H επιχειρησιακή μονάδα METEO του Ινστιτούτου Ερευνών Περιβάλλοντος και Βιώσιμης Ανάπτυξης (ΙΕΠΒΑ) του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών (ΕΑΑ) ξεκίνησε μια ενδιαφέρουσα ερευνητική προσπάθεια, μελετώντας τις καιρικές συνθήκες σε σχέση με την εξάπλωση του κορωνοϊού Covid-19. Για να μάθουμε περισσότερα, επικοινωνήσαμε με τον εντεταλμένο ερευνητή Δρ. Θεόδωρο Γιάνναρο και τον διευθυντή ερευνών Κωνσταντίνο Λαγουβάρδο, με τον οποίο είχαμε πραγματοποιήσει, πριν λίγο καιρό, μια θαυμάσια, μετεωρολογική, συνέντευξη.
Κύριε Γιάνναρε, ευχαριστούμε για την άμεση ανταπόκριση. Σχετικά γρήγορα παρατηρήσαμε όλοι όσοι μένουμε σε αστικά κέντρα, την ποιοτική βελτίωση της ατμόσφαιρας. Λιγότερη ρύπανση, ευκρινής ατμόσφαιρα, λιγότερος θόρυβος αν τον συμπεριλάβουμε στην όχληση. Οι επιστήμονες σε όλο τον πλανήτη φαίνεται ότι άδραξαν την ευκαιρία για πειράματα, καθώς παρόμοιες συνθήκες σε τέτοιο εύρος δεν πρέπει να έχουν υπάρξει τα τελευταία 120 χρόνια. Πώς πήρατε την απόφαση να ξεκινήσετε μια τέτοια έρευνα και πόσο γρήγορα έπρεπε να δράσετε;
Είναι γεγονός ότι οι ιδιαίτερες συνθήκες που έχουν διαμορφωθεί ως συνέπεια της πανδημίας, πέρα από τις δυσκολίες που επιφέρουν στην καθημερινότητα μας, αποτελούν παράλληλα ευκαιρία για την πραγματοποίηση έρευνας με σκοπό την αποτίμηση του αποτυπώματος των ανθρωπογενών δραστηριοτήτων στο περιβάλλον. Από την άλλη, η ίδια η εξέλιξη της πανδημίας οδηγεί αναπόφευκτα στη γένεση ερωτημάτων σχετικά με την πιθανή επίδραση του καιρού στην εξάπλωση του νέου κορωνοϊού Covid-19.
Σε ό,τι αφορά στη δική μας ερευνητική ομάδα, αποφασίσαμε να προχωρήσουμε στην εξέταση της πιθανής επίδρασης των μετεωρολογικών συνθηκών στην εξάπλωση του Covid-19, λαμβάνοντας υπόψη παλαιότερες μελέτες που πραγματοποιήθηκαν για άλλους ιούς και οι οποίες έδειξαν ότι ο καιρός επιδρά στην εξάπλωση αυτών. Αξίζει να σημειωθεί ότι αντίστοιχες εργασίες για τον Covid-19 έχουν ήδη προ-δημοσιευθεί, με ανάμικτα ωστόσο αποτελέσματα. Ο δικός μας στόχος είναι να επιχειρήσουμε να πάμε ένα βήμα παρακάτω, ποσοτικοποιώντας, ει δυνατόν, την επίδραση του καιρού στην εξάπλωση του ιού.
Τα πρώιμα αποτελέσματα δείχνουν την ύπαρξη συσχέτισης μεταξύ του καιρού και της εξάπλωσης του COVID-19, το μέγεθος της οποίας, ωστόσο, δεν είμαστε ακόμη σε θέση να προσδιορίσουμε με ικανοποιητική ασφάλεια. Από το σύνολο των εξεταζόμενων μετεωρολογικών παραμέτρων, φαίνεται πως ξεχωρίζουν η υγρασία και το ημερήσιο θερμοκρασιακό εύρος.
Θα μπορούσατε να μας δώσετε κάποια πρώτα στοιχεία από τα πειράματα που είναι σε εξέλιξη και που έχετε επαληθεύσει ως ένα σημείο; Υπήρξε κάποιο στοιχείο του οποίου η μεταβολή ήταν εντυπωσιακή για εσάς και την ομάδα σας;
Αρχικά, θα πρέπει να αναφέρουμε ότι η περιοχή ενδιαφέροντος μας για την μελέτη της πιθανής επίδρασης του καιρού στην εξάπλωση του Covid-19 είναι η Ευρώπη και η Ανατολική Μεσόγειος, και ειδικότερα οι χώρες εκείνες όπου υπάρχει σημαντική διασπορά του ιού μέσα στην κοινότητα. Η εργασία μας βασίζεται σε τεχνικές μηχανικής μάθησης (machine learning), μέσω των οποίων αναζητούνται σχέσεις μεταξύ της εξέλιξης της διασποράς του ιού (η λεγόμενη εξαρτώμενη μεταβλητή) και διαφόρων μετεωρολογικών παραμέτρων (οι λεγόμενες ανεξάρτητες μεταβλητές). Πιο συγκεκριμένα, οι μετεωρολογικές παράμετροι που αυτή τη στιγμή εξετάζουμε ως περισσότερο πιθανές για να συνδέονται με την εξάπλωση του Covid-19 είναι η θερμοκρασία, η υγρασία, το ημερήσιο θερμοκρασιακό εύρος (η διαφορά μεταξύ μέγιστης και ελάχιστης θερμοκρασίας), η νεφοκάλυψη, και ο υετός (βροχή). Επιπρόσθετα, χρησιμοποιούμε δεδομένα που σχετίζονται με την επιβολή περιοριστικών μέτρων, ώστε να μπορέσουμε να απομονώσουμε καλύτερα την πιθανή επίδραση του καιρού στην εξέλιξη της εξάπλωσης του ιού.
Η ανάλυση μας βρίσκεται σε πλήρη εξέλιξη αυτή τη στιγμή. Τα πρώιμα αποτελέσματα δείχνουν την ύπαρξη συσχέτισης μεταξύ του καιρού και της εξάπλωσης του Covid-19, το μέγεθος της οποίας, ωστόσο, δεν είμαστε ακόμη σε θέση να προσδιορίσουμε με ικανοποιητική ασφάλεια. Από το σύνολο των εξεταζόμενων μετεωρολογικών παραμέτρων, φαίνεται πως ξεχωρίζουν η υγρασία και το ημερήσιο θερμοκρασιακό εύρος. Αξίζει επίσης να σημειωθεί ότι τα αποτελέσματα της ανάλυσης διαφοροποιούνται και κατά ομάδες χωρών οι οποίες εμφανίζουν παρόμοια εξέλιξη του καιρού για το χρονικό διάστημα που εξετάζουμε. Τέλος, θα πρέπει να υπογραμμίσουμε ότι ακόμα και με το πέρας της ανάλυσης, τα όποια συμπεράσματα θα χαρακτηρίζονται από σχετική αβεβαιότητα, δεδομένου του μικρού δείγματος δεδομένων που έχουμε αυτή τη στιγμή στη διάθεση μας (αντίστοιχες εργασίες για την εποχική γρίπη ή τον προηγούμενο κορωνοϊό βασίστηκαν σε δεδομένα τουλάχιστον ενός έτους), αλλά και της σημαντικής (και αποδεδειγμένης) επίδρασης των περιοριστικών μέτρων στην εξάπλωση του Covid-19.
Στο σημείο αυτό, ο κύριος Λαγουβάρδος πρόσθεσε ότι: “αναλύουμε τα δεδομένα των μετεωρολογικών μας σταθμών ανά την επικράτεια ώστε να εντοπίσουμε τις περιόδους μέσα στους καλοκαιρινούς μήνες για τις οποίες η θερμοκρασία παραμένει υψηλότερη από κάποια όρια, για τα οποία περιορίζεται η δυνατότητα πολλαπλασιασμού ενός ιού. Προφανώς, δε γνωρίζουμε ακόμα αν ο συγκεκριμένος ιός επηρεάζεται ή όχι από τις υψηλές θερμοκρασίες, διαθέτουμε όμως μια πλούσια βάση δεδομένων ώστε να υποστηρίξουμε προσπάθειες εύρεσης συσχέτισης μεταξύ των μετεωρολογικών συνθηκών και της διαδικασίας εξάπλωσης ενός ιού”.
Παρατήρησα, και είναι εντυπωσιακό, καθώς δεν το είχα σκεφτεί ποτέ, ότι δε βλέπουμε αεροπλάνα στον ουρανό. Η επιρροή τους στην ποιότητα της ατμόσφαιρας είναι μετρήσιμη, και αν ναι με ποιο τρόπο;
Είναι σημαντικό να σημειώσουμε ότι η εναέρια κυκλοφορία δεν έχει άμεση επίδραση στην ποιότητα του αέρα, όχι τουλάχιστον για το στρώμα εκείνο της ατμόσφαιρας στο οποίο αναπτύσσεται η ανθρώπινη δραστηριότητα. Ωστόσο, ο περιορισμός των πτήσεων αναμένεται να έχει επιπτώσεις στην ποιότητα των προγνώσεων του καιρού. Αυτό συμβαίνει λόγω του δραστικού περιορισμού των διαθέσιμων μετεωρολογικών μετρήσεων από αεροπλάνα, οι οποίες, υπό φυσιολογικές συνθήκες, χρησιμοποιούνται από τα μετεωρολογικά μοντέλα με στόχο τη βελτίωση των προγνώσεων.
Είστε σε επαφή με συναδέλφους από άλλες χώρες για πιθανή σύγκριση των στοιχείων; Έχετε κάποια ανατροφοδότηση σε δεδομένα;
Αυτή τη στιγμή βρισκόμαστε σε επικοινωνία και συνεργαζόμαστε με τον Δρ. Ιωάννη Καραγιάννη, ο οποίος είναι επιδημιολόγος στο UK Public Health Rapid Support Team (UK PHRST), Public Health England του Ηνωμένου Βασιλείου, με σκοπό την αποκωδικοποίηση των αποτελεσμάτων. Παράλληλα, καθώς η πανδημία βρίσκεται σε εξέλιξη, επικαιροποιούμε την ανάλυση μας με όλα τα νεότερα διαθέσιμα δεδομένα.
Τέλος, να αναφέρουμε και την ερευνητική ομάδα.
Η εργασία για την εξέταση της πιθανής επίδρασης του καιρού στην εξάπλωση του COVID-19 πραγματοποιείται από την επιχειρησιακή μονάδα METEO του Ινστιτούτου Ερευνών Περιβάλλοντος και Βιώσιμης Ανάπτυξης (ΙΕΠΒΑ) του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών (ΕΑΑ). Στη συγκεκριμένη εργασία συμμετέχουν ο Εντεταλμένος Ερευνητής Θοδωρής Μ. Γιάνναρος, οι Δ/ντες Ερευνών Κωνσταντίνος Λαγουβάρδος και Βασιλική Κοτρώνη, και ο μεταδιδακτορικός ερευνητής Χρήστος Γιάνναρος.
Ο Δρ. Θεόδωρος Μ. Γιάνναρος, γεννημένος το 1982 στη Θεσσαλονίκη, σπούδασε Φυσική στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο της Θεσσαλονίκης (ΑΠΘ) και είναι διδάκτορας Φυσικής της Ατμόσφαιρας του ΑΠΘ (Ιούλιος 2013). Τον Mάιο του 2019 εκλέχθηκε Εντεταλμένος Ερευνητής του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών (ΕΑΑ), στο Ινστιτούτο Ερευνών Περιβάλλοντος και Βιώσιμης Ανάπτυξης (ΙΕΠΒΑ), όπου και υπηρετεί μέχρι σήμερα. Η ερευνητική του δραστηριότητα εστιάζει στη μετεωρολογία και ειδικότερα στην εφαρμογή και ανάπτυξη αριθμητικών μοντέλων, τόσο για την πρόγνωση του καιρού όσο και για την μελέτη του ατμοσφαιρικού περιβάλλοντος. Μεταξύ άλλων, τα ερευνητικά του ενδιαφέροντα εμπίπτουν στους τομείς της πυρό-μετεωρολογίας/κλιματολογίας, της αστικής μετεωρολογίας και κλιματολογίας, και της βιομετεωρολογίας. Το δημοσιευμένο έργο του περιλαμβάνει 29 εργασίες σε διεθνή επιστημονικά περιοδικά με κριτές, ενώ έχει συμμετάσχει/συμμετέχει ως ερευνητής σε περισσότερα από 10 εθνικά και ευρωπαϊκά προγράμματα.
