Η τρέχουσα κρίση της πανδημίας του κορωνοϊού έχει φέρει μια ξαφνική και απότομη αλλαγή στις καθημερινές μας συνήθειες. Τις περασμένες μέρες κληθήκαμε να μείνουμε στο σπίτι, να αποφύγουμε το συνωστισμό, να απομακρυνθούμε από φίλους, συγγενείς, και αγαπημένα πρόσωπα, να περιορίσουμε τις κοινωνικές κι επαγγελματικές επαφές. Γενικά να αφήσουμε στην άκρη το “εγώ” για να προστατεύσουμε το “εμείς”.
Την ίδια στιγμή, κατέκλυσαν τις οθόνες και τα κοινωνικά δίκτυα εικόνες συμπολιτών μας που αγνόησαν τις υποδείξεις, επιδεικνύοντας επιπόλαιη συμπεριφορά και κοινωνική απερισκεψία. Στη χειρότερη εκδοχή της, αυτή η ομάδα συμπολιτών μας χλεύασε τα προληπτικά μέτρα ως υπερβολικά και επικίνδυνα για τις δημοκρατικές μας ελευθερίες.
Είναι αλήθεια ότι η πρωτοφανής κρίση που ζούμε επέβαλε τον περιορισμό κάποιων ουσιαστικών ελευθεριών μας – την ελευθερία μετάβασης, συνάθροισης, κοινωνικής επαφής, εργασίας, επιχειρείν. Το ηθικό δίλημμα ανάμεσα στη δημόσια υγεία και την ελευθερία έγειρε -προσωρινά και απόλυτα ελεγχόμενα- υπέρ της πρώτης.
Τα αγέρωχα νιάτα έσκυψαν να φροντίσουν τους προγόνους τους, να τους φέρουν φάρμακα και είδη πρώτης ανάγκης, να τους τυλίξουν από μακριά με νοερό χάδι. Συγκίνηση μόνο προκαλεί αυτό και δέος.
Δε θέλω όμως να σταθώ εδώ. Πιστεύω ότι οι παραπάνω απερίσκεπτες συμπεριφορές ήταν μόνο η εξαίρεση κι όχι ο κανόνας. Η ευρεία πλειοψηφία των συμπολιτών μας έδειξε μεγάλη ωριμότητα και αυτοπειθαρχία.
Μέσα από αυτή την νέα κρίση, τη δεύτερη που αντιμετωπίζει η χώρα μας σε μόλις δέκα χρόνια, γεννιούνται και ανθίζουν μεγάλες αξίες. Η απειλή του κορωνοϊού μέσα στο επείγον του χαρακτήρα της δημιουργεί γόνιμο έδαφος για να γίνουμε καλύτεροι προσωπικά και κοινωνικά.
Δείγματα βλέπουμε ήδη σε πολλές εκφάνσεις της ζωής μας.
Μένουμε Σπίτι
Ποτέ δεν περίμενα ότι η έκκληση για οικειοθελή εγκλεισμό θα γίνει σύνθημα κοινωνικής ευαισθησίας. Τα κοινωνικά δίκτυα έχουν πλημμυρίσει από μηνύματα προτροπής, οδηγίες για καλύτερη διαχείριση του ατομικού χρόνου, λίστες βιβλίων που αναμένουν διψασμένους για γνώση αναγνώστες, συνταγές μαγειρικής για τη φροντίδα της οικογένειας, ασκήσεις γυμναστικής για να μη χάσουμε τη φόρμα μας. Το #ΜένουμεΣπίτι έγινε μόδα, έγινε αυτό που θέλουμε να είμαστε, έγινε πρότυπο κοινωνικής συμπεριφοράς, έγινε ρεύμα κοινωνικό για το “εμείς” σε αντιδιαστολή με το “εγώ”.
Αλληλεγγύη
Η αλήθεια είναι ότι στα χρόνια της δεκαετούς οικονομικής κρίσης ζήσαμε πολλές πρωτοβουλίες κοινωνικής αλληλεγγύης. Οργανωμένα ή αυθόρμητα, οι Έλληνες πρόσφεραν από το υστέρημα χρημάτων, αγαθών αλλά και χρόνου για να βοηθήσουν ανθρώπους σε ανάγκη. Η κοινωνική αλληλεγγύη πιστεύω ότι είναι πια ένα κοινό αγαθό. Αυτό που συγκινεί αυτές τις μέρες ιδιαίτερα είναι το νοιάξιμο μεταξύ των γενεών. Είτε πρόκειται για τους ηλικιωμένους γονείς μας είτε για τον μοναχικό υπερήλικα γείτονα, ζούμε καθημερινές στιγμές καλοσύνης και φροντίδας. Τα αγέρωχα νιάτα έσκυψαν να φροντίσουν τους προγόνους τους, να τους φέρουν φάρμακα και είδη πρώτης ανάγκης, να τους τυλίξουν από μακριά με νοερό χάδι. Συγκίνηση μόνο προκαλεί αυτό και δέος.
Ανθρώπινες Σχέσεις
Ο άνθρωπος είναι κοινωνικό ον. Ο Έλληνας είναι υπέρ το δέον κοινωνικό ον. Όσο κι αν ζούμε αυτή τη στιγμή απομονωμένοι από συγγενείς και φίλους, οι κοινωνικοί δεσμοί παραμένουν ισχυροί. Τις τελευταίες μέρες παρέες “μαζεύονται” για διαδικτυακό καφεδάκι, γενέθλια γιορτάζονται μέσα από δημοφιλείς πλατφόρμες εικονικής επικοινωνίας, γιαγιάδες διηγούνται παραμύθια στα εγγονάκια μέσα από μια οθόνη. Οι ανθρώπινες σχέσεις μας είναι εκεί. Δυνατές. Να μας ζεσταίνουν την καρδιά έστω κι από μακριά.
Επιχειρησιακή Ετοιμότητα
Το ελληνικό κράτος -όπως απεδείχθη και πολλά άλλα ευρωπαϊκά κράτη- δεν ήταν έτοιμο να αντιμετωπίσει μια τέτοιου είδους κρίση. Οι υποδομές υγείας είχαν ταλαιπωρηθεί και υποβαθμιστεί από την πολυετή κρίση. Οι τεχνολογικές υποδομές και οι ψηφιακές υπηρεσίες είναι ακόμη σε πρώιμο στάδιο, όπως δείχνουν σταθερά τα τελευταία χρόνια και οι έρευνες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Όμως, προς θετική έκπληξη όλων, τα αντανακλαστικά του κρατικού μηχανισμού αυτή τη φορά λειτούργησαν ταχύτατα. Το Εθνικό Σύστημα Υγείας υποστηρίζεται με επιπλέον κλίνες από ιδιωτικούς φορείς ή με αναδιάταξη υφισταμένων. Η ιστοσελίδα ψηφιακών κυβερνητικών υπηρεσιών είναι πλέον ενεργή κι έτοιμη να αντικαταστήσει τις φυσικές συναλλαγές με τις υπηρεσίες του Δημοσίου, το 112 μας προειδοποιεί τακτικά για τις εξελίξεις όσον αφορά στα περιοριστικά μέτρα, τα σχολεία και τα πανεπιστήμια σιγά σιγά συνεχίζουν την εκπαιδευτική διαδικασία μέσω e-learning. Οικοδομείται μια νέα σχέση πολιτών-κράτους, περισσότερο ψηφιακή, μεγαλύτερης εμπιστοσύνης.
Προσαρμοστικότητα
Αντίστοιχα, και πολλές επιχειρήσεις βρέθηκαν απροετοίμαστες είτε σε θέμα υποδομών, είτε σε θέμα κουλτούρας. Η δυνατότητα προσφοράς αγαθών και υπηρεσιών ηλεκτρονικά, αλλά και η παροχή στους εργαζόμενους της δυνατότητας τηλεργασίας ήταν δύο θέματα που κυριάρχησαν τις τελευταίες μέρες. Σιγά σιγά οι επιχειρήσεις καλούνται να προσαρμοστούν σε νέα δεδομένα – σε μεγάλο βαθμό η αντίδρασή τους θα εξασφαλίσει τη βιωσιμότητα και τη μετέπειτα ανάπτυξή τους. Μετά τον κορωνοϊό, ευελπιστώ ότι θα έχουμε πιο σύγχρονες επιχειρήσεις, πιο εξωστρεφείς, πιο φιλικές προς τους εργαζομένούς τους.
Εθελοντισμός και Προσφορά
Σαν έθνος αργήσαμε γενικά να ενστερνιστούμε τις αξίες του εθελοντισμού. Μετά το επιτυχές ξεκίνημα με τους Ολυμπιακούς Αγώνες το 2004, ο εθελοντισμός ξαναβρήκε θέση στη ζωή μας μέσα από τα χρόνια της οικονομικής κρίσης και του προσφυγικού ζητήματος. Σήμερα, στην εποχή του κορωνοϊού, ο εθελοντισμός ζητά νέο τρόπο προσφοράς. Η ανάγκη τώρα βρίσκεται στη συνδρομή των επαγγελματιών υγείας που αυτές τις μέρες δίνουν πραγματική μάχη. Είναι αισιόδοξο ότι μέσα στις πρώτες ώρες από την έκκληση του υπουργείου Υγείας, περισσότεροι από 5.500 εθελοντές δήλωσαν πρόθυμοι να προσφέρουν τις υπηρεσίες τους στην αντιμετώπιση του προβλήματος. Ταυτόχρονα, συνεχίζονται οι προσφορές ιδιωτικών φορέων με αγαθά πρώτης ανάγκης για την αντιμετώπιση του προβλήματος – όχι με τη λογική της προβολής ως εταιρική κοινωνική ευθύνη, αλλά με τη λογική της ουσιαστικής συνδρομής σε ένα μεγάλο αγώνα που δίνει η χώρα μας.
Η έλευση της πανδημίας έφερε πολλές δυσκολίες και προκλήσεις. Σαφέστατα οι οικονομικές επιπτώσεις της θα είναι μεγάλες. Και οι προσωπικές μας αντοχές θα δοκιμαστούν. Μέσα, όμως, από μια νέα κρίση, γεννιέται σιγά σιγά μια νέα εποχή. Μια εποχή με περισσότερη κοινωνική συνείδηση, με περισσότερη φροντίδα για το διπλανό μας, με περισσότερη εμπιστοσύνη στο κράτος, με υγιέστερη οικονομική δραστηριότητα.
