Το απόγευμα της Κυριακής, 6 άτομα από διαφορετικούς χώρους και για 1,5 ώρα ποδηλατήσαμε στα σημεία που, είτε θα κλείσουν για τα αυτοκίνητα, είτε θα μετατραπούν σε πεζόδρομους και ποδηλατόδρομους βάσει του σχεδίου “Μεγάλος Περίπατος της Αθήνας” που ανακοίνωσε και υλοποιεί η δημοτική αρχή. Η βόλτα αυτή έγινε υπό την αιγίδα του περιοδικού Cycle365.gr στο οποίο είμαι συνεργάτης. Οι προβληματισμοί μας είναι πολλοί, αλλά αναμφίβολα θα θέλαμε ως πεζοί, ως δρομείς και ποδηλάτες ένα πιο βιώσιμο κέντρο. Προσέξτε, δεν είναι ζήτημα να μας “ανήκει” τίποτα, ούτε πρέπει αυτή η συγκυρία να προκαλέσει μια ιδιότυπη κόντρα “πεζοί εναντίον αυτοκινητιστών” ή “εργαζόμενοι στα πρόθυρα νευρικής κρίσης”! Όλοι θα έχετε διαβάσει σήμερα ότι αυτό ακριβώς συνέβη στο κέντρο με την Πανεπιστημίου κουτσουρεμένη και τη Βασιλίσσης Όλγας κλειστή. Όπως πάντα, τα περισσότερα ΜΜΕ θα μείνουν στον εντυπωσιασμό, είτε για το κίτρινο χρώμα του ποδηλατόδρομου, είτε στο πόσο πολύ ταλαιπωρήθηκαν οι οδηγοί.
Η όλη παρέμβαση σχετίζεται με το ιστορικό κέντρο της Αθήνας, αλλά και με περιοχές εκτός αυτού. Το ιστορικό κέντρο της Αθήνας είναι συγκεκριμένο και δεν είναι από λάστιχο, ώστε ο καθένας να το ορίζει όπως θέλει. Αποτελείται από τις πλατείες Συντάγματος, Ομόνοιας και Μοναστηρακίου και τους δρόμους που τις ενώνουν. Όλα τα άλλα είναι πρόσθετα και για ευκολία τα θεωρούμε μέρος του “ιστορικού τριγώνου” ή “ιστορικού κέντρου”. Προφανώς, είναι εύλογο μέσα στο τρίγωνο να εντάσσεται πλέον η Πλάκα, τα Αναφιώτικα και η περιοχή της Ακρόπολης με το Θησείο. Η Αθήνα έχει μεγάλο πρόβλημα κυκλοφορίας, καθώς οι άξονές της περνάνε από το κέντρο της πόλης, ενώ το μεγαλύτερο πρόβλημα που εντοπίζω, είτε από την καθημερινή μου μετακίνηση, είτε από τις σπουδές κοινωνιολογίας, είναι η νοοτροπία – η κουλτούρα μετακίνησης αν θέλετε.
Θα το πω από την αρχή. Για να πετύχει το εγχείρημα της νέας δημοτικής αρχής χρειάζεται σοβαρή αλλαγή νοοτροπίας, ισχυρά κίνητρα για την αποφυγή του αυτοκινήτου με ταυτόχρονη ώθηση της χρήσης ΜΜΜ, ποδηλάτου και ανεμπόδιστης κυκλοφορίας των πεζών. Η νέα δημοτική αρχή θέλει να ενώσει χώρους και να εξυπηρετήσει τους τουρίστες και επισκέπτες της πόλης, αλλά και τους ποδηλάτες ή πεζοπόρους. Το θάρρος περισσεύει και ως ένα σημείο είναι καλό. Πάμε να δούμε, όμως, σημεία που χρειάζονται μεγαλύτερη προσοχή για να πετύχει το εγχείρημα.
Σε ορισμένους δρόμους όπως η Μητροπόλεως είναι, ίσως, πιο εύκολη η δουλειά του Δήμου και συμφωνώ ότι με τη χρήση της ως οδού με προτεραιότητα πεζών και ποδηλάτων δεν θα προκληθεί κάποιο ιδιαίτερο “έμφραγμα”. Όμως, η τροφοδοσία των καταστημάτων και των ξενοδοχείων θα συμπίπτει με την κυκλοφορία πεζών και ποδηλάτων; Έδώ, έρχεται η νοοτροπία που λέγαμε με παρκαρισμένα αυτοκίνητα και μηχανές πάνω σε πεζόδρομους, αλλά και άναρχη τροφοδοσία που προφανώς πρέπει να γίνει, αλλά και εμφανώς ενοχλεί. Επισήμως, υπάρχουν ωράρια τα οποία, επιτρέψτε μου, καταστρατηγούνται. Παρόμοια, τα αυτοκίνητα μόνιμων κατοίκων και τα αυτοκίνητα που θα θέλουν να πάνε σε parking, θα περνάνε από τις οδούς αυτές.
Η Αθηνάς για εμένα αποτελεί γρίφο. Είναι μια οδός που έπρεπε να έχει κλείσει χρόνια τώρα. Και πάλι, η ένσταση μου είναι ότι ο κόσμος θα κάνει βόλτα ανάμεσα σε αυτοκίνητα. Εδώ, ξεφεύγουμε από τη νοοτροπία και πάμε στο ζήτημα της λειτουργίας των καταστημάτων. Μήπως οι επαγγελματίες της οδού Αθηνάς και των όμορων στενών θα αντιμετωπίσουν προβλήματα και θα μετατραπεί σε βουλεβάρτο με καφετέριες η περιοχή μέσα σε 10 χρόνια; Θέλουμε να αλλάξει η χρήση των καταστημάτων ή θα εντάξουμε την αγορά τροφίμων, εργαλείων και άλλων ειδών στη γραφική αγορά της Αθήνας που θα είναι επισκέψιμη τόσο από Αθηναίους και Αθηναίες, όσο και από τουρίστες;
Η νέα πλατεία Ομονοίας είναι όμορφη, σε σχέση με την ασύλληπτης κακογουστιάς προηγούμενη μορφή της. Εδώ αναγνώστη θα σε προλάβω. Μην έχεις καμία αμφιβολία ότι και πάλι θα είναι πόλος έλξης των μεταναστών και μεταναστριών που κατοικούν στην Αθήνα, αλλά και τουριστών-τουριστριών. Η Σχολή του Σικάγο για την αστική κοινωνιολογία είχε εξηγήσει 90 χρόνια πριν για ποιο λόγο τα μεσοαστικά στρώματα αφήνουν το κέντρο και μετακινούνται στα προάστια, αφήνοντας το δημόσιο χώρο, συνήθως, στους μετανάστες και στα χαμηλότερα εισοδήματα. Η νοσταλγία δεν αρκεί για έναν κάτοικο Πεύκης ή μια κάτοικο Αργυρούπολης για να κατέβει στην Ομόνοια. Για εκείνους η πλατεία που έχει ενδιαφέρον είναι σε απόσταση περπατήματος από το δικό τους σπίτι. Οι Αθηναίοι και οι Αθηναίες άλλαξαν, εξέλιξαν την αστικοποίησή τους, μετακόμισαν και επέλεξαν να μετακινούνται σε άλλα αστικά τοπόσημα, σε άλλες γειτονιές, όπως το Κουκάκι ή το Παγκράτι για τη διασκέδαση ή τη βόλτα τους, ενώ πολλοί πράττουν το ίδιο σε ακόμα πιο απομακρυσμένα σημεία του πολεοδομικού συγκροτήματος.
Πάμε στην Πανεπιστημίου, η οποία τυπικά ονομάζεται Ελευθερίου Βενιζέλου. Ας αναμείνουμε μέχρι να ολοκληρωθεί το έργο, το οποίο προβλέπει 2 λωρίδες με τη μία να έχει στάσεις για λεωφορεία. Νομίζω ότι ο συγκεκριμένος δρόμος έχει τεράστια πεζοδρόμια για τα ελληνικά δεδομένα και δεν χρειαζόταν 2 ακόμα λωρίδες για πεζούς και ποδηλάτες. Επίσης, ο συγκεκριμένος δρόμος ως κάθοδος προς την Ομόνοια είναι μοναδικός. Αν δεν απατώμαι απομένει μόνο η Σόλωνος.
Μπορούν, λοιπόν, οι συγκοινωνιολόγοι και όχι όλοι εμείς, να βρουν μια λύση μακροπρόθεσμη -repeat after me μακροπρόθεσμη- που να δώσει λύσεις για τους πολίτες που θέλουν να πάνε στις περιοχές που ενώνει η Πανεπιστημίου με το αυτοκίνητό τους; Να πάνε με ποδήλατο, θα μου πείτε. Συγνώμη, αλλά δεν έχουμε γίνει Άμστερνταμ σε ένα βράδυ, άρα δεν θα πάμε π.χ. στο επαγγελματικό ή άλλο ραντεβού με το ποδήλατο, κάθιδροι, ούτε στη γιορτή που μας κάλεσαν με τα παιδιά στο καλαθάκι του ποδηλάτου. Για εμένα, μακάρι να γινόταν, αλλά…
Η τριλογία της Πανεπιστημίου αναμφίβολα πρέπει να αναδειχθεί και να ενωθεί ως περίπατος με το Σύνταγμα και την περιοχή της Ακρόπολης. Για ποιον όμως; Και πάλι για τους επισκέπτες. Άρα, πρέπει να βρεθεί λύση για όσους ζουν και εργάζονται στην πόλη. Αλλιώς, ας προκύψει μια “εθελούσια” έξοδος από το κέντρο της πόλης των εταιρειών και των καταστημάτων. Είναι αυτό το ζητούμενο; Είναι εφικτό;
Η Βασιλίσσης Όλγας μου προκαλεί μεγάλο προβληματισμό. Κυβερνήσεις, υπουργεία και δημοτική αρχή έχουν καταφέρει να χωρίσουν ένα δρόμο σε 7 μέρη. Το μεγαλύτερο λάθος είναι το κλείσιμο του περάσματος του τραμ. Επιμένουμε να μη μαθαίνουμε από τα λάθη μας και μετά το 1953 ξανακλείνουμε το τραμ στην Αθήνα. Οι γραμμές “θάφτηκαν” και απομένει να δούμε τι θα συμβεί, τελικά, με το τμήμα της γραμμής Κασομούλη-Σύνταγμα. Σημειώνω ότι την ώρα που δημοσιεύαμε το κείμενο, βγήκε η ακόλουθη ανακοίνωση της ΣΤΑΣΥ που τη βρίσκω ενθαρρυντική και μακάρι να ξαναλειτουργήσει το τραμ σε όλη τη γραμμή.
Προσωπικά, αυτό που έγινε στο δρόμο είναι αστείο. Δίπλα σε δύο τεράστια πεζοδρόμια βάφτηκαν δύο μεγάλα κομμάτια του δρόμου με μπορντώ χρώμα και σήμανση για πεζούς και ένα εκτυφλωτικό κίτρινο για τα ποδήλατα. Να σημειώσουμε ότι στον ποδηλατόδρομο των Πετραλώνων που χρησιμοποιείται κατά κόρον από πεζούς και ποδηλάτες, η άσφαλτος είναι μπορντώ και όχι κίτρινη για τα ποδήλατα, κάτι που δεν βοηθάει στη “συνέχεια” του έργου ως ένα, ως δράση ενωτική! Δίπλα σου έχεις χωρίσματα από τσιμέντο και πικροδάφνες.
Έχουμε σοβαρό πρόβλημα να φτιάχνουμε ίσια πράγματα χωρίς εμπόδια. Λυπάμαι που γίνομαι πικρός, το ποδήλατο και το τρέξιμο είναι τα hobbies μου και οδηγώ μηχανή και αυτοκίνητο. Βασική μου απαίτηση είναι να φτιαχτούν ξανά οι δρόμοι, να ασφαλτοστρωθούν και αν γίνεται να φέρουν ειδικούς από τη NASA για να είναι τα καπάκια των υπονόμων και των υποδομών στο ίδιο επίπεδο με το δρόμο.
Σε συζήτηση που είχα την ώρα της “αυτοψίας”, ένας ποδηλάτης που εργάζεται σε κατάστημα ποδηλάτων με ενημέρωσε ότι η αγορά έχει σπάσει όλα τα ρεκόρ. Τα καινούργια ποδήλατα φεύγουν με ρυθμούς πρωτόγνωρους, ενώ πολλοί είναι αυτοί που επισκευάζουν ποδήλατα 10ετίας που σκούριαζαν σε κάποιο μπαλκόνι. Ας μη γελιόμαστε, η πόλη αυτή δεν είναι φιλική προς το ποδήλατο, ακόμα και με όρους γεωγραφίας, καθώς είναι απλωμένη στο λεκανοπέδιο και με αρκετά λοφάκια που δεν διευκολύνουν τον ποδηλάτη.
Τελειώνοντας, το εγχείρημα είναι ευπρόσδεκτο. Υπάρχει, όμως, ισχυρή θέληση να αλλάξει η νοοτροπία μας; Θα καταφέρουμε να μην διχαστούμε και να αγκαλιάσουμε μια νέα πόλη, που δεν θα μας κάνει τη ζωή κόλαση; Η νέα δημοτική αρχή θα δεχτεί την κριτική καλοπροαίρετα και τις συστάσεις φορέων και συλλόγων που γνωρίζουν πιο καλά από εμένα τον τρόπο που γίνονται αυτές οι αναπλάσεις; Εγώ ζητάω να βάλουμε μπροστά μια βαθιά αλλαγή νοοτροπίας, ποιοτικά ΜΜΜ, περισσότερες ήπιες χρήσεις και μετακινήσεις και λιγότερη ανάγκη για αυτοκίνητο. Γίνεται;
