Στην Ψανή, τη μια από τις δύο παραλίες συνολικού μήκους περίπου 6 χιλιομέτρων που αγκαλιάζουν το πανέμορφο ενετικό λιμάνι της Ναυπάκτου, δύο γυναίκες –ντόπιες προφανώς, ενδεχομένως και ιδιοκτήτριες ή εργαζόμενες ξενοδοχείου της περιοχής– κάνουν αισθητή την παρουσία τους στους περαστικούς. Ακόμη και σε εκείνους που με τη βερμούδα ή το παρεό είναι προσηλωμένοι στη σχόλη και στην ξεγνοιασιά τους.
Οι δύο γυναίκες, ορμητικές και «ετοιμοπόλεμες», πετάγονται στη μέση του φαρδιού δρόμου/πεζόδρομου που χωρίζει τα κτίρια από την αμμουδιά και με τις μύτες τους στραμμένες στον ουρανό εκφράζουν δυνατά την αγωνία τους: «Τι; Μυρίζει καμένο;», «Λες; Φωτιά;». Μετά, κοιτάνε κατά το Κάστρο στον λόφο της πόλης, στρέφουν την προσοχή τους απέναντι στην Πάτρα, κι όταν δεν βλέπουν ούτε φλόγες ούτε καπνό, υπομειδιώντας ανακουφισμένες, σημαίνουν τη λήξη του συναγερμού.
Η σκηνή διαδραματίστηκε ένα απόγευμα του φετινού Αυγούστου στην τουριστική κωμόπολη. Θα μπορούσε να έχει συμβεί οπουδήποτε στην Ελλάδα, οπουδήποτε στο εξωτερικό. Θα μπορούσε να μην έχει την ευτυχή λήξη συναγερμού. Να εξελισσόταν. Να κατέστρεφε. Είτε ως πυρκαγιά, είτε ως πλημμύρα, ως τυφώνας, ως ανεξέλεγκτη νεροποντή.
Η Κλιματική Κρίση δεν Κάνει Διακοπές
Η διαβόητη κλιματική κρίση δεν κάνει διακοπές, δεν κάνει εξαιρέσεις, δεν νοιάζεται για τους κόπους μιας ζωής, ούτε για την ίδια τη ζωή. Δεν μας αφήνει σε ησυχία πλέον. Με την παρουσία ή την απειλή της διαμορφώνει και τον ψυχισμό μας, στον οποίο πρέπει να χωρέσουμε ένα ακόμη άγχος: ποια καταστροφή θα πέσει στο κεφάλι μας σήμερα!
Αν νομίζετε πως πρόκειται για υπερβολή, ανοίξτε λίγο τον ορίζοντα και αναρωτηθείτε αν έχετε ακούσει για τις καταστροφικές συνέπειες της κλιματικής αλλαγής τα τελευταία χρόνια σε ένα σπιτικό άμεσου ή μακρινού συγγενή, εγκάρδιου φίλου ή έστω γνωστού κάπου στην Ελλάδα ή στον κόσμο. Η απάντηση, δυστυχώς, μάλλον θα είναι θετική. Λίγο πολύ όλοι πια γνωρίζουμε κάποιον που επλήγη. Τίποτε δεν είναι πλέον μακρινό ή μιας άλλης εποχής και λίγο πολύ όλοι έχουμε μια «άποψη» για την επίλυση του προβλήματος – στο βαθμό που είναι εφικτή.
Η συζήτηση είναι σίγουρα μεγάλη, πολύπλευρη και απαιτητική. Συχνά δε, αφήνει έξω από το κάδρο σημαντικές παραμέτρους, όπως η επίπτωση στην ψυχική μας υγεία. Όπως το αίσθημα φόβου και ανασφάλειας για την επόμενη ημέρα.
Το Οικολογικό Άγχο
Το αποκαλούμενο οικολογικό άγχος, το οποίο σύμφωνα με έκθεση του 2017 της Αμερικανικής Ψυχολογικής Εταιρείας ορίζεται ως χρόνιος φόβος της περιβαλλοντικής καταστροφής που μπορεί να επηρεάσει την ευημερία της κοινότητας «μέσω της απώλειας της κοινωνικής ταυτότητας και της συνοχής, της εχθρότητας, της βίας και της διαπροσωπικής και διαομαδικής επιθετικότητας», είναι παρών και φλέγον.
Ειδικοί ψυχίατροι, εξετάζοντας τις συνέπειες από τους τυφώνες του Ατλαντικού κατά τη διάρκεια του 21ου αιώνα, για παράδειγμα, προειδοποίησαν ότι «περισσότεροι άνθρωποι επηρεάζονται ψυχολογικά παρά ιατρικά [σωματικά] έπειτα από κάθε δεδομένο τυφώνα».
Σε άρθρο του Nature, με τον εύγλωττο τίτλο «Are We All Doomed? How To Cope With The Daunting Uncertainties Of Climate Change», ο καθηγητής Εφαρμοσμένης Φυσικής, Εφαρμοσμένων Μαθηματικών και Επιστήμων Γης και Περιβάλλοντος του Κολούμπια Adam Sobel, χωρίς να ακυρώνει, να υποβιβάζει, ή να επικρίνει το αίσθημα φόβου όλων όσων τον ρωτούν εάν είμαστε «καταδικασμένοι» λόγω κλιματικής αλλαγής, τοποθετείται με την ψυχραιμία της επιστημονικής του γνώσης:
«Τι σημαίνει “καταδικασμένος”; Ίσως κάποιοι εννοούν αν η υπερθέρμανση του πλανήτη πρόκειται να εξαφανίσει μόνη της το ανθρώπινο είδος στο εγγύς μέλλον. Τα στοιχεία δεν υποστηρίζουν αυτή την πρόβλεψη. Νομίζω όμως πως αυτό που οι άνθρωποι θέλουν να με ρωτήσουν ως κάποιον που κατανοεί επιστημονικά την κλιματική αλλαγή καλύτερα από τους περισσότερους είναι “πόσο τη φοβάστε;”. Κανένας επιστήμονας, πόσο μάλλον οποιοσδήποτε άλλος [σ.σ. μη ειδικός], δεν μπορεί να σας πει ποια είναι η σωστή ποσότητα του φόβου που πρέπει να νιώσετε.
Αν ήξερες ότι επρόκειτο να πεθάνεις σε έξι μήνες, πόσο φόβο θα έπρεπε να νιώθεις; Ωστόσο, η γνώση, τα επιστημονικά στοιχεία που διαθέτουμε για μια κατάσταση μπορούν να φανούν χρήσιμα και στο συναίσθημά μας. Γνωρίζουμε ότι ο πλανήτης θερμαίνεται λόγω των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου που προκαλούνται από τον άνθρωπο. Μπορούμε να προβλέψουμε τον ρυθμό θέρμανσης τουλάχιστον για τις επόμενες δεκαετίες με κάποια σιγουριά και, σε γενικές γραμμές, γνωρίζουμε ποιες θα είναι οι επιπτώσεις του. Αλλά οι επιπτώσεις σε επίπεδο κοινωνίας είναι θολές».
Το μεγαλύτερο πρόβλημα με την κλιματική αλλαγή –και τους κινδύνους που ελλοχεύουν– πάντως προέρχεται από τον ρόλο της ως «πολλαπλασιαστής απειλών». Για παράδειγμα, την αύξηση των (κλιματικών) μεταναστών και τη διολίσθηση των Δημοκρατιών στον αυταρχισμό.
Υπάρχει λύση; Δύσκολα μπορεί κανείς να δώσει μια τεκμηριωμένη, ολιστική απάντηση. Ίσως όμως να υπάρχουν διέξοδοι, έστω σε μεμονωμένες περιπτώσεις. Ίσως να έχουν σημασία οι παραινέσεις πολλών ψυχιάτρων που βλέπουν τη λύση στις ψυχολογικές επιπτώσεις της κλιματικής μέσα από τρεις λέξεις: «Μη θρηνείτε. Οργανωθείτε».
Διαβάστε επίσης στην αθηΝΕΑ:
#BraveNewForests: Τα Δασικά Οικοσυστήματα στην Κλιματική Κρίση
Η Κλιματική Αλλαγή Πλήττει Πρωτίστως τις Γυναίκες
Η Ecogenia «Σηκώνει Μανίκια» για το Περιβάλλον
