Μαζί με το κινητό, ακούγονται και οι χτύποι της καρδιάς. Εξίσου έντονοι. Μπορεί και ακόμη εντονότεροι. Έχεις αναγνωρίσει το νούμερο του τηλεφώνου… «Επιτέλους!» σκέφτεσαι, κοιτάς τον ουρανό ή το ταβάνι, διαφορά δεν υπάρχει τη δεδομένη στιγμή, και με φωνή τρεμάμενη απαντάς στην κλήση.
«Καλημέρα σας. Είδαμε το βιογραφικό σας και νομίζουμε πως πληροίτε τις προϋποθέσεις για τη θέση που θέλουμε να καλύψουμε. Θα μπορούσατε να έρθετε από την εταιρεία την Παρασκευή στις 6 το απόγευμα;» λέει κάποια γυναίκα από την άλλη γραμμή της σύνδεσης. Απαντάς ένα αλλοπρόσαλλο «Ναι, βεβαίως, ευχαριστώ, θα έρθω», κλείνεις το τηλέφωνο και, με χαμόγελο μέχρι τ’ αφτιά, ψελλίζεις την ίδια λέξη: «Επιτέλους!».
Έπειτα από δύο λεπτά ο ενθουσιασμός έχει εξατμιστεί. Τα σενάρια αρχίζουν: «Για να μου τηλεφωνήσουν, με χρειάζονται!», «Έτσι γίνεται όταν στέλνεις βιογραφικό, σου τηλεφωνούν εφόσον έχεις τα απαραίτητα προσόντα, πας στο ραντεβού και μετά σε ξεχνάνε…», «Ξεσκαρτάρουν βιογραφικά, ώστε να έχουν εναλλακτικές λύσεις όταν πάει κάτι στραβά με κάποια άλλη επιλογή εργαζομένου», «Θα σε πάρουν!», «Δεν θα σε πάρουν!», «Μπορεί και να σε πάρουν…». Όλα τα σκέφτεσαι εκτός από ένα: «Εάν σε πάρουν, πόσα θα πάρεις;».
Η διαπραγμάτευση των απολαβών με έναν εργοδότη δεν είναι εύκολη υπόθεση. Ούτε για τους άνδρες, πολύ δε περισσότερο για τις γυναίκες, που έχουν να αντιμετωπίσουν ένα επιπρόσθετο πρόβλημα: την ανισότητα και στη μισθοδοσία. Παίρνοντας λοιπόν τα πράγματα από την αρχή, ας δούμε τι έχουμε να περιμένουμε κοιτώντας τον λογαριασμό μισθοδοσίας μας στην τράπεζα κάθε μήνα.
Από τη Διαπραγμάτευση στην Ανισότητα
Όπως προκύπτει και από την πρόσφατη έρευνα που πραγματοποιήσαμε για τον χρηματοοικονομικό αλφαβητισμό των γυναικών στην Ελλάδα, η αθηΝΕΑ και το Women On Top, σε συνεργασία με την qed και με την υποστήριξη της Παπαστράτος, η έμφυλη ανισότητα είναι παρούσα και στους μισθούς μεταξύ ανδρών και γυναικών στη χώρα μας, ακόμη και όταν κάνουν την ίδια ακριβώς δουλειά, με το ίδιο ωράριο και έχοντας την ίδια ευθύνη.
Πρόκειται για το λεγόμενο μισθολογικό χάσμα μεταξύ των φύλων, το οποίο ορίζεται ως η μετρήσιμη διαφορά μεταξύ των μέσων ετήσιων αποδοχών γυναικών και ανδρών. Η μέτρηση του χάσματος γίνεται βάσει των μισθών που καταβάλλονται απευθείας στους εργαζόμενους και στις εργαζόμενες, προτού αφαιρεθεί ο φόρος εισοδήματος και οι εισφορές κοινωνικής ασφάλισης, ενώ μόνο οι επιχειρήσεις με 10 εργαζόμενους/ες και άνω λαμβάνονται υπόψη στους υπολογισμούς.
Η διαπραγμάτευση των απολαβών με έναν εργοδότη δεν είναι εύκολη υπόθεση. Ούτε για τους άνδρες, πολύ δε περισσότερο για τις γυναίκες, που έχουν να αντιμετωπίσουν ένα επιπρόσθετο πρόβλημα: την ανισότητα και στη μισθοδοσία.
Με βάση τα στοιχεία της Eurostat για το 2014, στην Ελλάδα το μισθολογικό χάσμα βρίσκεται στο 12,5%, τη στιγμή που ο ευρωπαϊκός μέσος όρος είναι 16,2%. Η συγκριτικά «καλή» επίδοση της χώρας μας στον δείκτη αυτό πιθανότατα οφείλεται και στη γενικότερη πτώση των αμοιβών κατά την τελευταία δεκαετία, καθώς οι διαφορές στη μέση ακαθάριστη ωριαία αμοιβή ανδρών και γυναικών τείνουν να εντείνονται στα υψηλότερα μισθολογικά κλιμάκια των διαφορετικών επαγγελματικών πεδίων.
Αν όμως, παράλληλα, εξετάσουμε τον δείκτη του συνολικού εθνικού μισθολογικού χάσματος, που υπολογίζεται ως η διαφορά ανάμεσα στις μέσες ετήσιες απολαβές γυναικών και ανδρών, θα δούμε ότι σε αυτόν αντικατοπτρίζονται (εκτός από τη διαφορά στις αμοιβές) και παράγοντες όπως οι μειωμένες ώρες εργασίας των γυναικών, οι διακοπές και τα κενά στη διάρκεια της σταδιοδρομίας τους, τα χαμηλά ποσοστά απασχόλησής τους, ο οριζόντιος και κάθετος επαγγελματικός διαχωρισμός, που τις κρατάει μακριά από υψηλά αμειβόμενα επαγγέλματα σε χώρους καινοτομίας, αλλά και από θέσεις ηγεσίας. Με βάση λοιπόν τα στοιχεία της Eurostat, το συνολικό μισθολογικό χάσμα στην Ελλάδα είναι 41,4%, τη στιγμή που ο ευρωπαϊκός μέσος όρος είναι 39,6%.
Το έμφυλο χάσμα μεταξύ οικονομικά αγράμματων γυναικών και ανδρών σχετικά με την άνεση με την οποία διαπραγματεύονται τον μισθό τους φτάνει το 22%.
Αξίζει πάντως να σημειωθεί ότι το μικρότερο μισθολογικό χάσμα σε μία χώρα δεν συνεπάγεται κατ’ ανάγκην και μεγαλύτερη ισότητα των φύλων. Σε ορισμένα κράτη, όπως και στην Ελλάδα, τα μειωμένα μισθολογικά χάσματα συνδέονται με τη χαμηλότερη συμμετοχή των γυναικών στην αγορά εργασίας. Με τη σειρά τους, τα μεγαλύτερα μισθολογικά χάσματα τείνουν να σχετίζονται με τα υψηλά ποσοστά γυναικών που εργάζονται σε θέσεις μερικής απασχόλησης ή με τη συγκέντρωσή τους σε περιορισμένο αριθμό επαγγελμάτων.
Διεκδίκηση Μισθού
Το μισθολογικό χάσμα ανάμεσα στους άνδρες και τις γυναίκες μοιάζει να είναι ένας φαύλος κύκλος. Από τη μία πλευρά, η διαμορφωμένη νοοτροπία της σχεδόν κατά αποκλειστικότητα φροντίδας της οικογένειας από τις γυναίκες και ο κάθετος επαγγελματικός διαχωρισμός που τις κρατάει μακριά από υψηλά αμειβόμενα επαγγέλματα και επιτελικές θέσεις εργασίας. Από την άλλη, η επιφυλακτικότητα των γυναικών να διεκδικήσουν όσα δικαιούνται ευθέως και ευθαρσώς. Στη μέση τα μειωμένα, συγκριτικά με αυτά των ανδρών, έσοδα των γυναικών. Όχι γιατί αυτό αξίζουν πραγματικά, αλλά γιατί αυτό θεωρείται πως αξίζουν.
Το έμφυλο μισθολογικό χάσμα είναι μια πραγματικότητα την οποία, σύμφωνα με τα ευρήματα της έρευνάς μας, αναγνωρίζει το 60% του συνόλου των εργαζομένων και το 73% των εργαζόμενων γυναικών. Ωστόσο, τα άτομα που χαρακτηρίζονται εγγράμματα οικονομικά και όσες/οι δείχνουν μεγάλη αυτοπεποίθηση στις συναλλαγές τους έχουν περισσότερες πιθανότητες να απαντήσουν θετικά στην ερώτηση «εάν πιστεύουν ότι πληρώνονται ισότιμα σε σχέση με τους/τις συναδέλφους τους». Άλλο ένα ενδιαφέρον εύρημα: το 30% των ερωτηθέντων γυναικών ανέφερε ότι δεν έχει κανένα πρόβλημα να διαπραγματευτεί τον μισθό του, ενώ στους άνδρες το ποσοστό αυτό φτάνει στο 47%.
Πόσο άνετα νιώθετε να διαπραγματευτείτε την αμοιβή σας; (Ανά φύλο και κοινωνικοοικονομική τάξη.)
Στη δυνατότητα διαπραγμάτευσης του μισθού και στο μισθολογικό χάσμα φαίνεται να παίζει ρόλο και ο χρηματοοικονομικός αλφαβητισμός ενός ατόμου. Το έμφυλο χάσμα μεταξύ οικονομικά αγράμματων γυναικών και ανδρών σχετικά με την άνεση με την οποία διαπραγματεύονται τον μισθό τους φτάνει το 22%, ενώ τα οικονομικά εγγράμματα άτομα και τα άτομα με υψηλή χρηματοοικονομική αυτοπεποίθηση μπορούν πιο εύκολα να μπουν στη διαδικασία διαπραγμάτευσης της αμοιβής τους. Ωστόσο, στο ζήτημα αυτό οι γυναίκες «διαχειρίστριες», δηλαδή οι γυναίκες που δεν συμβιώνουν με κάποιον άνδρα και είναι υπεύθυνες για το εισόδημα του νοικοκυριού, είτε ζουν μόνες είτε είναι ανύπαντρες ή διαζευγμένες μητέρες, δεν εμφανίζουν σημαντικά υψηλότερο βαθμό άνεσης.
Μία ακόμη παράμετρος ως προς το μισθολογικό χάσμα σχετίζεται με την οικονομική τάξη στην οποία ανήκει ο εργαζόμενος. Ένας ευκατάστατος άνθρωπος είναι πολύ πιθανότερο να διαπραγματευτεί τον μισθό του γιατί, προφανώς, μπορεί να πάρει και το ρίσκο της αποτυχίας της διεκδίκησης, καθώς η αξιοπρεπής επιβίωσή του δεν εξαρτάται αποκλειστικά από το εάν εργάζεται και πόσα παίρνει. (Σύμφωνα με την έρευνα, μεγαλύτερη άνεση αναφέρουν γενικά όσες/οι ανήκουν στην ανώτερη κοινωνικοοικονομική τάξη, σε ποσοστό 59%). Αντιθέτως, τα άτομα που προέρχονται από την κατώτερη κοινωνικοοικονομική τάξη είναι πολύ λιγότερο πιθανό να δηλώσουν ότι πληρώνονται καλά, όπως πολύ λιγότερο πιθανό είναι να μπορούν να διαπραγματευτούν την αμοιβή τους.
- Τα παραπάνω στοιχεία προέκυψαν στο πλαίσιο της έρευνας που πραγματοποίησε το Women On Top και η αθηΝΕΑ, σε συνεργασία με την qed και με τη χρηματοδότηση της Παπαστράτος, για τον χρηματοοικονομικό αλφαβητισμό των γυναικών στην Ελλάδα, την οποία θα βρείτε εδώ.
Ενημερωθείτε για τον χρηματοοικονομικό αλφαβητισμό από την αθηΝΕΑ:
«Μαθήματα Οικονομίας»: Για τη Χρηματοοικονομική Ανθεκτικότητα των Γυναικών
Χρηματοοικονομικές Γνώσεις: Στον Πίνακα, Παρακαλώ!
Γνώσεις Οικονομικών: Πες Μου το Φύλο Σου να Σου Πω τι Ξέρεις
