Η Γεωργία Λαλέ, η Ελληνίδα καλλιτέχνις που ζει στη Νέα Υόρκη, έχει αναγνωριστεί για τον τρόπο με τον οποίο προσεγγίζει τις θεματικές της καλλιτεχνικής της δημιουργίας. Μέσω της τέχνης της, αμφισβητεί τους κανόνες, προσκαλώντας το κοινό να αντιμετωπίσει άβολες αλήθειες και να επανεξετάσει τις προκαταλήψεις, υποστηρίζοντας τελικά έναν πιο συμπονετικό κόσμο.
Ένα έργο της που προκάλεσε έντονες συζητήσεις ήταν η «Ροζ Σημαία», που απεικονίζει την ελληνική σημαία κατασκευασμένη από σεντόνια που χρησιμοποίησαν γυναίκες/θύματα ενδοοικογενειακής βίας και γυναικτονίας. Σύμφωνα με τη δημιουργό, αποτελεί φόρο τιμής στα θύματα και αναδεικνύει την ανάγκη για δράση και αλλαγή στην κοινωνία.
Συναντηθήκαμε στην Τεχνόπολη του Δήμου Αθηναίων, στο πλαίσιο της νέας της performance «Άδυτον», που έδωσε με αφορμή την Ημέρα της Γυναίκας. Είχαμε μια ενδιαφέρουσα συζήτηση σχετικά με τον ρόλο της τέχνης στους δημόσιους χώρους και τη δυνατότητά της να λειτουργεί ως μέσο έκφρασης των φόβων που δύσκολα διατυπώνονται με λόγια.
Παρακολουθήσατε το Μουσικό Γυμνάσιο-Λύκειο, όμως φαίνεται ότι αυτή η πορεία δεν σας ενθουσίασε αρκετά ώστε να γίνετε επαγγελματίας μουσικός. Πότε και πώς ξεκίνησε η «εικαστική διαδρομή σας»;
Παρά το γεγονός ότι είχα δεξιότητες στο τσέλο και καλή φωνή, αισθανόμουν πως ήμουν καλύτερη στο να πλάθω εικόνες. Ως εκ τούτου, επέλεξα να σπουδάσω στη Σχολή Καλών Τεχνών. Αφού ολοκλήρωσα τις σπουδές μου εκεί, κέρδισα μια υποτροφία από το Ίδρυμα Βασίλη και Ελίζας Γουλανδρή και από το Ίδρυμα Κρατικών Υποτροφιών, και πραγματοποίησα το μεταπτυχιακό μου στο School of Visual Arts στη Νέα Υόρκη. Ήταν η πρώτη φορά που ταξίδεψα στο εξωτερικό.
Ποια ήταν η εμπειρία που αποκομίσατε στα διαφορετικά εκπαιδευτικά συστήματα;
Υπήρχε μια διαφορετική προσέγγιση στην εκπαίδευση ανάμεσα στα πανεπιστήμια στην Αθήνα και τη Νέα Υόρκη. Στην Αθήνα, η λογική της σχολής θέτει τους καθηγητές στο επίκεντρο της εκπαίδευσης, ως αυθεντίες, με τους μαθητές να τους περιτριγυρίζουν. Αντίθετα, στη Νέα Υόρκη τίθεται ο μαθητής στο επίκεντρο και περιτριγυρίζεται από τους καθηγητές.
«Η Νέα Υόρκη συνέβαλε σε μεγάλο βαθμό σε αυτήν τη διαδικασία, καθώς αποτελεί μια πολυπολιτισμική μητρόπολη με πολλά διαφορετικά χρώματα και προοπτικές. Αν και η Αθήνα είναι επίσης μια μητρόπολη, η συνειδητοποίηση αυτής της πολυπολιτισμικής πλευράς της δεν είναι πάντα εμφανής ή δεν αναγνωρίζεται επαρκώς».
Συνέβαλαν στη διαμόρφωση της προσωπικότητάς σας αυτές οι διαφορετικές κουλτούρες; Τι επίδραση είχαν στην τέχνη σας;
Πιστεύω ότι όταν ο καθηγητής θεωρείται η κύρια πηγή πληροφοριών, δημιουργείται η ψευδαίσθηση ότι είναι αυθεντία, οπότε οι μαθητές διψούν να πάρουν την πληροφορία της γνώσης από αυτό το ένα άτομο, κάτι το οποίο, ιδίως στον τομέα της τέχνης, δεν είναι σωστό.
Η αλληλεπίδραση με διαφορετικές πολιτισμικές κουλτούρες, μέσα από τα project στα οποία εργαζόμουν εκείνη την περίοδο, μου έδωσε τη δυνατότητα να ακούσω πολλές διαφορετικές απόψεις και αντιλήψεις, κάτι που επέτρεψε στον τρόπο σκέψης μου να γίνει πιο ευρύς.
Επιπλέον, η Νέα Υόρκη συνέβαλε σε μεγάλο βαθμό σε αυτήν τη διαδικασία, καθώς αποτελεί μια πολυπολιτισμική μητρόπολη με πολλά διαφορετικά χρώματα και προοπτικές. Αν και η Αθήνα είναι επίσης μια μητρόπολη, η συνειδητοποίηση αυτής της πολυπολιτισμικής πλευράς της δεν είναι πάντα εμφανής ή δεν αναγνωρίζεται επαρκώς.
Γιατί γίνατε ακτιβίστρια; Πώς έχει επηρεάσει τη ζωή σας η ακτιβιστική δράση;
Για μένα ο ακτιβισμός και η τέχνη είναι στενά συνδεδεμένα. Πάντα με ενδιέφεραν τόσο εμένα όσο και την οικογένειά μου θέματα όπως η ισότητα, η γυναικεία ταυτότητα, η σεξουαλικότητα, οι πιο ευάλωτες ομάδες ή το θέμα της μετανάστευσης.
Μια στιγμή που μου έμεινε αξέχαστη ήταν όταν ήμουν 10 ετών και βιώσαμε ένα μπουρίνι κατά τη διάρκεια διακοπών. Ο πατέρας μας μας πήγε σε έναν καταυλισμό Ρομά που είχε πλημμυρίσει και οι άνθρωποι προσπαθούσαν να σώσουν ό,τι μπορούσαν. Τότε μας ρώτησε –παρόλο που δεν ήμασταν ακόμα ενήλικες και δεν είχαμε ευθύνες– τι θα μπορούσαμε να κάνουμε όταν μεγαλώσουμε για να συμβάλουμε με κάποιον τρόπο στο να αλλάξουμε κάποια πράγματα στον κόσμο.
Αυτή ήταν η πρώτη φορά που σκέφτηκα ότι ίσως με την τέχνη θα μπορούσα να ευαισθητοποιήσω και να προσθέσω το δικό μου λιθαράκι.
«Το 2021, το φαινόμενο της γυναικοκτονίας στην Ελλάδα βρισκόταν στο προσκήνιο. Συγκλονίστηκα από τη δολοφονία της Καρολάιν, η οποία βρέθηκε νεκρή στο κρεβάτι της. Σκέφτηκα πόσο καθημερινές είναι οι κινήσεις που κάνουν όλες οι γυναίκες, αλλά και πώς η ζωή μπορεί να αλλάξει τόσο βίαια».
Στο τελευταίο σας έργο, το μήνυμα που προσπαθήσατε να μεταφέρετε σχετικά με την έμφυλη βία παρερμηνεύτηκε από κάποιους. Ποια ήταν τα συναισθήματα που γεννήθηκαν καθώς φτιάχνατε αυτό το έργο;
Η πρώτη μου σημαία ήταν το 2016, φτιαγμένη από εκείνες τις χρυσές κουβέρτες που δίνουν στους πρόσφυγες για να ζεσταθούν όταν βγαίνουν από τα καράβια. Έκοψα τα αστέρια της Ευρωπαϊκής Ένωσης σαν τρύπες πάνω στην κουβέρτα, δηλώνοντας έτσι ότι η ΕΕ απέτυχε να υποστηρίξει τους πρόσφυγες και τις χώρες υποδοχής. Από τότε συνέχισα να δημιουργώ σημαίες, καθώς αντιλαμβάνομαι τη δύναμη που έχουν ως σύμβολα, αλλά και την εννοιολογική τους αξία ως έργα τέχνης.
Το 2021, το φαινόμενο της γυναικοκτονίας στην Ελλάδα βρισκόταν στο προσκήνιο. Συγκλονίστηκα από τη δολοφονία της Καρολάιν, η οποία βρέθηκε νεκρή στο κρεβάτι της. Σκέφτηκα πόσο καθημερινές είναι οι κινήσεις που κάνουν όλες οι γυναίκες, καθώς και πώς η ζωή μπορεί να αλλάξει τόσο βίαια.
Όλες ξεκουραζόμαστε πάνω στα σεντόνια μας κάθε βράδυ. Άλλοτε ονειρευόμαστε ή είμαστε στεναχωρημένες. Είμαστε μόνες μας ή έχουμε έναν σύντροφο που μας αγαπά και μας σέβεται. Υπάρχουν όμως και εκείνες τις οποίες τυραννούν ψυχολογικά ή σωματικά. Αυτές οι σκέψεις με οδήγησαν να πραγματοποιήσω μια περφόρμανς τον Οκτώβριο του 2021 με τίτλο «Καταφύγιο», κατά την οποία ζήτησα από γυναίκες στην Ελλάδα να παραχωρήσουν τα μεταχειρισμένα σεντόνια τους.
Είναι δύσκολο να ανταποκριθούν σε ένα τέτοιο κάλεσμα γυναίκες που έχουν βιώσει βίαιες καταστάσεις. Ποιο ήταν το αποτέλεσμα αυτής της ενέργειας;
Το κάλεσμα διαδόθηκε ηλεκτρονικά μέσω Facebook και Instagram. Ήταν αρκετές οι γυναίκες που μου έφεραν σεντόνια. Πρόσφατα συζητούσα με μια φίλη μου και μου εξομολογήθηκε πως ένας γνωστός της προσπάθησε να τη βιάσει. Μου ανέφερε ότι το πρώτο πράγμα που έκανε ήταν να πετάξει τα σεντόνια της. Στην performance «Άδυτον», η οποία έγινε στην Τεχνόπολη του Δήμου Αθηναίων, μια γυναίκα με πλησίασε και μου αποκάλυψε ότι είναι θύμα ενδοοικογενειακής βίας. Ανέφερε επίσης ότι η αδελφή της έπεσε θύμα γυναικοκτονίας το 2001 και μου έστειλε τα σεντόνια της αδελφής της από την Ξάνθη, με το ΚΤΕΛ, καθώς και τα δικά της, για να τα συμπεριλάβω στην έκθεση.
Από αυτές τις περιπτώσεις κατάλαβα πως οι γυναίκες θέλουν να μοιραστούν τις εμπειρίες που έχουν βιώσει και να μιλήσουν. Ένα από τα βασικότερα προβλήματά τους είναι ότι αισθάνονται πως δεν υπάρχει κανείς να τις ακούσει. Σε μια πατριαρχική κοινωνία είμαστε όλοι ένοχοι και όλοι αθώοι, αλλά και όλοι θύματα.
Ποια ήταν η επίδραση της «Ροζ Σημαίας», αλλά και της performance «Άδυτον», στους μαθητές λυκείου που σας επισκέφθηκαν;
Αρχικά συζητήσαμε για τη «Ροζ Σημαία» και το έργο «Η Ενοχή της Γειτονιάς», το οποίο περιλαμβάνει 22 μικρά σπιτάκια, καθένα από τα οποία αντιπροσωπεύει ένα θύμα γυναικοκτονίας για το 2022. Τους ρώτησα τι συμβολίζει για εκείνους η σημαία. Γενικά, απάντησαν ότι συμβολίζει τη ζωή και τον θάνατο, τη θάλασσα, τον ουρανό, τη θρησκεία…
Επίσης, συζητήσαμε την άποψη ότι η σημαία είναι το σύμβολο της χώρας μας, αλλά και ότι ως πολίτες έχουμε το δικαίωμα και την υποχρέωση να εκφράζουμε τις απόψεις μας μέσω αυτού του εθνικού συμβόλου. Στη συνέχεια ακολούθησε μια τελετουργική στιγμή, όπου ξαπλώσαμε στα σεντόνια και συζητούσαμε τι συμβολίζει για εμάς η έννοια του σπιτιού, της ασφάλειας και της εστίας. Κρατήσαμε ενός λεπτού σιγή.
Στο τέλος, με τα σεντόνια δημιουργήσαμε έναν χάρτη της Ελλάδας, προκειμένου να κατανοήσουμε καλύτερα και γεωγραφικά πού βρίσκεται η έκταση του φαινομένου.
Αυτά που συμβαίνουν εδώ με επηρεάζουν ιδιαίτερα και με πονούν περισσότερο. Αυτός είναι και ο λόγος για τον οποίο θέλω να ενεργώ.
Ποιο είναι το motto ή η φιλοδοξία σας για το μέλλον ως εικαστικoύ-ακτιβίστριας;
Δουλειά, δουλειά, δουλειά!
Διαβάστε επίσης στην αθηΝΕΑ και στο μηνιαίο newsletter No Man’s Land – στο οποίο μπορείτε να κάνετε την εγγραφή σας εδώ.
Το Θολό Τοπίο των Γυναικοκτονιών
