραδόσεις.
Μακραίωνη Τακτική
Στα Βαλκάνια, λόγου χάρη, τραγουδάμε συχνά τις εντοιχισμένες γυναίκες των γεφυριών του Δούναβη, του Ευφράτη και της Άρτας. Ενώ, πιο χαρακτηριστική περίπτωση είναι οπωσδήποτε οι αιώνες της ευρωπαϊκής εποχής της πυράς, στη διάρκεια της οποίας σημειώθηκε πραγματική θηλυκή γενοκτονία, καθώς χιλιάδες γυναίκες κάηκαν με την κατηγορία της μάγισσας από την Ιερά Εξέταση, γεγονός που πολύ σπάνια αναφέρεται ή λείπει από τη διδακτέα ύλη της Ιστορίας.
Ωστόσο, αρκετά χρόνια πριν από το κάψιμο των μαγισσών, στην πυρά είχαν οδηγηθεί και λεσβίες, σύμφωνα με τον Κώδικα των Ορλεάνων (1260), που καταδίκαζε σε θάνατο την περίπτωση femina cum feminus, δηλαδή γυναίκα με γυναίκα. Έτσι, δεν είναι νέο το φαινόμενο πλήθους δολοφονιών λεσβιών (ομοφοβική δολοφονία/λεσβιοφονία), όπως και τρανς ανθρώπων άλλωστε.
Των εγκλημάτων αυτών προηγείται κατά κανόνα ο περίφημος “διορθωτικός βιασμός” (corrective rape) από τον “μάτσο” θύτη, ιδιαίτερης αγριότητας, που τις περισσότερες φορές οδηγεί στον θάνατο. Αιτία είναι οι ξένες και εχθρικές προς την πατριαρχική κουλτούρα σεξουαλικές επιλογές των θυμάτων, αλλά και η επιδίωξη υποταγής και ελέγχου εκείνων των γυναικών και άλλων θηλυκοτήτων που δεν τηρούν τους πατριαρχικούς κανόνες, η επιστροφή τους στον “ίσιο”, ετεροφυλοφιλικό, βαθιά πατριαρχικό πάντοτε, δρόμο.
Μοναδικής ιστορικής αντοχής, παράλληλα, υπήρξαν και τα εγκλήματα τιμής. Τα εγκλήματα τιμής ή η βία στο όνομα της τιμής ήταν και εξακολουθούν να είναι, ακόμα και στην Ευρώπη, μορφή βίας που ασκείται στο όνομα της διαφύλαξης ή της ανάκτησης αυτού που θεωρείται οικογενειακή τιμή. Στις πατριαρχικές κοινωνίες, η τιμή διαχρονικά αναφέρεται στην αξία της πατριαρχικά “ορθής” συμπεριφοράς των γυναικών μελών της οικογένειας, καθώς αποτελούν ιδιοκτησία των αντρών (θεωρία του ιδιόκτητου θηλυκού).
Αυτό σημαίνει ότι οι άντρες επιβάλλεται να διασφαλίζουν ότι η τιμή της οικογένειας, ως ύψιστη αξία, δεν πλήττεται από την ανάρμοστη συμπεριφορά των γυναικών μελών της (π.χ., προγαμιαίο σεξ, μοιχεία, βιασμός κ.λπ.). Τα εγκλήματα τιμής δικαιολογούνται επομένως ως αναγκαίος τρόπος υπεράσπισης ή προστασίας της τιμής της οικογένειας, καθώς οι γυναίκες και τα κορίτσια ενσαρκώνουν την “τιμή” της αντρικής κοινότητας – και όλα αυτά συνεπάγονται την αποδοχή και του αρρενωπού περιεχομένου της τιμής, αλλά και τη δικαιολόγηση της επίκλησής της σε πράξεις βίας κατά των γυναικών.
Πώς να Μιλήσουμε για το Ανείπωτο;
Πολλά από τα προαναφερόμενα αφήνουν στις μέρες μας το αποτύπωμά τους, ειδικότερα σε περιπτώσεις γυναικοκτονιών όπου το φύλο εμπλέκεται με την κοινωνική τάξη και τη φυλή, αλλά και την έμφυλη ταυτότητα. Είναι χαρακτηριστικό πως έχουμε μεγάλο αριθμό δολοφονημένων εκδιδόμενων γυναικών ή γυναικών που εργάζονται σε μπαρ, αλλά και έγχρωμων γυναικών, δολοφονίες που στη μεγάλη τους πλειονότητα παραμένουν χωρίς διαλεύκανση και φαίνεται να αφήνουν μάλλον αδιάφορα τα νομικά συστήματα.
Οι δολοφονίες των εκδιδόμενων, των τρανς, των γυναικών χαμηλού εισοδήματος ή των έγχρωμων γυναικών προσελκύουν λιγότερο το ενδιαφέρον και την προσοχή των μέσων από ό,τι οι δολοφονίες νεαρών, ευπαρουσίαστων, λευκών, εύπορων γυναικών, συνήθως παντρεμένων, που σχετίζονται με αντίστοιχης εμφάνισης και ταξικής θέσης άντρες της ηλικίας τους. Αντίθετα, τα ίδια νομικά συστήματα κάθε άλλο παρά πρόθυμα είναι να δεχτούν τον ισχυρισμό περί άμυνας των γυναικών που κατηγορούνται για τη δολοφονία των συντρόφων τους, αν και όλες οι έρευνες αποδεικνύουν πως περισσότερες από τις μισές βρίσκονταν σε κατάσταση άμυνας.
Κατά συνέπεια, ένα νομικό σύστημα συντελεί με τον τρόπο του στη διαιώνιση των δομών που επιτρέπουν τη γυναικοκτονία. Αρνείται ή δεν είναι σε θέση να επικεντρωθεί στον μισογυνισμό των εγκλημάτων, μεταφέρει την ενοχή στα θύματα, αποδέχεται το διπλό πρότυπο ηθικής και τελικά καταδεικνύει την αποτυχία του κράτους να προστατέψει τον μισό του πληθυσμό.
Ο Όρος Γυναικοκτονία
Δυστυχώς, οι όποιες προσπάθειες υπέρβασης του φαινομένου της γυναικοκτονίας, το οποίο θέτει σε δοκιμασία τόσο τον πολιτισμό όσο και την ίδια τη δημοκρατία, βρίσκονται ακόμα στην αρχή. Παρατηρείται σοβαρό έλλειμμα σχετικών δεδομένων, ερευνητικών μεθοδολογιών και εργαλείων, άρα και εκτεταμένων έγκυρων ερευνών, παράλληλα με έλλειμμα άμεσης ή έμμεσης αναγνώρισης και αποδοχής των φόνων ως εγκλημάτων κατά της ανθρωπότητας, λόγω του μεγέθους των συγκεκριμένων δολοφονιών, ως εγκλημάτων μίσους με σεξιστικά κίνητρα.
Είναι, πάντως, ιδιαίτερα παρήγορο το γεγονός πως έχει ξεκινήσει η προσπάθεια, η οποία ήδη άρχισε να αποτυπώνεται και σε νομικά πλαίσια ως γυναικοκτονία (π.χ., στο Μεξικό, ενώ αναμένεται να γίνει άμεσα και στην Κύπρο) και να αναγνωρίζεται από φορείς του δημόσιου τομέα, όπως, π.χ., η Σχολή Δημόσιας Υγείας του Λονδίνου, που διαμόρφωσε μια ιδιαίτερα χρήσιμη “Κλίμακα Αξιολόγησης Κινδύνου”.
Διαβάστε ακόμη στην αθηΝΕΑ:
Γιατί οι Γυναίκες Αποσιωπώνται από την Ιστορία;
