Ο όρος baby broker αποδίδεται στον άνθρωπο που προσλαμβάνεται από έναν δικηγόρο για να προμηθεύει μωρά προς υιοθεσία. Οι baby brokers εργάζονται για συγκεκριμένους διαμεσολαβητές και οργανισμούς και πληρώνονται αδρά.
Στη Γουατεμάλα, οι baby brokers ή jalodoras είναι μια πολυπληθής ομάδα που εξυπηρετεί πολυάριθμες περιπτώσεις υιοθεσιών στις ΗΠΑ και στην Ευρώπη. Η Γουατεμάλα έχει το υψηλότερο ποσοστό υιοθεσιών κατά κεφαλήν στον κόσμο. Σε αυτή τη μικρή, φτωχή χώρα της Κεντρικής Αμερικής 1 στα 100 παιδιά που γεννιούνται υιοθετείται από Αμερικανούς.
Απαγωγές, Δωροδοκίες, Παραχαράξεις Εγγράφων
Ήδη από το 1980 πραγματοποιείται μια άτυπη και απευθείας διαδικασία μεταξύ της Ευρώπης και των ΗΠΑ με δικηγόρους στη Γουατεμάλα για την εύρεση παιδιών που θα ταίριαζαν με ανάδοχες οικογένειες, χωρίς γραφειοκρατία και νομικά προσκόμματα. Το μεγαλύτερο ποσοστό των υιοθετημένων παιδιών προέρχεται από αυτού του είδους τις δοσοληψίες μέσω άτυπων και εγκληματικών πρακτικών: απαγωγές, δωροδοκίες, πλαστογραφία επίσημων εγγράφων, παραχάραξη εγγράφων και αγορά βρεφών από μητέρες που αντιμετωπίζουν το φάσμα της φτώχειας.
Στη Γουατεμάλα είναι παράνομο να πουλήσει μια μητέρα το μωρό της. Ωστόσο, το φαινόμενο είναι τόσο συχνό, ώστε υπάρχουν υποψίες ότι ορισμένες φτωχές γυναίκες γεννούν μωρά με μοναδικό σκοπό να βγάλουν χρήματα.
Οι υιοθεσίες αποτελούν μια ιδιαιτέρως προσοδοφόρα βιομηχανία στη χώρα. Οι jaladoras είναι οι μεσάζοντες σε αυτές τις διαδικασίες, είτε βοηθώντας τους δικηγόρους να πείσουν ανυποψίαστες μητέρες να υπογράψουν έγγραφα, δίχως να ξέρουν το περιεχόμενό τους, είτε, σε πιο πρώιμες φάσεις, αναζητώντας έγκυες γυναίκες και πείθοντάς τες να δώσουν τα μωρά τους για υιοθεσία μόλις γεννήσουν, με την υπόσχεση μιας καλύτερης ζωής για αυτά.
Στη Γουατεμάλα είναι παράνομο να πουλήσει μια μητέρα το μωρό της. Ωστόσο, το φαινόμενο είναι τόσο συχνό, ώστε υπάρχουν υποψίες ότι ορισμένες φτωχές γυναίκες γεννούν μωρά με μοναδικό σκοπό να βγάλουν χρήματα. Σύμφωνα με μια jaladora, ο μέσος «μισθός» για αυτή τη «δουλειά» κυμαίνεται από 3.000 έως 7.000 δολάρια, ενώ ένα ποσό 600 μόλις δολαρίων πηγαίνει στη βιολογική μητέρα. Σύμφωνα με το δίκαιο της Γουατεμάλας αλλά και το διεθνές δίκαιο, η βιολογική μητέρα πρέπει να συναινέσει για να προχωρήσει η υιοθεσία. Όμως, σε ένα πλαίσιο ακραίας οικονομικής πίεσης και ανισότητας, δεν είναι καθόλου ξεκάθαρο τι σημαίνει ουσιαστική συγκατάθεση εκ μέρους των μητέρων.
Το 2006, οι ΗΠΑ υιοθέτησαν 4.135 παιδιά από τη Γουατεμάλα σε σύγκριση με 6.493 από την Κίνα και 3.706 από τη Ρωσία. Αναλογικά, τα παιδιά της Γουατεμάλας κατευθύνονταν προς τις ΗΠΑ πολύ ταχύτερα από οποιασδήποτε άλλης χώρας.
5.000.000 Παιδιά στα Αζήτητα
Έπειτα από 36 χρόνια εμφυλίου πολέμου στη Γουατεμάλα –οι συμφωνίες ειρήνης υπογράφηκαν το 1996–, η υιοθεσία εκ μέρους της διεθνούς κοινότητας θεωρήθηκε αναγκαία ανθρωπιστική βοήθεια για τα 5.000.000 παιδιά που έμειναν εκτοπισμένα, εγκαταλελειμμένα ή ορφανά. Έτσι, ήταν λογικό το κύμα υιοθεσίας που πραγματοποιήθηκε μεταξύ των ΗΠΑ και της Γουατεμάλας να σημειώσει ραγδαία αύξηση μετά το τέλος του εμφυλίου.
Συγκεκριμένα, το 2006, οι ΗΠΑ υιοθέτησαν 4.135 παιδιά από τη Γουατεμάλα σε σύγκριση με 6.493 από την Κίνα και 3.706 από τη Ρωσία. Αναλογικά, τα παιδιά της Γουατεμάλας κατευθύνονταν προς τις ΗΠΑ πολύ ταχύτερα από οποιασδήποτε άλλης χώρας και ο αριθμός των παιδιών που έφευγαν από τη Γουατεμάλα προκαλούσε προβληματισμούς.
Ωστόσο, αν και η συνολική δομή του συστήματος υιοθεσίας της Γουατεμάλας αποτέλεσε αιτία μεγάλης ανησυχίας για τη διεθνή κοινότητα των υιοθεσιών, παράλληλα γινόταν ολοένα και πιο δελεαστική για ανάδοχους γονείς του εξωτερικού. Άλλωστε, το «ιδιωτικό σύστημα» δεν κατέβαλλε μεγάλες προσπάθειες είτε για να κρατήσει τα παιδιά σε ορφανοτροφεια και ιδρύματα της χώρας είτε για να τα διοχετεύσει σε οικογένειες εντός της χώρας.
Οι υιοθεσίες μέσω αυτού του συστήματος δεν απαιτούσαν τόσο μεγάλη προσπάθεια ή δεν πρϋπέθεταν ιδιαίτερη γραφειοκρατία και, φυσικά, ήταν ιδιαίτερα κερδοφόρες. Τα παιδιά δεν ήταν αναγκαίο να θεωρηθούν εγκαταλελειμμένα από το δικαστικό σύστημα προκειμένου να εξεταστεί η περίπτωσή τους για υιοθεσία.
Οι δικηγόροι της Γουατεμάλας, υπεύθυνοι για τις «ιδιωτικές υιοθεσίες», έπρεπε μόνο να λάβουν ένα υπογεγραμμένο έγγραφο που να δηλώνει ότι η βιολογική μητέρα παραιτείται από την ευθύνη του/των παιδιού/ών της. Έτσι, η ευκολία και η ταχύτητα των διαδικασιών καθιστούσε τις «ιδιωτικές υιοθεσίες» προτιμότερες από τις δημόσιες, τρέφοντας ολοένα και περισσότερο ένα σαθρό σύστημα.
Ο Ρόλος των Jaladoras
Η βιολογική μητέρα δεν επικοινωνούσε άμεσα με δικηγόρο της Γουατεμάλας για τη διαδικασία. Ο ενδιάμεσος ρόλος της jaladora κρινόταν απαραίτητος. Οι γυναίκες αυτές δεν ενεργούσαν πάντα με εξαναγκασμό. Ορισμένες ήθελαν ειλικρινά να βοηθήσουν τις γυναίκες που δεν ήταν σε θέση να φροντίσουν τα παιδιά τους.
Ωστόσο, η νόρμα τις θέλει να εξαναγκάζουν τις μητέρες να εγκαταλείψουν τα παιδιά τους προκειμένου να αποκομίσουν κέρδος. Μάλιστα, πολλές από τις jaladoras είχαν ξεκινήσει κάποτε ως μητέρες που εγκατέλειψαν τα παιδιά τους σε παρόμοιες «ιδιωτικές υιοθεσίες».
Κάλυπταν διάφορους ρόλους στη διαδικασία της υιοθεσίας, το οποίο δικαιολογεί και το υψηλό ποσό αποζημίωσής τους. Συχνά παρείχαν φροντίδα στη βιολογική μητέρα κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, ενώ φρόντιζαν να συμπληρώνει όλα τα απαραίτητα έγγραφα. Το τελευταίο βήμα ήταν να φέρουν σε επαφή τη βιολογική μητέρα με τον δικηγόρο, ώστε να γίνει η συμφωνία της παράδοσης του παιδιού επισήμως σε κάποιο ίδρυμα ή σε ανάδοχους γονείς μέχρι να μπορέσει να τοποθετηθεί σε θετούς γονείς. Οι jaladoras επέτρεπαν τη διεύρυνση του συστήματος υιοθεσιών της Γουατεμάλας, καθώς μπορούσαν να έρθουν σε επαφή με γυναίκες τις οποίες οι δικηγόροι της Γουατεμάλας δεν θα μπορούσαν να προσεγγίσουν ποτέ.
Οι περιπτώσεις εξαναγκασμού, δωροδοκίας, εξαπάτησης και απαγωγής ήταν συχνές. Τέτοια περιστατικά περιλάμβαναν γυναίκες που υπέγραφαν έγγραφα παραίτησης ενόσω βρίσκονταν σε κατάσταση τοξικοεξάρτησης ή μητέρες στις οποίες έλεγαν ψέματα σχετικά με την υγεία των παιδιών τους που είχαν ήδη γεννηθεί ή τις έκαναν να πιστέψουν ότι τα παιδιά τους ήταν νεκρά, προκειμένου να τα δώσουν εν αγνοία τους για υιοθεσία.
Η Ιστορία της Mayra
Μια τέτοια περίπτωση αποτελεί η ιστορία της Mayra, μιας jaladora που απήγαγε 3 αδελφές από ένα χωριό λίγο έξω από τη Γουατεμάλα. Το περιστατικό έγινε το 2008, με τη βοήθεια ενός γείτονα των κοριτσιών, ο οποίος τις ξεγέλασε ώστε να μπουν σε ένα κόκκινο αυτοκίνητο. Μόλις μπήκαν στο όχημα και τις μετέφεραν με το ζόρι σε ένα οικοτροφείο στη αποκαλούμενη «ζώνη ένα» –μια κακόφημη περιοχή της πόλης που κατοικείται από εμπόρους ναρκωτικών και άλλους εγκληματίες– τις κλείδωσαν σε ένα οικοτροφείο που διηύθυνε μια γυναίκα, γνωστή ως Mayra, η οποία ήταν η επικεφαλής κυκλώματος απαγωγών.
Τα κορίτσια λένε ότι η Mayra τις κακοποιούσε σωματικά και τις άφηνε νηστικές, ενώ τις απειλούσε με ξυλοδαρμούς αν δεν απομνημόνευαν νέα, ψεύτικα ονόματα. Το επόμενο βήμα ήταν να τις διαθέσει στο «ιδιωτικό σύστημα υιοθεσίας», ζητώντας υπέρογκα ποσά από ανάδοχους γονείς για την υιοθεσία τους.
Οι απαγωγείς αγόρασαν ψεύτικα πιστοποιητικά γέννησης για τις αδελφές και τις χώρισαν για να τις πουλήσουν προς υιοθεσία σε διαφορετικές οικογένειες, μεγιστοποιώντας το κέρδος τους. Το σπίτι της Mayra είναι γνωστό ως «crib house», ένα μέρος όπου μένουν έγκυες γυναίκες μέχρι να γεννήσουν μωρά που πωλούνται για υιοθεσία.
Αυτή επρόκειτο ξεκάθαρα για μια υπόθεση απαγωγής, χειραγώγησης και εξαπάτησης και όχι οικειοθελούς παράδοσης από μια μητέρα που δεν μπορούσε να φροντίσει τα παιδιά της. Ευτυχώς, κατά τη διάρκεια μετακίνησης των κοριτσιών προς τα ανάδοχα σπίτια τους ενημερώθηκαν οι αρχές και μια έρευνα για τη Mayra και την «επιχείρησή» της έβαλε τέλος στη διαδικασία. Οι ανάδοχοι γονείς ενός από τα κορίτσια, οι οποίοι είχαν ταξιδέψει στη Γουατεμάλα, έμειναν συνταραγμένοι από το γεγονός και έκαναν ενέργειες με σκοπό την ευαισθητοποίηση άλλων ανάδοχων γονιών που ενδιαφέρονταν για υιοθεσία από τη συγκεκριμένη χώρα.
Το ποσό που δινόταν στη βιολογική μητέρα επηρεαζόταν μεταξύ άλλων (εκτός από την ηλικία και την υγεία του παιδιού) και από το φύλο, καθώς τα κορίτσια ήταν περισσότερο επιθυμητά από τα αγόρια στις διεθνείς υιοθεσίες.
Οι Ταρίφες
Δεν κάνει εντύπωση πως η απόκτηση ενός νέου και υγιούς παιδιού, και μάλιστα σε τόσο γρήγορο χρονικό διάστημα, είχε κόστος. Το μέσο κόστος της υιοθεσίας από τη Γουατεμάλα για έναν Αμερικανό ήταν κάπου μεταξύ 23.000 και 27.000 δολάρια, αν και το ποσό αυτό μπορεί να έφτανε έως τα 40.000 δολάρια. Σύμφωνα με έκθεση που ολοκληρώθηκε από τη Σύμβαση της Χάγης το 2007, τα 15.000 δολάρια από αυτό το ποσό πήγαιναν στον δικηγόρο και τα υπόλοιπα κάλυπταν τα έξοδα του πρακτορείου υιοθεσίας, τα έξοδα ταξιδιού, τη βίζα, το τεστ DNA και την αίτηση υιοθεσίας.
Το ποσό που δινόταν στη βιολογική μητέρα επηρεαζόταν μεταξύ άλλων (εκτός από την ηλικία και την υγεία του παιδιού) και από το φύλο, καθώς τα κορίτσια ήταν περισσότερο επιθυμητά από τα αγόρια στις διεθνείς υιοθεσίες. Αυτή ήταν η εμπειρία της κ. Villatorro, βιολογικής μητέρας, όταν μίλησε με μια jaladora. «Αυτή (η μεσάζουσα) είπε ότι θα μου έδιναν 640 δολάρια αν ήταν κορίτσι και 380 δολάρια αν ήταν αγόρι», είπε.
Να σημειωθεί πως οι γυναίκες που έδιναν τα παιδιά τους για υιοθεσία χωρίς να επιδιώξουν οικονομικό κέρδος αποτελούσαν μειονότητα. Προκειμένου δε να αποκομίσουν ολόκληρο το κέρδος έπρεπε να ακολουθήσουν όλα τα συμφωνημένα με την jaladora και τον δικηγόρο βήματα. Αν επιχειρούσαν να αλλάξουν γνώμη, έπρεπε να επιστρέψουν τα χρήματα που τους είχαν δοθεί ως περίθαλψη. Αυτό καθιστούσε εξαιρετικά δύσκολο για μια βιολογική μητέρα να αλλάξει γνώμη.
Το Consejo Nacional de Adopciones (CNA), που δημιουργήθηκε τον Δεκέμβριο του 2007, κατέστη η υπεύθυνη για τις υιοθεσίες κεντρική αρχή της Γουατεμάλας, όπως απαιτείται από τη Σύμβαση της Χάγης. Το 2008 κατήργησε τις πλήρως «ιδιωτικές υιοθεσίες», οι οποίες ήταν σε προτεραιότητα συγκριτικά με τις δημόσιες από το 1977. Ωστόσο, εάν το CNA δεν μπορέσει να μεταρρυθμίσει το σύστημα αλλά και να εξασφαλίσει συνθήκες διαφάνειας, θα είναι αδύνατο για τη Γουατεμάλα να διατηρήσει ένα αποτελεσματικό αλλά και ηθικό σύστημα διεθνούς υιοθεσίας.
Διαβάστε επίσης στην αθηΝΕΑ και στο μηνιαίο newsletter No Man’s Land – στο οποίο μπορείτε να κάνετε την εγγραφή σας εδώ.
Όταν η Πόρτα του Γυναικείου Καφενείου Ανοίγει…
Τα Κατεψυγμένα «Παιδιά» της Αλαμπάμα
