Όνομα: Μαρίνα Χατσοπούλου
Επάγγελμα: Συγγραφέας, Επιχειρηματίας
Τόπος Κατοικίας: Βοστόνη
Η Μαρίνα γεννήθηκε στη Βοστόνη από Έλληνες γονείς – η μητέρα της με καταγωγή από την Μικρά Ασία και ο πατέρας της από το Καρπενήσι. Ερχόταν από μικρή στην Ελλάδα για διακοπές, αλλά ποτέ δεν είχε δραστηριοποιηθεί επιχειρηματικά στη χώρα μας. Αποφοίτησε με BA στα Θεωρητικά Μαθηματικά και BA στη Μουσική από το Πανεπιστήμιο Brown, και στη συνέχεια εργάστηκε στην Chase Manhattan, για να συνεχίσει τις σπουδές της στο ΜΙΤ (MSc Mechanical Engineering).
Ίδρυσε τη δική τς εταιρεία Z Corporation το 1994, μαζί με μια ομάδα συμφοιτητών της από το ΜΙΤ, την οποία και διηύθυνε από τη θέση της Διευθύνοντος Συμβούλου μέχρι και την επιτυχημένη της πώληση το 2005. Η Z Corporation (τώρα τμήμα της 3D Systems) ήταν ηγέτης της αγοράς στην τρισδιάστατη εκτύπωση. Τη στιγμή της πώλησής της, η εταιρεία είχε 125 υπαλλήλους, έσοδα 30 εκατομμυρίων δολαρίων και κατείχε τη δεύτερη θέση παγκοσμίως σε πωλήσεις 3D εκτυπωτών. Τα τελευταία χρόνια συμμετέχει σαν μέλος σε πολλαπλά Διοικητικά Συμβούλια εταιρειών, συμβουλεύει επιχειρήσεις στον τομέα της τεχνολογίας, και παράλληλα είναι μέντορας σε διαφορετικούς οργανισμούς που στηρίζουν τη νεανική επιχειρηματικότητα.
Στην Ελλάδα είναι μέλος του ΔΣ του MIT Enterprise Forum Greece, του Μindspace Startup Program, καθώς και των accelerators της Eurobank EGG στην Αθήνα και της OK!Thess στη Θεσσαλονίκη. Παράλληλα, έχει επενδύσει σε ελληνικές νεοφυείς επιχειρήσεις όπως η ENDO Medical, η Advantis, και η RTsafe.
Θαυμάζει το ελληνικό επιχειρηματικό δαιμόνιο, πιστεύει στην Ελλάδα και το αποδεικνύει έμπρακτα. Ελπίζει η ελληνική κυβέρνηση να δημιουργήσει το κατάλληλο νομοθετικό πλαίσιο που θα συνδέσει την επιχειρηματικότητα με την ακαδημαϊκή έρευνα, καθώς θεωρεί ότι η έρευνα των ελληνικών πανεπιστημίων θα μπορούσε να βοηθήσει πολύ πιο ουσιαστικά τον επιχειρηματικό κόσμο.
Γιατί αποφάσισες να δημιουργήσεις τη δική σου εταιρεία;
Όταν εργάστηκα στην Chase Manhattan ήταν μια φοβερή εμπειρία, γιατί η δουλειά αυτή με βοήθησε να αποκτήσω γνώσεις στις πωλήσεις. Συγχρόνως όμως, συνειδητοποίησα ότι δε με γέμιζε, καθώς δεν ήταν κάτι ιδιαίτερα δημιουργικό. Πέρναγα πολύ ώρα πάνω από ένα Excel. Με ενδιέφερε να ασχοληθώ επιχειρηματικά με την τεχνολογία, αλλά ένιωσα ότι δεν είχα τις απαραίτητες τεχνικές γνώσεις, γι’ αυτό και πήγα στο ΜΙΤ να σπουδάσω Μηχανολογία.
Στόχος μου δεν ήταν να γίνω μηχανολόγος, ήθελα απλά να μπορώ να μιλάω με μηχανολόγους την ίδια γλώσσα, να τους καταλαβαίνω, κάτι που με βοήθησε πολύ στη μετέπειτα καριέρα μου. Στο ΜΙΤ είχα την τύχη να γνωρίσω την ομάδα με την οποία μετέπειτα δημιουργήσαμε την πρώτη μου εταιρεία. Πάντα ήθελα να κάνω τη δική μου εταιρεία, απλά η ζωή με οδήγησε να την κάνω πιο νωρίς απ’ ό,τι περίμενα.
Υπήρξαν στιγμές στη ζωή σου που βίωσες την αποτυχία;
Ναι. Η πιο χαρακτηριστική θα έλεγα ήταν μετά την αποφοίτησή μου από το ΜΙΤ και ύστερα από όλη την προσπάθεια που είχα καταβάλει να αποκτήσω αυτό το πτυχίο, όταν κατέληξα να ψάχνω να βρω δουλειά για περισσότερο από ένα χρόνο. Επειδή δεν είχα ΜΒΑ στο βιογραφικό μου, αλλά από την άλλη δεν ήμουν και μηχανολόγος, οι επιχειρήσεις το έβρισκαν πολύ δύσκολο να με προσλάβουν, γιατί δεν ήξεραν σε ποια θέση ταιριάζω.
Ήταν πολύ δύσκολο για έμενα εκείνη την περίοδο. Πάντα ήξερα ότι θέλω να δημιουργήσω τη δική μου εταιρεία, ένιωθα όμως ότι ακόμη δεν ήμουν έτοιμη. Ένιωθα ότι ο χρόνος περνάει, ότι μεγαλώνω και δεν τον αξιοποιώ όπως θα ήθελα. Ήταν όμως εν τέλει και κάτι πολύ καλό, καθώς μετά από ένα χρόνο αναζήτησης, με παρότρυνε ο σύμβουλος καθηγητής μου στο ΜΙΤ να πάω στο Technology Licensing Office του Πανεπιστημίου. Το γραφείο αυτό έχει σαν στόχο να προωθεί πατέντες φοιτητών και καθηγητών του ΜΙΤ και να τις βοηθάει να γίνουν βιώσιμες επιχειρήσεις. Εκεί ήρθα σε επαφή με την υπόλοιπη ομάδα με την οποία στη συνέχεια δημιουργήσαμε την εταιρεία.
Κάτι που μου αρέσει στην Ελλάδα είναι ότι οι επιχειρήσεις είναι πιο προσγειωμένες, κοιτάνε να βγουν στην κερδοφορία γρήγορα και να φτιάξουν ένα επιχειρηματικό μοντέλο που δε θα βασίζεται σε συνεχείς επενδύσεις. Έχουν στόχο να ανταποκριθούν σε κοινωνικές ανάγκες και έχουν το όραμα να βγάλουν έσοδα, όχι να γίνουν το επόμενο unicorn.
Πούλησες νωρίς τα ποσοστά σου που είχες στη Z Corporation, σκέφτηκες ποτέ ότι έφυγες νωρίς και ότι αν είχες κάτσει θα είχες ακόμη μεγαλύτερες χρηματικές απολαβές [σ.σ. ο κλάδος των εκτυπωτών ήταν ακόμη σε στάδιο μεγάλης ανάπτυξης όταν η Μαρίνα πούλησε το ποσοστό της];
Πουλήσαμε πολύ νωρίς και το γνωρίζαμε, αλλά όχι, δεν το μετάνιωσα στιγμή. Όταν αποφάσισα να φύγω από την εταιρεία τα 4 παιδιά μου ήταν 4, 9, 10 και 10 (έχω δίδυμα) και το έκανα εν γνώση μου για να είμαι μαζί τους. Σκέφτηκα ότι μεγαλώνουν και ότι δε θα ξαναζήσουμε αυτές τις στιγμές. Ήταν μια ηλικία που δε θα ξαναζούσα ποτέ.
Πιστεύεις ότι έχει δημιουργηθεί φούσκα με τόσες επιχειρήσεις να θεωρούνται unicorns [σ.σ. unicorn θεωρείται μια επιχείρηση που έχει αξία τουλάχιστον 1 δισεκατομμύριο δολάρια – τo 2019 υπήρχαν 452 unicorns που σήκωσαν σύνολο 345 δισεκατομμύρια δολάρια και έχουν αθροιστική αποτίμηση 1,6 τρισεκατομμύρια δολάρια];
Ναι, το πιστεύω. Κάτι που μου αρέσει στην Ελλάδα είναι ότι οι επιχειρήσεις είναι πιο προσγειωμένες, κοιτάνε να βγουν στην κερδοφορία γρήγορα, και να φτιάξουν ένα επιχειρηματικό μοντέλο που δε θα βασίζεται σε συνεχείς επενδύσεις. Έχουν στόχο να ανταποκριθούν σε κοινωνικές ανάγκες και έχουν το όραμα να βγάλουν έσοδα, όχι να γίνουν το επόμενο unicorn.
Ένιωσες ότι η μέχρι τώρα επαγγελματική σου πορεία πιθανά να ήταν πιο δύσκολη επειδή είσαι γυναίκα;
Ένιωσα ότι ήταν προσόν το γεγονός ότι είμαι γυναίκα. Ήταν πιο εύκολο να με θυμάται ο κόσμος γιατί ήμουν η μόνη γυναίκα σε έναν κόσμο που ήταν πολύ ανδροκρατούμενος τότε. Πήγαινα σε εκθέσεις όπου οι πιο πολλοί ήταν άντρες. Αλλά και ο περίγυρός μου, οι συμφοιτητές μου, οι καθηγητές μου ήταν οι περισσότεροι άντρες, οι οποίοι όμως με στήριξαν. Γνωρίζω πολύ καλά ότι υπάρχει πρόβλημα και αναγνωρίζω ότι πολλές γυναίκες αντιμετώπισαν δυσκολίες επαγγελματικά λόγω του φύλου τους, απλά πάντα πίστευα ότι η καλύτερη αντιμετώπιση του προβλήματος ήταν να εξελίσσομαι και να προχωράω.
Υπάρχουν στιγμές που ένιωσες ότι η εταιρεία δεν πάει καλά;
Ναι. Μόλις είχα γεννήσει τα δίδυμα και είχαμε αρχίσει να πουλάμε τους εκτυπωτές. Στην αρχή ήταν καλά. Κάποια στιγμή είχαμε ένα μήνα χωρίς καθόλου έσοδα. Γυρίζαμε τις εκθέσεις προσπαθώντας να πουλήσουμε το προϊόν μας αλλά υπάρχει μεγάλη απόσταση από τη στιγμή που σου λέει κάποιος “με ενδιαφέρει το προϊόν σου” μέχρι τη στιγμή που θα αγοράσει το προϊόν σου και θα δεις τα χρήματα στον τραπεζικό σου λογαριασμό. Είναι εύκολο να εκδηλώσει κάποιο ενδιαφέρον για ένα προϊόν και πολύ πιο δύσκολο να το αγοράσει.
Αυτό που κάναμε τότε είναι να επαναπροσδιορίσουμε την αξία του προϊόντος μας (Value Proposition) για τον πελάτη. Τι σημαίνει για τον πελάτη η αγορά αυτού του προϊόντος; Τι όφελος θα είχε; Θα μείωνε τα κόστη; Θα αύξανε την παραγωγή; Τι σημαίνει αυτό σε νούμερα; Αυτές και πολλές άλλες ήταν οι ερωτήσεις που προσπαθήσαμε να απαντήσουμε στους πελάτες μας και αυτό μας βοήθησε να εξελίξουμε την εταιρία και να αυξήσουμε τις πωλήσεις.
Πιστεύεις στην Ελλάδα; Σε τι είδους επιχειρήσεις θα επένδυες στη χώρα μας;
Πιστεύω πολύ στην Ελλάδα. Όλα τα στοιχεία είναι εκεί για να αναπτυχθεί η Ελλάδα, η ανεργία σημαίνει ότι υπάρχει πρόσβαση σε ταλέντο. Έχω μια αγάπη για νεοσύστατες επιχειρήσεις με ισχυρή πνευματική ιδιοκτησία: που έχουν διπλώματα ευρεσιτεχνίας και τεχνογνωσία ώστε να μπορούν να εμποδίσουν κάποιον άλλον από να αντιγράψει τι κάνουν εάν επιτύχουν. Επίσης, κοιτάω η ομάδα να είναι ισχυρή: έξυπνη και ικανή.
Πότε άρχισες να ασχολείσαι επιχειρηματικά με την Ελλάδα;
Το 2014 μου ζήτησε το MIT Enterprise Forum Greece να ανοίξω την εκδήλωση που διοργανώσανε για πρώτη φορά τότε. Δεν με βόλευαν οι ημερομηνίες, οπότε αρνήθηκα, αλλά και για να είμαι ειλικρινής πίστευα ότι δεν έχει νόημα, καθώς πίστευα ότι δεν θα κάνω δουλειές εκεί και ότι η Ελλάδα ήταν μια πανέμορφη χώρα, αλλά μόνο για διακοπές. Πόσο λάθος έκανα τελικά.
Μετά από λίγους μήνες πήγα στο Ισραήλ να δω το επιχειρηματικό οικοσύστημα εκεί, το οποίο είναι μοναδικό στον κόσμο. Αυτό που μου έκανε εντύπωση είναι ότι ένιωσα ότι ήμουν στη χώρα μας! Το ήθος, η ανεξάρτητη σκέψη, οι δυνατές φωνές… Σκέφτηκα αν μπορούν να το κάνουν αυτό εδώ με πυραύλους να περνάνε πάνω από τα σπίτια τους, τότε μπορούμε να το κάνουμε και στην Ελλάδα.
Έτσι, τον επόμενο χρόνο πήγα στο MIT Enterprise Forum Greece και γνώρισα τόσο κόσμο, τόσο υψηλού επιπέδου – εξεπλάγην. Δεν ήξερα ότι είχε τόσους νέους ανθρώπους που θέλουν ουσιαστικά να ασχοληθούν με το επιχειρείν. Είδα μια μεγάλη αλλαγή στη νοοτροπία, οι Έλληνες πλέον δε ήθελαν να δουλεύουν για το δημόσιο. Για μένα η Ελλάδα είναι πλέον μια μεγάλη start-up που χτίζεται από την αρχή. Πολύ δελεαστικό!
Από τη μέχρι τώρα εμπειρία σου με το ελληνικό επιχειρηματικό οικοσύστημα, τι θετικά πιστεύεις έχουν οι Έλληνες;
Eίναι επιχειρηματίες, ανεξάρτητα μυαλά, και σκέφτονται εκτός ορίων, έχουν επιχειρηματικό δαιμόνιο. Οι σπουδές τους είναι σε πολύ υψηλό επίπεδο, η έρευνα που βγαίνει από την Ελλάδα είναι φοβερή και τα αγγλικά των Ελλήνων είναι πολύ καλά.
Και τα αρνητικά;
Το βρίσκουν δύσκολο να έχουν μια ανοιχτή και διαδραστική επικοινωνία με τους πελάτες τους. Η Ελλάδα είναι μερικές φορές απομονωμένη σαν χώρα, αυτό πιθανά έχει σχέση και με τη γεωγραφική της θέση, αυτό βγαίνει και στο επιχειρείν. Επίσης, οι Έλληνες μερικές φορές δεν μπορούν να αντιληφθούν το επείγον της κατάστασης, το ότι ανταγωνίζονται σε παγκόσμιο επίπεδο, και το γεγονός ότι οι λεπτομέρειες μετράνε: το πόσο αργείς να πάρεις μια απάντηση, να απαντήσεις σε ένα email, να κάνεις το οτιδήποτε. Και αυτό είναι οξύμωρο, γιατί οι Έλληνες λειτουργούν εξαιρετικά υπό πίεση. Πρέπει να αλλάξουμε αυτή την νοοτροπία και τώρα ήρθε η ώρα.
Μία πρόταση που θα έκανες στην ελληνική κυβέρνηση;
Θα μπορούσε να επενδύσει χρόνο να καταλάβει πώς γίνεται πιο εμπορική η ακαδημαϊκή έρευνα και να την προωθήσει, να τη βοηθήσει να αναπτυχθεί. Το ερευνητικό επίπεδο στην Ελλάδα είναι πολύ υψηλό και η κυβέρνηση μέσω νομοθεσίας πρέπει να το υποστηρίξει. Οι καθηγητές για παράδειγμα θα πρέπει να μπορούν να ιδρύσουν εταιρίες και να τις διευθύνουν. Υπάρχει τόσο αξιόλογο ακαδημαϊκό και ερευνητικό υλικό στην Ελλάδα που είναι κρίμα το ότι δεν υπάρχει το ανάλογο νομικό και φορολογικό πλαίσιο που θα το προωθήσει.
Τι είναι η Ελλάδα για εσένα;
Θάλασσα, ήλιος ουρανός, είναι η αγάπη μου, η ζεστασιά των ανθρώπων είναι μοναδική. Από τη στιγμή που φτάνω στο αεροδρόμιο είναι όλοι οι Έλληνες τόσο φιλικοί. Και νιώθω τυχερή που ασχολούμαι πλέον και επιχειρηματικά με τη χώρα. Ανακάλυψα μια νέα Ελλάδα που τόσα χρόνια δεν είχα γνωρίσει, καθώς ερχόμουν από μικρή μόνο για διακοπές.
Έχεις 4 παιδιά. Θα ήθελες να ζήσουν στην Ελλάδα;
Ένα από τα 4 παιδιά μου λατρεύει την Ελλάδα και πάει αρκετά. Μπορεί, ποιος ξέρει [σ.σ γελάει δυνατά]!
***
Η συνέντευξη αυτή ανήκει στην εβδομαδιαία στήλη “Hellenic Stories” της αθηΝΕΑς, που παρουσιάζει αυθεντικές, ανθρώπινες, ελληνικές ιστορίες από όλον τον κόσμο.
Ο πρώτος θεματικός κύκλος των Hellenic Stories, με αντικείμενο συνεντεύξεις Ελλήνων του εξωτερικού που δραστηριοποιούνται στον κλάδο της τεχνολογίας, είναι μια ευγενική χορηγία της βιομηχανίας υψηλής τεχνολογίας Raycap.
