Στην αθηΝΕΑ παρακολουθούσαμε με ενδιαφέρον τα έργα και τις ημέρες του πάπα που μας αιφνιδίαζε ευχάριστα, εκείνου που οι ιταλικές εφημερίδες La Stampa και La Repubblica αποχαιρετούσαν στις 21 Απριλίου με τον τίτλο «ADDIO FRANCESCO».
Η αφορμή για το τελευταίο μας άρθρο σχετικά με τον πάπα Φραγκίσκο, πριν από μισό χρόνο περίπου, ήταν μια επιστολή του. Αντικείμενο της επιστολής δεν ήταν κάποιο δογματικό ή αυστηρά θεολογικό ζήτημα, όπως θα ανέμενε κάποιος, αλλά η λογοτεχνία, για το πόσο σημαντική θα έπρεπε να είναι στη «διαπαιδαγώγηση» του καθολικού κλήρου. Η ανάγνωσή της, υποστήριζε ο πάπας Φραγκίσκος, μπορεί να ενισχύσει την ενσυναίσθηση των λειτουργών της εκκλησίας απέναντι στο ποίμνιο, να γίνει εργαλείο για την κατανόηση των πολιτισμών, αρχαίων και νέων.
«Επιστρέφοντας από το αποστολικό μου ταξίδι στην Ιαπωνία», ανέφερε, «με ρώτησαν τι νομίζω ότι έχει να μάθει η Δύση από την Ανατολή. Η απάντησή μου ήταν: “Νομίζω ότι στη Δύση λείπει λίγο η ποίηση”». Στο άρθρο μας συμπληρώναμε πως από τους λειτουργούς της εκκλησίας λείπει, εκτός από την ποίηση, ο «εμπνευσμένος λόγος», όπως ο δικός του, και πως αυτός ο λόγος μας αφορά όλους, πιστεύσαντες και μη πιστεύσαντες.
Η είδηση του θανάτου του πάπα Φραγκίσκου καταγράφηκε έντονα τόσο από τα επίσημα μέσα ενημέρωσης όσο και από τα social media, με αναφορές και αφιερώματα που φανερώνουν, με χαρακτηριστικό τρόπο, αυτό που υπήρξε: μια γέφυρα ανάμεσα στη συντήρηση και στην πρόοδο. Ένας πάπας για όλους, πιστεύσαντες και μη πιστεύσαντες. Ο επικεφαλής της Καθολικής Εκκλησίας που κατάφερε να της δώσει την ώθηση που χρειαζόταν ώστε να αναγεννηθεί από τις στάχτες της, απαντώντας στις προκλήσεις της εποχής.
Ο ορθόδοξος θεολόγος και νομικός δρ Θανάσης Παπαθανασίου, στο βιβλίο του «Η Εκκλησία Γίνεται Όταν Ανοίγεται», υποστηρίζει πως η Εκκλησία δεν μπορεί «να γίνεται» έξω από τον κόσμο, καθώς δεν πρόκειται για έναν μετεωρίτη που έπεσε στη γη από κάποιο άλλο σύμπαν. Αντίθετα, έχει ως πρώτη ύλη τον κόσμο, γι’ αυτό πρέπει να διακινδυνεύει στα πελάγη των πολιτισμών και «να αποφασίζει αν θα είναι μια παρουσία που θα φέρνει καλά μαντάτα (αυτό δεν σημαίνει η λέξη “ευαγγέλιο”;) ή, αντιθέτως, μια περιπολία που θα αστυνομεύει τις κοινωνίες».
Ο πάπας Φραγκίσκος διακινδύνευσε, κομίζοντας όχι νέα ήθη, αλλά έναν νέο τρόπο διαλόγου με τον σύγχρονο κόσμο μας.
Η Θητεία
Ο επίλογος αυτής της θητείας γράφηκε με τη διαθήκη του, που όριζε τον τόπο και τον τρόπο ταφής του. Η επιθυμία του είναι να ταφεί όχι στις κρύπτες του Αγίου Πέτρου, όπως οι περισσότεροι ποντίφηκες (100 συνολικά), αλλά σε μια εκκλησία έξω από τα τείχη του Βατικανού, στη Santa Maria Maggiore. Μια εκκλησία του 5ου αιώνα, αφιερωμένη στη Θεοτόκο, εκείνη που επισκεπτόταν για να προσευχηθεί και να διαλογιστεί ύστερα από κάθε ταξίδι του στο εξωτερικό. Ο δε τάφος του, έγραφε στη διαθήκη του, επιθυμούσε να είναι κάτω από το δάπεδο, στη γη, απλός, χωρίς ιδιαίτερη διακόσμηση και μόνο με μια επιγραφή: «Franciscus.
Το 2015, δημοσίευσε την πρωτοποριακή εγκύκλιό του «Laudato Si», καλώντας τους ηγέτες του κόσμου να αφουγκραστούν «την κραυγή αγωνίας της Γης και το κλάμα των φτωχών».
Ο Jorge Mario Bergoglio, όπως ήταν το κοσμικό του όνομα, ήταν ο πρώτος Νοτιοαμερικανός και ο πρώτος Ιησουίτης που έγινε πάπας, διατηρώντας σεμνό προφίλ, διαμένοντας στον ξενώνα του Βατικανού και όχι στα μεγαλοπρεπή παπικά διαμερίσματα του Αποστολικού Παλατιού, της επίσημης κατοικίας.
Ο πάπας Φραγκίσκος προσπάθησε να κάνει την Καθολική Εκκλησία πιο «περιεκτική». Να πάει κόντρα στο ρεύμα σε μια εποχή που κερδίζει έδαφος πολιτικά και κοινωνικά η ακροδεξιά, σαρώνοντας κεκτημένα δικαιώματα, τόσο στην Αμερική όσο και στην Ευρώπη. Υπερασπίστηκε μια πιο μετριοπαθή πολιτική, μίλησε για τη μετανάστευση, την κλιματική αλλαγή, την οικονομία, τους πολέμους, τη φτώχεια και την περιθωριοποίηση.
«Κανείς δεν σκανδαλίζεται αν δώσω τις ευλογίες μου σε έναν επιχειρηματία που ίσως εκμεταλλεύεται ανθρώπους, και αυτό είναι πολύ σοβαρό αμάρτημα. Αλλά σκανδαλίζεται αν τις δώσω σε έναν ομοφυλόφιλο», είχε αναφέρει στο ιταλικό περιοδικό Credere. «Αυτό είναι υποκρισία», συνέχιζε. Είχε πει επίσης πως «πάντα» καλωσορίζει τα LGBT+ άτομα και τους διαζευγμένους που έχουν ξαναπαντρευτεί στο μυστήριο της εξομολόγησης. «Δεν πρέπει να στερηθεί κανείς την ευλογία του. Όλοι, όλοι, όλοι», έλεγε, επαναλαμβάνοντας ένα σύνθημα τριών λέξεων που χρησιμοποίησε κατά τη διάρκεια ενός φεστιβάλ καθολικής νεολαίας στην Πορτογαλία. Και όταν ρωτήθηκε για την ομοφυλοφιλία στην αρχή της παπικής του θητείας, απάντησε «Ποιος είμαι εγώ για να κρίνω;».
Συνεπής με τους πρόσφατους πάπες, όπως ο Βενέδικτος ΙΣΤ’ και ο Ιωάννης Παύλος ΙΙ, ο Φραγκίσκος αναγνώρισε την κλιματική αλλαγή και τις καταστροφικές επιπτώσεις και αιτίες της. Το 2015 δημοσίευσε την πρωτοποριακή εγκύκλιό του «Laudato Si», καλώντας τους ηγέτες του κόσμου να αφουγκραστούν «την κραυγή αγωνίας της Γης και το κλάμα των φτωχών».
«Αδυνατούμε να δούμε ότι πολλοί ανάμεσά μας είναι βυθισμένοι σε απελπιστική και εξευτελιστική φτώχεια, χωρίς διέξοδο, ενώ άλλοι δεν γνωρίζουν τι να κάνουν με όσα έχουν, επιδεικνύοντας ματαιόδοξα τη δήθεν ανωτερότητά τους και απειλώντας τον πλανήτη με τον καταναλωτισμό τους», κατέληγε εκείνη η πρώτη εγκύκλιος.
Το πρώτο του ταξίδι εκτός Ρώμης, το 2013, ήταν στο νησί της Σικελίας Λαμπεντούζα, όπου πραγματοποίησε λειτουργία αποτίνοντας φόρο τιμής στους χιλιάδες πρόσφυγες και μετανάστες που πέθαναν στην προσπάθειά τους να διασχίσουν τη Μεσόγειο από τη Βόρεια Αφρική.
Το 2023, με την αποστολική εγκύκλιο «Laudate Deum» επανήλθε πολύ πιο «θυμωμένος». Όπως γράφαμε σε παλαιότερο άρθρο στην αθηΝΕΑ, σε αυτήν προειδοποιεί ότι δεν υπάρχουν περιθώρια για κωλυσιεργίες στην αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής, εμφανίζεται υποστηρικτής ακτιβιστών και δίνει έμφαση στην ανάγκη για «εγκατάλειψη» των ορυκτών καυσίμων. Δεν ήταν η πρώτη φορά που προέτρεπε σε αποφασιστική δράση με στόχο την ανάσχεση της περιβαλλοντικής καταστροφής του πλανήτη. Δεν ήταν η πρώτη φορά που στήριζε τους επιστήμονες στις έρευνες που καταδεικνύουν τη σύνδεση της κλιματικής αλλαγής με τις ανθρωπογενείς δραστηριότητες.
Το πρώτο του ταξίδι εκτός Ρώμης, το 2013, ήταν στο νησί της Σικελίας Λαμπεντούζα, όπου πραγματοποίησε λειτουργία αποτίνοντας φόρο τιμής στους χιλιάδες πρόσφυγες και μετανάστες που πέθαναν στην προσπάθειά τους να διασχίσουν τη Μεσόγειο από τη Βόρεια Αφρική. Στο κήρυγμά του στηλίτευσε την αδράνεια των πολιτών απέναντι στον ανθρώπινο πόνο και έκανε λόγο για «παγκοσμιοποίηση της αδιαφορίας», ενώ το 2016 είπε στον τότε υποψήφιο Donald Trump ότι όποιος χτίζει τοίχο για να κρατήσει έξω τους μετανάστες «δεν είναι χριστιανός».
Μίλησε για χαρακτηριστικά γενοκτονίας αναφερόμενος στον πόλεμο στη Λωρίδα της Γάζας. «Μας τηλεφωνούσε στις 7 το απόγευμα κάθε βράδυ. Όσο απασχολημένος κι αν ήταν, όπου κι αν βρισκόταν, πάντα τηλεφωνούσε», δήλωσε την ημέρα του θανάτου του πάπα ο George Anton, εκπρόσωπος της Εκκλησίας της Αγίας Οικογένειας στη Γάζα. «Μας ρωτούσε πώς ήμασταν, τι τρώγαμε, αν είχαμε καθαρό νερό, αν τραυματίστηκε κανείς», λέει ο Anton. «Δεν ήταν ποτέ ζήτημα διπλωματίας ή υποχρέωσης. Ήταν οι ερωτήσεις που θα έκανε ένας πατέρας». […] «Πίστευε ότι στη Γάζα οι άνθρωποι αξίζουν να ζουν με αξιοπρέπεια και ανεξαρτησία».
Ευχόμαστε να μη χαθεί και η ευκαιρία για δεύρυνση του διαλόγου της Καθολικής Εκκλησίας με τον σύγχρονο κόσμο που αναπτύχθηκε στους κόλπους της, να μην ατονήσει η συζήτηση για το τι σημαίνει να είσαι χριστιανός στις μέρες μας.
Η Διαδοχή
Ο πάπας Φραγκίσκος απογοήτευσε πολλούς προοδευτικούς Καθολικούς που ήλπιζαν ότι θα έκανε μεγαλύτερες αλλαγές σε θέματα όπως ο ρόλος της γυναίκας, ο έγγαμος κλήρος και η ευρύτερη ένταξη των LGBTQIA+. Επίσης, δυσαρέστησε το ότι δεν ενέκρινε τον γάμο για τους ιερείς, παρά τα αιτήματα των επισκόπων ή ότι δεν επέτρεψε τη δυνατότητα χειροτονίας γυναικών σε διακόνους για την αντιμετώπιση της έλλειψης ιερέων. Δεν «άγγιξε» επίσης τις παγιωμένες θέσεις της Καθολικής Εκκλησίας για το δικαίωμα στην άμβλωση. Ζητήματα για τα οποία η συναίνεση στους κόλπους της εκκλησίας δεν θα ήταν ισχυρή.
Τη Δευτέρα, το Κονκλάβιο των Καρδιναλίων θα συγκεντρωθεί στο Βατικανό για να αποφασίσει πότε θα διεξαχθεί το παπικό κονκλάβιο για την επιλογή του επόμενου πάπα. Οι παίκτες στοιχημάτων δεν θα χάσουν την ευκαιρία να «τζογάρουν» για τη διαδοχή.
Ευχόμαστε να μη χαθεί και για μας η ευκαιρία για δεύρυνση του διαλόγου της Καθολικής Εκκλησίας με τον σύγχρονο κόσμο, να μην ατονήσει η συζήτηση για το τι σημαίνει να είσαι χριστιανός στις μέρες μας. Αυτής που υπηρέτησε ο Jorge Mario Bergoglio, ο πρώτος πάπας στην ιστορία που επέλεξε το όνομα Φραγκίσκος, από τον Άγιο Φραγκίσκο της Ασίζης, προστάτη των φτωχών και αδυνάτων, σηματοδοτώντας μια νέα κατεύθυνση, περισσότερη ταπεινότητα, περισσότερη φροντίδα για τους αποκλεισμένους, περισσότερη κοινωνική δικαιοσύνη.
Διαβάστε επίσης στην αθηΝΕΑ:
Πάπας Φραγκίσκος: «Λείπει Λίγο η Ποίηση»
