Ξέρετε ότι ζούμε περισσότερα χρόνια αλλά με χρόνια νοσήματα και ενδεχομένως αναπηρίες; Ότι το 80% των χρόνιων νοσημάτων οφείλεται στον τρόπο ζωής μας; Ότι υπάρχει τομέας της κλασικής ιατρικής που ονομάζεται lifestyle medicine;
Ότι οι συμβουλές ενός γιατρού «κόψε το κάπνισμα, τα λιπαρά, τα τηγανητά και το αλκοόλ» και «να μην αγχώνεσαι» μπορούν να γίνουν εφαρμόσιμες πρακτικές αντί για ευχολόγια;
Η γιατρός του τρόπου ζωής με το μακροσκελές βιογραφικό δρ Πόπη Καλαϊτζή μας εξηγεί πώς λειτουργεί αυτός ο τομέας της ιατρικής επιστήμης που ενδεχομένως ξέρουν λίγοι, αλλά σίγουρα θα έπρεπε να μάθουμε πολλοί.
Τι είναι η ιατρική του τρόπου ζωής;
Να ξεκαθαρίσουμε από την αρχή ότι η ιατρική του τρόπου ζωής, η lifestyle medicine όπως λέγεται στην Αμερική, είναι κομμάτι της κλασικής ιατρικής.
Για κάθε νόσημα υπάρχουν τα πρωτόκολλα που μας οδηγούν στον τρόπο θεραπείας. Η βάση της αντιμετώπισης των περισσότερων χρόνιων νοσημάτων είναι η αλλαγή του τρόπου ζωής.
Ξέρουμε ακόμη ότι και σε νοσήματα που δεν θα φανταζόμασταν ο τρόπος ζωής μπορεί να είναι μέρος της θεραπευτικής αγωγής – δεν αναφέρομαι φυσικά σε κάποιο επείγον περιστατικό, ή σε ένα λοιμώδες νόσημα, ή σε καρκίνο που χρειάζεται οπωσδήποτε φαρμακευτική αγωγή.
Βεβαίως, γενικές οδηγίες σχετικά με τη διατροφή, τη διαχείριση άγχους, το να κοιμόμαστε καλά, να κόψουμε το τσιγάρο και το αλκοόλ τις δίνουν όλοι οι γιατροί. Ωστόσο, η ιατρική του τρόπου ζωής εστιάζει στην καταπολέμηση της της αιτίας που προκαλεί την ασθένεια δίνοντας συγκεκριμένες οδηγίες.
Το «φάε σωστότερα» δεν αρκεί, γιατί μπορεί ένας ασθενής να έχει διάφορες παθήσεις, ο γαστρεντερολόγος, για παράδειγμα, να του δίνει μια δίαιτα και ο διαβητολόγος μια άλλη, άρα ο πάσχων να μην ξέρει τι να κάνει.
Ο γιατρός του τρόπου ζωής λειτουργεί ως manager ανάμεσα στις διάφορες ειδικότητες δηλαδή;
Ακριβώς. Η ιατρική του τρόπου ζωής έχει έξι πυλώνες: τη διατροφή, τη φυσική δραστηριότητα, τον ύπνο, την ψυχική υγεία και τη διαχείριση του στρες, τις εθιστικές συμπεριφορές – που μπορεί να είναι οι ναρκωτικές ουσίες και το αλκοόλ, αλλά μπορεί να είναι και η υπερφαγία, η υπερκατανάλωση, η προσκόλληση στο διαδίκτυο, ο τζόγος και οι συμπεριφορές που συνδέονται με αυτόν. Ο έκτος πυλώνας αυτού του κλάδου της ιατρικής είναι οι ανθρώπινες σχέσεις, οι οποίες είναι εξαιρετικά σημαντικές για την καλή υγεία του ανθρώπου.
Υπάρχει μια μελέτη που ονομάστηκε «Μελέτη της Ευτυχίας». Έγινε στο Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ, όπου τη δεκαετία του 1930 άρχισαν να μελετούν τις σχέσεις των ανδρών φοιτητών του συγκεκριμένου οργανισμού. Οι άνδρες που εντάσσονταν στη μελέτη ήταν διαφορετικής καταγωγής και status.
Για κάποια χρόνια οι ερευνητές παρακολουθούσαν την εξέλιξη των συγκεκριμένων ανθρώπων, της υγείας τους, της επαγγελματικής επιτυχίας ή αποτυχίας στους. Το πιο σημαντικό εύρημα αυτής της πολυετούς μελέτης ήταν ότι στην ηλικία των 50 χρόνων ο πιο σημαντικός παράγοντας που μπορούσε να προσδιορίσει την καλή υγεία στα 80 τους δεν ήταν ούτε οι τιμές του ζάχαρου και της χοληστερίνης ούτε η οικονομική ευρωστία.
Ήταν οι υποστηρικτικές σχέσεις που είχαν καταφέρει –όσοι είχαν καταφέρει– να δημιουργήσουν. Οι κακές οικογενειακές, προσωπικές, επαγγελματικές, φιλικές σχέσεις μπορεί να είναι ένας παράγοντας κινδύνου για την υγεία ενός ανθρώπου όταν αυτός μεγαλώσει.
Οι σχέσεις ανάμεσα στους ανθρώπους είναι ίσως το δυσκολότερο πεδίο. Πώς το διαχειρίζεστε σε σχέση με έναν ασθενή;
Υπάρχουν ειδικότεροι από εμένα γιατροί για να μιλήσουν για τον τρόπο με τον οποίο διαχειριζόμαστε τις ανθρώπινες σχέσεις. Άλλωστε οι γιατροί του lifestyle δεν ακυρώνουν καμία άλλη ειδικότητα. Αντιθέτως συνεργαζόμαστε με τους συνάδελφους της κάθε ειδικότητας που χρειάζεται ένας ασθενής.
Οι γιατροί του τρόπου ζωής λειτουργούμε ως σημείο αναφοράς. Προσωπικά συστήνω σχεδόν σε όλους τους ασθενείς μου να κάνουν συνεδρίες με ψυχολόγο ή ψυχίατρο. Γενικότερα μιλώντας όμως, νομίζω ότι οι σχέσεις χρειάζονται χρόνο και στη fast food εποχή μας αυτό είναι δύσκολο.
«Το ζητούμενο, πάντως, είναι όχι μόνο να ζούμε πολύ, αλλά να ζούμε και καλά».
Η lifestyle medicine είναι καινούργιος ή παλιός τομέας της ιατρικής;
Όλα έχουν ξεκινήσει από τον Ιπποκράτη, ο οποίος χώριζε την ιατρική σε τρία μέρη, στην παθολογία, τη χειρουργική και τη δίαιτα, όχι όμως με την έννοια της διατροφής αλλά με την έννοια του τρόπου ζωής. Φαίνεται, λοιπόν, πως η βάση της lifestyle medicine βρίσκεται εκεί. Το ζητούμενο, πάντως, είναι όχι μόνο να ζούμε πολύ αλλά να ζούμε και καλά.
«Προσωπικά χρησιμοποιώ μια τεχνική που λέγεται παρακινητική συνέντευξη. Αυτή η τεχνική ξεκίνησε από κορυφαίους ψυχολόγους σε παγκόσμιο επίπεδο και αφορούσε ανθρώπους εξαρτημένους από ναρκωτικές ουσίες. Πλέον αυτή η προσέγγιση αφορά εκείνους που θέλουν και χρειάζονται αλλαγή συμπεριφοράς».
Ποια είναι η προσέγγιση του γιατρού του τρόπου ζωής στον ασθενή του;
Η προσέγγιση δεν είναι μόνο συμβουλευτική. Κάνουμε συνεδρίες με τον ασθενή έτσι έτσι ώστε να βρούμε το κίνητρο του καθενός να αλλάξει τον τρόπο που ζει και τις τεχνικές αλλαγής συμπεριφοράς που θα χρησιμοποιήσουμε γι’ αυτόν τον σκοπό.
Προσωπικά χρησιμοποιώ μια τεχνική που λέγεται παρακινητική συνέντευξη. Αυτή η τεχνική ξεκίνησε από κορυφαίους ψυχολόγους σε παγκόσμιο επίπεδο και αφορούσε ανθρώπους εξαρτημένους από ναρκωτικές ουσίες. Πλέον αυτή η προσέγγιση αφορά εκείνους που θέλουν και χρειάζονται αλλαγή συμπεριφοράς.
Αυτό που κάνουμε στην παρακινητική συνέντευξη είναι ότι συναποφασίζουμε με τον ασθενή εάν έχει προσωπικό κίνητρο να αλλάξει τον τρόπο ζωής. Όταν λοιπόν εντοπίσουμε το κίνητρό του, δουλεύουμε με τις αμφιβολίες του ασθενούς.
Δηλαδή, για παράδειγμα, μου αρέσει πολύ να καπνίζω αλλά έχω κι ένα παιδί πέντε ετών και φοβάμαι ότι δεν θα μπορώ να τρέχω μαζί του στο ποδόσφαιρο. Σε ένα τέτοιο πλαίσιο, αυτό που τονίζουμε είναι όχι ο φόβος σχετικά με την υγεία σε περίπτωση που συνεχίσει κάποιος να καπνίζει, αλλά η θετική πλευρά της διακοπής του καπνίσματος, Το τι μπορεί να καταφέρει εάν σταματήσει το κάπνισμα.
Στην Ελλάδα υπάρχουν ιατρεία του τρόπου ζωής;
Υπάρχει στο Αττικό Νοσοκομείο το ιατρείο υποστηρικτικής ιατρικής για γυναίκες με καρκίνο του μαστού. Είναι το μοναδικό που λειτουργεί στην Ελλάδα και, μάλιστα, φιλοδοξούμε να είναι η πρώτη κλινική για επιζώσες από τον καρκίνο γυναίκες.
«Έχω την αίσθηση πως δεν υπάρχει διαφορά στο ποσοστό των ανδρών και των γυναικών. Η διαφορά έγκειται στο πώς το αντιμετωπίζουν οι μεν και πώς οι δε. Οι άνδρες είναι πιο επιμελείς με τα ραντεβού τους, ενώ οι γυναίκες ασθενείς, ιδιαιτέρως όσες έχουν παιδιά, μπορεί να παραμελήσουν τον εαυτό τους για να φροντίσουν τους υπόλοιπους».
Υπάρχουν πολλοί γιατροί που ασκούν αυτή την ιατρική;
Υπάρχουν ορισμένοι, λίγοι είναι η αλήθεια, που έχουν πάρει και την εξειδίκευση του ιατρού του τρόπου ζωής. Σε δημόσιο νοσοκομείο στην Ιατρική Σχολή είμαι η μόνη. Υπάρχει ιατρείο τρόπου ζωής και στην Ευρωκλινική. Βέβαια κι εκεί οι περισσότεροι ασθενείς που έρχονται είναι με καρκίνο ή με burn out.
Οι άντρες ή οι γυναίκες επισκέπτονται πιο συχνά έναν γιατρό τρόπου ζωής;
Έχω την αίσθηση πως δεν υπάρχει διαφορά στο ποσοστό των ανδρών και των γυναικών. Η διαφορά έγκειται στο πώς το αντιμετωπίζουν οι μεν και πώς οι δε. Οι άνδρες είναι πιο επιμελείς με τα ραντεβού τους, ενώ οι γυναίκες ασθενείς, ιδιαιτέρως όσες έχουν παιδιά, μπορεί να παραμελήσουν τον εαυτό τους για να φροντίσουν τους υπόλοιπους.
Το κάνουμε αυτό οι γυναίκες… Ξέρετε, υπάρχουν γυναίκες που μου λένε ευχαριστώ τον καρκίνο γιατί με έμαθε να προσέχω τον εαυτό μου! Στο βωμό όλων των στερεοτύπων που μας θέλουν να κάνουμε τα πάντα τέλεια, θυσιάζουμε τον εαυτό μας.
Αν και οι γυναίκες κατηγορούμαστε ότι φροντίζουμε πολύ τον εαυτό μας…
Νομίζω πολλές φορές φροντίζουμε το φαίνεσθαι και όχι το είναι.
Ένας από τους πυλώνες της ιατρικής του τρόπου ζωής είναι οι σχέσεις όπως μου εξηγήσατε. Στο ιατρείο υποστηρικτικής ιατρικής για γυναίκες με καρκίνο του μαστού του Αττικού Νοσοκομείου μιλάτε για τις σχέσεις;
Βεβαίως. Μιλάμε και για τις σεξουαλικές σχέσεις. Έχουμε παρατηρήσει ότι ειδικά για τις γυναίκες με καρκίνο του μαστού υπάρχουν προβλήματα στη σεξουαλική ζωή και λόγω των θεραπειών αλλά και λόγω του φόβου του συντρόφου να τις προσεγγίσουν, ή οι ίδιες να μην αισθάνονται τόσο επιθυμητές.
Στην Ελλάδα ωστόσο, έχουμε υποστηρικτικό περιβάλλον. Ακόμη κι αν μια γυναίκα με καρκίνο του μαστού δεν έχει υποστήριξη από τον άνδρα της, έχει από τα παιδιά της, τη μαμά της, τα αδέλφια της, τους φίλους της, ακόμη και από ομάδες αυτοβοήθειας για τον καρκίνο του μαστού.
Βεβαίως, υπάρχουν και γυναίκες που μετά τη διάγνωση εγκαταλείπονται από τους συντρόφους τους.
Πώς αισθάνεστε που είστε, αν όχι η μοναδική, από τις ελάχιστες γιατρούς τρόπου ζωής στην Ελλάδα;
Θα σας πω εν συντομία την πορεία μου στην ιατρική. Ξεκίνησα να κάνω πλαστική χειρουργική. Μου άρεσε πάρα πολύ η χειρουργική. Κάποια στιγμή, το 2013, πήγα στη Γερμανία για να κάνω εκπαίδευση στην επούλωση τραυμάτων. Εκεί ανακάλυψα την ιατρική του τρόπου ζωής. Αποφάσισα να κάνω ειδικότητα της φυσικής ιατρικής αποκατάστασης, έκανα επιπλέον εκπαιδεύσεις, αλλά τελικά και ιατρική του τρόπου ζωής.
Μπορώ να πω ότι τώρα νιώθω ευτυχισμένη στην επιστήμη μου, γιατί έχω μεγαλύτερη επιρροή στη συνολική υγεία των ασθενών μου και αυτό με κάνει να αισθάνομαι καλύτερη γιατρός και καλύτερος άνθρωπος.
Άρα, μια και ξεκινήσατε από την επιθυμία να ασχοληθείτε με την πλαστική –και αισθητική– χειρουργική, αλλά τελικά επιλέξατε την ιατρική του τρόπου ζωής, η εξωτερική ομορφιά πρέπει να συμβαδίζει με την εσωτερική, σωστά;
Ξεκάθαρα!
Διαβάστε επίσης στην αθηΝΕΑ και στο μηνιαίο newsletter No Man’s Land – στο οποίο μπορείτε να κάνετε την εγγραφή σας εδώ.
Άννα Νατσβλισβίλι: Η AI δεν Μπορεί να Ξεπεράσει τη Δημιουργικότητα του Ανθρώπου
Lexicon: Το Γλωσσάρι της Έμφυλης Ισότητας
Τα Βράδια η Jess Wade Διορθώνει τις Διακρίσεις της Wikipedia
