Η λέξη χειμώνας μας οδηγεί στο αρχαίο ουσιαστικό χείμα, που σημαίνει «κρύο», «παγωνιά». Και η λέξη Ιμαλάια μας παραπέμπει στο σανσκριτικό himālayah, που σημαίνει «κατοικία του χιονιού» – δεν είναι ίσως δύσκολο να το φανταστούμε, το πρώτο συνθετικό, η λέξη himāh (=χιόνι), ανήκει στην ίδια ετυμολογική οικογένεια.
Χειμώνας και χιόνια, χιόνια και βουνά. Αλληλένδετες έννοιες στο μυαλό μας. Αναμενόμενες εναλλαγές, το ψύχος και η ζέστη, στον κύκλο του χρόνου μας. Αναμενόμενη εν μέρει και η… κινδυνολογία που συνοδεύει τη λέξη «χιόνι». Γιατί υπάρχουν –παλιότερα ακόμα περισσότερο– άνθρωποι και ζώα που υποφέρουν, που αποκλείονται, που απομονώνονται για μέρες, ενώ η κατάσταση μέσα στις πόλεις, κυρίως στον «άμαθο» και απροετοίμαστο νότο, είναι εν πολλοίς διαλυτική.
Όμως, ο χειμώνας είναι εδώ και το χιόνι, ας συμφωνήσουμε σε αυτό, είναι το απόλυτα ταιριαστό και αναμενόμενο στοιχείο του. Ελπίζουμε για πάντα. Γιατί η πραγματικότητα και τα στατιστικά στοιχεία άλλα μας λένε, και αυτά είναι δυσοίωνα.
Γιατί όμως; Ακόμα κι αν δεν έχουμε δει χιόνι στην Αθήνα, μέσα στην πόλη, ακούμε για σφοδρές χιονοπτώσεις γενικά στο βόρειο ημισφαίριο. Και στην Ελλάδα αναμένουμε νέο κύμα ψύχους από την επόμενη εβδομάδα. Αυτό δεν σημαίνει πως η εποχή βαίνει καλώς;
Κι όμως, λένε οι επιστήμονες, το γεγονός ότι η μέση θερμοκρασία της Γης ήταν αυξημένη το προηγούμενο έτος κατά 1,5 ⁰C πιστοποιεί ότι η κλιματική αλλαγή είναι σε εξέλιξη και πως ακόμα κι αν κάποιες περιοχές πλήττονται από σφοδρό χιονιά, όπως η Ρωσία, κάποιες άλλες υποφέρουν από ξηρασία, όπως η Πορτογαλία, όπου εξατμίστηκε ταμιευτήρας νερού και αναδύθηκε ξανά μια εκκλησία που είχε βυθιστεί.
Μια μελέτη για τη σχέση μεταξύ των μεταβολών της θερμοκρασίας και της συρρίκνωσης της χιονόστρωσης από το Πανεπιστήμιο του Ντάρτμουθ έδειξε πως, αν και θα υπάρξουν χρονιές με πολύ κρύο και χιόνι, η μακροπρόθεσμη τάση δεν είναι καλή. Σε περιοχές όπου οι μέσες θερμοκρασίες του χειμώνα ήταν ακόμα αρκετά χαμηλές –στους -8 ⁰C κατά μέσο όρο ή και λιγότερο– η χιονόστρωση παρέμενε αρκετά σταθερή. Αλλά μόλις οι θερμοκρασίες φτάσουν σε αυτό το «οριακό σημείο απώλειας χιονιού», όλα αρχίζουν να πηγαίνουν στραβά, καθώς η χιονόστρωση αρχίζει να μειώνεται με όλο και ταχύτερους ρυθμούς.
Στα δυτικά των ΗΠΑ, πολλές περιοχές βασίζονται στο λιώσιμο του χιονιού την άνοιξη για την παροχή νερού. Η Γιούτα, για παράδειγμα, αντλεί το 95% των υδάτινων αποθεμάτων της από το ανοιξιάτικο λιώσιμο του χιονιού και η Καλιφόρνια το 30%.
Μέχρι το τέλος αυτού του αιώνα μόνο τα θέρετρα άνω των 2.500 μέτρων θα έχουν αρκετό φυσικό χιόνι.
Από την άλλη, λιγότερο χιόνι δεν σημαίνει απαραίτητα λιγότερες βροχοπτώσεις. Όμως η μετατροπή της υγρασίας σε καταρρακτώδεις βροχές μπορεί να οδηγήσει σε βίαιες πλημμύρες που θα καταστρέφουν υποδομές και κοινότητες, ενώ τα νερά δεν εμπλουτίζουν τα αποθέματα πόσιμου νερού, παρά κυλάνε ή πιο περιγραφικά «τρέχουν» στους ωκεανούς. Κι έτσι ένας πολύτιμος «πόρος» μπορεί να μετατραπεί σε έναν «κίνδυνο».
Όλο και πιο Ψηλά
Και όσο για τις χιονοδρομικές πίστες; Ολόκληρα βουνά παραμένουν ακάλυπτα και σε πολλά ο ζεστός καιρός δεν επιτρέπει την κάλυψη με τεχνητό χιόνι – που ακόμα κι αν δεχτούμε ότι αυτό αποτελεί λύση στο πρόβλημα, ας έχουμε κατά νου πως η παραγωγή τεχνητού χιονιού απαιτεί μεγάλες ποσότητες ενέργειας. Αν δε αυτή η ενέργεια βασίζεται σε ορυκτά καύσιμα, τότε συμβάλλει ακόμη περισσότερο σε εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου και η χρήση του γίνεται μέρος του κλιματικού προβλήματος.
Η συντριπτική πλειονότητα των χιονοδρομικών κέντρων του κόσμου, από τις Άλπεις μέχρι τα Βραχώδη όρη και τις οροσειρές του Κασμίρ, βασίζονται ήδη σε τεχνητό χιόνι για να ενισχύσουν τη χιονοκάλυψη και να παρατείνουν τη σεζόν και μέχρι το τέλος αυτού του αιώνα –προειδοποιεί το Ινστιτούτο Έρευνας Χιονιού και Χιονοστιβάδων– μόνο τα θέρετρα άνω των 2.500 μέτρων θα έχουν αρκετό φυσικό χιόνι. Ήδη το σκι αποτελεί μια δαπανηρή ενασχόληση, που θα γίνει απρόσιτη για όσους δεν μπορούν να αντέξουν οικονομικά την πρόσβαση στα διάσημα θέρετρα μεγάλου υψομέτρου.
Αλλά δεν είναι μόνο το νερό με το οποίο μας τροφοδοτεί, το χιόνι είναι αναγκαίο και γιατί «αποστειρώνει» το έδαφος και λειτουργεί ευεργετικά για τις καλλιέργειες.
Αλλά και οι περίοδοι του σκι γίνονται κάθε χρόνο όλο και πιο σύντομες. Στο Σεντ Μόριτζ, στα 1.800 μέτρα περίπου, η σεζόν πριν από μια δεκαετία περίπου άνοιγε στα μέσα Οκτωβρίου και διαρκούσε μέχρι τα τέλη Μαΐου, ενώ φέτος άνοιξε στα τέλη Νοεμβρίου και έχει προγραμματιστεί –μέχρι στιγμής– να κλείσει στις 10 Απριλίου.
Στο Gulmarg, έναν δημοφιλή τουριστικό προορισμό του Κασμίρ, ένας ασυνήθιστα ξηρός χειμώνας απειλεί τα προς το ζην στην περιοχή των Ιμαλαΐων, καθώς οι κρατήσεις για σκι μέχρι τις αρχές Φεβρουαρίου είχαν ακυρωθεί. Κατά μέσο όρο αυτή την εποχή, τα βουνά είχαν 9-12 μέτρα χιόνι στα μεγαλύτερα υψόμετρα, ενώ τώρα είναι κάτω από τρία πόδια χιονιού.
Το χιόνι έχει τη δύναμη να μεταμορφώνει τη διάθεσή μας. Να απομονώνει τους θορύβους και το χάος της ζωής και να μας χαρίζει πολύτιμη ηρεμία. Να μας παρέχει ένα οπτικό διάλειμμα, καλύπτοντας τα χιλιάδες ερεθίσματα που μας βομβαρδίζουν καθημερινά. Να επιβραδύνει τον χρόνο.
Το Πολύτιμο Χιόνι
Το έδαφος περιμένει το χιόνι για να ξεδιψάσει. Δεν ξεδιψά το ίδιο με τη δυνατή βροχή, το νερό της οποίας δημιουργεί ρέματα ή ποτάμια και απομακρύνεται. Ο ρυθμός απορροής του χιονιού στο εσωτερικό της γης είναι αργός, ενώ εξατμίζεται μικρή ποσότητα, καθώς αντανακλά την ηλιακή ακτινοβολία.
Επιπλέον, τα χιόνια που λιώνουν πάνω στα βουνά την άνοιξη δημιουργούν φυσικές αποθήκες νερού που τροφοδοτούν τους υπόγειους υδροφόρους ορίζοντες και τα ποτάμια όταν οι βροχές έχουν λιγοστέψει. Και το όφελος μεγεθύνεται όσο μεγαλώνει και η χιονόπτωση.
Αλλά δεν είναι μόνο το νερό με το οποίο μας τροφοδοτεί, το χιόνι είναι αναγκαίο και γιατί «αποστειρώνει» το έδαφος και λειτουργεί ευεργετικά για τις καλλιέργειες.
Και μια ακόμη σημαντική παράμετρος είναι ότι έχει τη δύναμη να μεταμορφώνει τη διάθεσή μας. Να απομονώνει τους θορύβους και το χάος της ζωής και να μας χαρίζει πολύτιμη ηρεμία. Να μας παρέχει ένα οπτικό διάλειμμα, καλύπτοντας τα χιλιάδες ερεθίσματα που μας βομβαρδίζουν καθημερινά. Να επιβραδύνει τον χρόνο. Έρευνες αναφέρουν πως μια ημέρα χιονιού προσφέρει ένα διάλειμμα ψυχικής υγείας πολύ πιο αναζωογονητικό από μια προγραμματισμένη ημέρα άδειας.
Και, καθώς ομαλοποιεί τους θορύβους και το περιβάλλον, λειαίνει και τις… ηλικίες. Μικροί και μεγάλοι παίζουμε χιονοπόλεμο, φτιάχνουμε χιονάνθρωπους, κατεβαίνουμε, είτε με φόρα είτε με τεχνική, τις χιονισμένες πλαγιές με την ίδια πάντα χαρά.
Χιονάκι το πολύτιμο, χιονάκι το άφαντο. Η solastalgia, μια λέξη που επινόησε ένας Αυστραλός φιλόσοφος πριν από αρκετά χρόνια, σημαίνει ουσιαστικά την αίσθηση νοσταλγίας για ένα περιβάλλον απ’ όπου δεν έφυγες ποτέ, αλλά που φεύγει αυτό με κάποιο τρόπο χωρίς εσένα.
Μια απώλεια που εξαρτάται από το πόσο ψηλά θα αφήσουμε τη θερμοκρασία στον πλανήτη μας να ανέβει και, στην περίπτωση που δεν τα καταφέρουμε, τα δυσοίωνα στατιστικά στοιχεία να αποτελέσουν μια προεπισκόπηση των μελλοντικών χειμώνων μας.
Διαβάστε επίσης στην αθηΝΕΑ:
#BraveNewPlanet: Ο Πλανήτης Γη και η Πρόκληση της Κλιματικής Κρίσης
Ψήφο στην Αντιμετώπιση της Κλιματικής Αλλαγής
Μήπως Ήρθε η Ώρα να Μιλήσουμε για το Κλίμα… σαν Άνθρωποι;
