Κατά τη διάρκεια της Ελληνικής Επανάστασης φιλοτεχνήθηκε ένα χαρακτικό με την προσωπογραφία του Αλέξανδρου Υψηλάντη, το οποίο χρησιμοποιήθηκε για τη διαφήμιση σαπουνιού στην Ευρώπη.
Η φιλελληνική αυτή διαφήμιση του σαπουνιού είχε συμπεριληφθεί στο ιστορικό έργο “L’Orient Hellène. Grèce-Crète-Macédoine”, του Γάλλου συγγραφέα Άλφρεντ βαν ντε Μπρουλ (Alfred Van Den Brule), το οποίο εξέδωσε το 1907 μετά το ταξίδι του στην Ελλάδα (1905-1906).
Η Ιερά Συμμαχία και τα ανακτοβούλιά της καταδίκασαν ομόφωνα την Ελληνική Επανάσταση του 1821 ως πράξη εγκληματική και παράνομη. Επίσης, τη συνέδεσαν με τις μυστικές και επαναστατικές εταιρείες των Καρμπονάρων που δρούσαν στην Ιταλία, την Ισπανία και την Πορτογαλία.
Οι προοδευτικοί κύκλοι της Ευρώπης και της Αμερικής, όμως, ενθουσιάστηκαν με την επαναστατική διάθεση των Ελλήνων και δημιούργησαν ένα κίνημα με ιδιαίτερη δυναμική, το οποίο έμεινε γνωστό στην ιστορία με τον όρο φιλελληνισμός.
Ένας από τους κύριους συνεργάτες του Μέτερνιχ παρατηρούσε το 1824 ότι οι λαοί της Ευρώπης τοποθετήθηκαν καθολικά, ξεκάθαρα και συγκεκριμένα ενάντια στις επιθυμίες των κυβερνώντων και υπέρ της Ελληνικής Επανάστασης.
Στις καλές τέχνες, τη ζωγραφική, τη γλυπτική, τη χαρακτική και τη διακόσμηση, αποτυπώθηκαν σκηνές από την Eλληνική Eπανάσταση με συνταρακτικό, πολλές φορές, τρόπο.
Η πλατιά αυτή απήχηση του αγώνα των Ελλήνων στην ευρωπαϊκή κοινή γνώμη είχε τις ρίζες της στις πνευματικές αναζητήσεις του 18ου αιώνα στον γερμανικό χώρο και στην αναβίωση των αρχαίων ελληνικών φιλολογικών έργων και έργων τέχνης. Ο γερμανικός κλασικισμός βασίστηκε στην ελληνική αρχαιότητα και οι Γερμανοί αστοί λάτρευαν καθετί ελληνικό που προερχόταν από αυτήν.
Η Ελληνική Επανάσταση αποτέλεσε έμπνευση για τα γράμματα και τις τέχνες στην Ευρώπη. Πλήθος λογοτεχνικών έργων, μυθιστορημάτων, διηγημάτων, ποιημάτων, θεατρικών έργων απεικόνιζαν το μέγεθος της ανταπόκρισης που γνώρισε ο ελληνικός αγώνας.
Στις καλές τέχνες, τη ζωγραφική, τη γλυπτική, τη χαρακτική και τη διακόσμηση, αποτυπώθηκαν σκηνές από την Eλληνική Eπανάσταση με συνταρακτικό, πολλές φορές, τρόπο.
Μετά την πτώση του Μεσολογγίου και τον θάνατο του Λόρδου Βύρωνα, το φιλελληνικό κύμα απλώθηκε ακόμα περισσότερο και εκδηλώθηκαν πολλές φιλανθρωπικές δραστηριότητες για τη στήριξη και τη συνέχιση της αντίστασης. Πληθώρα εκθέσεων, θεατρικών και μουσικών παραστάσεων, αλλά και δημοπρασιών, διοργανώνονταν από την αστική τάξη της Ευρώπης και της Αμερικής. Η συμμετοχή του κόσμου σε όλες αυτές τις διοργανώσεις ήταν μεγάλη.
Η Ελληνική Επανάσταση ως Brand Name
Το φιλελληνικό κίνημα δεν άφησε αδιάφορο το εμπόριο στον ευρωπαϊκό χώρο, αντιθέτως το ενίσχυσε σε πολύ μεγάλο βαθμό. Η αγορά πλημμύρισε από αντικείμενα καθημερινής χρήσης με αποτυπώσεις από σκηνές και ήρωες της Ελληνικής Επανάστασης. Ο εικαστικός φιλελληνισμός έπαιξε καθοριστικό ρόλο στη διάδοση των θεμάτων της Ελληνικής Επανάστασης.
Επιπροσθέτως, πολλοί ζωγράφοι οι οποίοι στρατεύθηκαν στο φιλελληνικό κίνημα, προασπιζόμενοι την ανθρώπινη ελευθερία και τις ιδέες, αποδεσμεύτηκαν και οι ίδιοι από τα πρότυπα του κλασικισμού και οδηγήθηκαν σε μια καλλιτεχνική ανατροπή, προς τον ρομαντισμό και τις τάσεις του.
Καλλιτέχνες ως επί το πλείστον Γάλλοι, αλλά και Άγγλοι, Γερμανοί και Ιταλοί, εμπνεύστηκαν και φιλοτέχνησαν θέματα από την Eλληνική Eπανάσταση. Με αυτό τον τρόπο διατήρησαν ζωντανό το ενδιαφέρον της Eλληνικής Eπανάστασης στο κοινό. Τα έργα αναπαράχθηκαν και οι απεικονίσεις τους διακόσμησαν μικροαντικείμενα καθημερινής χρήσης, σερβίτσια, πιάτα, τσαγιέρες, μελανοδοχεία, τετράδια, βεντάλιες, ανθοδοχεία, κηροπήγια, κεντήματα, αγαλματίδια κ.ά. Οργανώνονταν επίσης δημοπρασίες φιλελληνικού περιεχομένου με όλα τα παραπάνω αντικείμενα, αλλά και έργα τέχνης.
Το φιλελληνικό κίνημα δεν άφησε αδιάφορο το εμπόριο στον ευρωπαϊκό χώρο, αντιθέτως το ενίσχυσε σε πολύ μεγάλο βαθμό.
Ζαχαροπλαστεία και αρωματοπωλεία είχαν αυξήσει τις πωλήσεις τους με ηδύποτα και γλυκίσματα με φιλελληνικούς τίτλους και επιγραφές “Λικέρ Μεσολογγίου”, “Λικέρ Ναυαρίνου”, όπως και το “Σαπούνι Υψηλάντης”.
Άλλωστε, ο Αλέξανδρος Υψηλάντης υπήρξε σημαντική προσωπικότητα, αξιωματικός του ρωσικού στρατού, αρχηγός της Φιλικής Εταιρείας και της Επανάστασης στις παραδουνάβιες ηγεμονίες. Η ίδρυση της Φιλικής Εταιρείας αποτέλεσε μεγάλη ιστορική στιγμή για την πραγματοποίηση του σχεδίου της απελευθέρωσης των Ελλήνων.
Η συμβολή του Αλέξανδρου Υψηλάντη υπήρξε καθοριστική στην εξέλιξη και οργάνωση δράσεων γι’ αυτό τον σκοπό. Μετά τον θάνατό του, σύμφωνα με την τελευταία επιθυμία του, η καρδιά του αποσπάστηκε από το σώμα του και στάλθηκε στην Ελλάδα.
Εκτός από τα αντικείμενα καθημερινής χρήσης που υπήρχαν στα σπίτια των Ευρωπαίων, η μόδα και οι ενδυμασίες επίσης δέχτηκαν τις επιρροές του φιλελληνισμού. Ένα γκρίζο ύφασμα που προοριζόταν για τη δημιουργία ανδρικών ενδυμάτων λεγόταν Gris de Missolonghi, δηλαδή γκρι του Μεσολογγίου.
Επίσης, είχε επηρεαστεί από την ενδυμασία της Μπουμπουλίνας η γυναικεία μόδα. Φορέματα και γιλέκα με πολύχρωμα κεντήματα ήταν εμπνευσμένα από τις Ελληνίδες επαναστάτριες. Στις Απόκριες, οι μεταμφιεσμένοι ντύνονταν Κλέφτες και Σουλιώτισσες, ενώ τα παιδιά συνήθιζαν να παίζουν Έλληνες και Τούρκους.
Με όχημα το φιλελληνικό κίνημα στις ευρωπαϊκές χώρες και στην Αμερική, διαπιστώνουμε πώς μπορεί να χρησιμοποιηθεί ένα κοινωνικό γεγονός, στην συγκεκριμένη περίπτωση η Ελληνική Επανάσταση, για να εξυπηρετήσει εμπορικούς σκοπούς και να αποκομίσει οικονομικά οφέλη.
Προβολή και Προώθηση της Ελληνικής Επανάστασης
Η “εμπορική” προβολή της Ελληνικής Επανάστασης ήταν το αντίστοιχο μάρκετινγκ της εποχής. Η επικοινωνιακή και προωθητική αυτή διαδικασία ανταποκρίθηκε στο ενδιαφέρον για την Επανάσταση.
Από τα διακοσμητικά και χρηστικά αντικείμενα με αποτυπώσεις της Ελληνικής Επανάστασης αντλούμε πληροφορίες για το επίπεδο εξέλιξης των ευρωπαϊκών χωρών όσον αφορά την τέχνη, τη διακόσμηση, το εμπόριο, τις κοινωνικές σχέσεις και πληθώρα άλλων στοιχείων. Μας αποκαλύπτεται με αυτό τον τρόπο ένα ευρωπαϊκό κοινωνικό μωσαϊκό.
Επίσης, βλέπουμε τη δυναμική επιρροή που υπήρχε και στο φαντασιακό των ανθρώπων. Οι εικόνες των γενναίων Ελλήνων πολεμιστών γοήτευαν τις γυναίκες στην Ευρώπη και έπλαθαν μια ιδιαίτερη φαντασιακή κατάσταση. Η δράση των Ελλήνων πολεμιστών και οι αξίες τους λειτουργούσαν με καταλυτικό τρόπο στη διαμόρφωση των αντιλήψεων στον ευρωπαϊκό χώρο.
Εκτός από τα πεδία των μαχών, οι αγώνες κερδίζονται και σε κοινωνικό επίπεδο μέσω της προβολής και της προώθησης ιδεών. Η διαδραστική αυτή σχέση έχει μεγάλη δυναμική. Κάθε ευρωπαϊκή κοινωνική πτυχή δέχτηκε επιρροές από την οργανωμένη εμπορική προσπάθεια να ικανοποιήσει τις ανάγκες και τις επιθυμίες των ανθρώπων για προϊόντα που σχετίζονταν με την Ελληνική Επανάσταση. Είναι η πρώτη φορά που συνέβη κάτι τέτοιο σε τόσο μεγάλη έκταση.
Οι εικόνες των γενναίων Ελλήνων πολεμιστών γοήτευαν τις γυναίκες στην Ευρώπη και έπλαθαν μια ιδιαίτερη φαντασιακή κατάσταση.
Οι εμπορικές επιχειρήσεις της εποχής προσπάθησαν να δημιουργήσουν ένα ανταγωνιστικό πλεονέκτημα, δίνοντας ιδιαίτερη αξία στα προϊόντα τους. Επικοινωνία, προώθηση, διαφήμιση της Ελληνικής Επανάστασης με κάθε δυνατό τρόπο.
Με σύγχρονους οικονομικούς όρους, το μάρκετινγκ θα πρέπει να λάβει υπόψη του τα χαρακτηριστικά, τις ιδιότητες, τη χρηστικότητα και την αξία του προϊόντος που προωθεί. Τα προϊόντα με θέμα την Ελληνική Επανάσταση που προωθήθηκαν στην Ευρώπη πληρούσαν όλες τις παραπάνω προϋποθέσεις.
Ο συνδυασμός τέχνης στην καθημερινότητα και μάρκετινγκ ήταν απολύτως επιτυχής. Η εφαρμογή της τέχνης στην καθημερινότητα με θέματα της Ελληνικής Επανάστασης έκανε τους φιλελεύθερους Ευρωπαίους, που ήταν εναντίον της απολυταρχίας και του δεσποτισμού, να οικειοποιηθούν το 1821, διότι έβλεπαν τους απόγονους που θαύμασαν μέσα από τα αρχαία κείμενα και την τέχνη να εκφράζουν τις αντιτυραννικές και αντιδεσποτικές ιδέες τους.
Η Ελληνική Επανάσταση ήταν μια ευρωπαϊκή επανάσταση που καθόρισε τις μετέπειτα επαναστατικές εξελίξεις στον ευρωπαϊκό χώρο.
“Μικρά Τεκμήρια για το ’21”: μια πλειάδα επιστημόνων διαφόρων ειδικοτήτων προσεγγίζει το 1821 μέσα απ’ αυτά. Γλυπτά, έγγραφα, αντικείμενα, νομίσματα και έργα τέχνης γίνονται αφορμή για να φωτιστούν πτυχές της εποχής. Η έκδοση, που θα φτάσει σύντομα στο κοινό μας αρχικά ως e-book και στη συνέχεια θα “δεθεί” σε βιβλίο, αποτελεί μία σύμπραξη της αθηΝΕΑς, των “hιστορισταί” και της Ελληνοαμερικανικής Ένωσης, με την ευγενική χορηγία της Eurolife FFH.
Δείτε επίσης στην αθηΝΕΑ:
Προκηρύξεις στην Ευρώπη το 1821: “Το Γλυκύτατον Όνομα της Ελευθερίας”
Ερμούπολη, το Λιμάνι της Ελληνικής Επανάστασης
Η “Πυραμίδα” της Αράχωβας, το Μακάβριο Τρόπαιο του Καραϊσκάκη
