Τα ηχητικά σήματα του κινητού που σου γνωστοποιούν ότι «you’ve got mail, SMS, Viber, What’s App» και τα λοιπά μηνύματα στα social media, συν οι αναρτήσεις στον «τοίχο σου», πέφτουν σαν ριπή πολυβόλου που εναλλάσσεται με το ringtone για τις ηχητικές κλήσεις ή, πιο σπάνια, τις βιντεοκλήσεις. Πρόσθεσε και το κουδούνισμα του σταθερού και αυτό της πόρτας (ομολογουμένως σπανιότερο τα τελευταία χρόνια της κρίσης και του κορωνοϊού) και να, message received: «Να χαίρεσαι την ονομαστική σου γιορτή»!
Όταν πριν από λίγο καιρό έγραφα για την παγκοσμιοποίηση και την οικειοποίηση ξενόφερτων εθίμων και παραδόσεων, είχα στο πίσω μέρος του μυαλού μου την εξαίρεση –που συνιστά και αποκλειστικότητα–, δηλαδή την καθαρά ελληνική παράδοση να γιορτάζουμε το όνομά μας ακολουθώντας το ορθόδοξο εορτολόγιο.
Ειδικά στον μήνα που διανύουμε, τον Δεκέμβριο, υπάρχουν μόνο δύο μέρες χωρίς τη γιορτή κάποιου/ας αγίου/αγίας, που σημαίνει ότι κατά τη διάρκειά του μόνο αυτές τις δύο μέρες δεν γιορτάζει κάποιος συμπολίτης μας. Πρόχειρα σημειώνω από τον μήνα Δεκέμβριο τα πιο συνήθη ονόματα: Αρετή, Γλυκερία, Βαρβάρα, Σάββας, Νίκος και Νικολέττα, Άννα, Αναστασία (κάποιες), Σπύρος και Σπυριδούλα, Στρατής, Λουκία, Ανθή, Διονύσης, Φλώρα (κάποιες), Νατάσα, Στέφανος, Ευγενία, Εμμανουέλα και Μανώλης, Χρήστος, Χριστίνα…
Κάθε ημερομηνία προς τιμήν κάποιου αγίου ή αγίας είναι αιτία και αφορμή για γιορτή, μάλλον… περισσότερο και από τα γενέθλιά μας. Γιατί στα γενέθλια μας θυμούνται και μας εύχονται μόνο οι «δικοί» μας. Εντάξει, τώρα τελευταία και οι κάμποσες εκατοντάδες «φίλων» των social. Αλλά και πάλι, άλλο να γιορτάζεις μόνο εσύ και άλλο να γιορτάζεις μαζί με κάμποσες χιλιάδες συνονόματους. Η εορταστική αίσθηση παίρνει άλλη διάσταση, εκθετική, όταν ακούς από το πρωί να αναφέρεται το όνομά σου μαζί με ευχές στο ραδιόφωνο και σε άλλα μέσα, όταν οι δρόμοι πολλές φορές «πήζουν», καθώς και τα εστιατόρια, όταν ζαχαροπλαστεία, ανθοπωλεία και όλο το λιανεμπόριο ειδών δώρων ζωντανεύει. Όταν νιώθεις μέλος ενός ευνοημένου και προβεβλημένου –έστω για μια μέρα μόνο– συνόλου, μόνο και μόνο γιατί γιορτάζει το όνομά σου.
Το Έθιμο
Και να το περίεργο: αποκλειστικά ελληνορθόδοξο το έθιμο/η παράδοση /ο θεσμός. Παρόλο που άλλες ορθόδοξες χώρες, και οι Εκκλησίες τους, ακολουθούν περίπου το ίδιο εορτολόγιο, η ονομαστική γιορτή είναι θεσμός καθαρά ελληνικός, ούτε καν ευρωπαϊκός. Για τους Αγγλοαμερικανούς είναι παντελώς άγνωστος και όσοι γνωρίζουν Έλληνες εύχονται, κάπως αμήχανα, «happy nameday», όταν τους γνωστοποιείται ότι γιορτάζει ο άγιός «μας».
Οι αρχαίοι Έλληνες θεωρούσαν πολύ σημαντικό το όνομα, ως το πρώτο διακριτό προσωπικό χαρακτηριστικό. Και εξίσου σημαντική τη διαδικασία ονοματοδοσίας, σε βαθμό που θεωρείτο ένδειξη πολιτισμένου λαού το ότι οι πολίτες του έδιναν εντός 8 ημερών όνομα στα νεογέννητα βρέφη. Οι ιστορικοί και ανθρωπολόγοι, εξάλλου, ισχυρίζονται ότι μπορεί κανείς να «ιχνηλατήσει» την ιστορία, ακόμα και την ανθρωπογεωγραφία, μιας χώρας από τα επικρατέστερα και πιο διαδεδομένα ονόματα των κατοίκων της. Η ετυμολογία, άλλωστε, των ονομάτων έχει τεράστιο ενδιαφέρον.
Οι Παιδικές μου Ονομαστικές Γιορτές
Ανατρέχω στις ονομαστικές γιορτές της παιδικής μου ηλικίας. Όταν «άνοιγαν» τα σπίτια, όταν το σπιτικό φορούσε τα καλά του. Θυμάμαι πως ήταν αφύσικο (και μόνο εξαιτίας θλιβερών συνθηκών) το να μη «δέχεται» το σπίτι που είχε εορτάζοντα. Λειτουργούσε ένα είδος… open house, όπου όλοι οι καλοί, δηλαδή όσοι ήθελαν να περάσουν το κατώφλι για να ευχηθούν, χωρούσαν – και απολάμβαναν κέρασμα φυσικά.
Αποκλειστικά ελληνορθόδοξο το έθιμο/η παράδοση /ο θεσμός. Παρόλο που άλλες ορθόδοξες χώρες, και οι Εκκλησίες τους, ακολουθούν περίπου το ίδιο εορτολόγιο, η ονομαστική γιορτή είναι θεσμός καθαρά ελληνικός.
Στο σπίτι μας, οι ημέρες του Αγίου Νικολάου και της Αγίας Ειρήνης, των οποίων τα ονόματα έφεραν οι γονείς μου, ήταν πολύ γιορτινές. Και του Αγίου Χαραλάμπους, οπότε γιόρταζε (και γιορτάζει) ο αδελφός μου και ας λέγεται Χαρίλαος – την ίδια μέρα γιορτάζουν και όλοι οι Χαρίλαοι που ξέρω, καθώς άγιος Χαρίλαος δεν προέκυψε. Εγώ πάλι, ως Νίκη (αρχαίο όνομα και αυτό, που όμως «εξελίχθηκε» και σε χριστιανικό), έχω μεν μία κινητή γιορτή, κοντά στο Πάσχα, παντελώς άγνωστη δε. Τη γνωρίζουν μόνο τα λίγα μέλη της άμεσης οικογένειας. Ωστόσο, τα τελευταία 20 χρόνια γιορτάζω με τις Νικολέτες (και αρκετές Νίκες) του Αγίου Νικολάου, χάρη στον άνδρα μου που καθιέρωσε να με γιορτάζουν τότε, ώστε να απολαμβάνω κι εγώ μια ομαδικά γιορταστική ατμόσφαιρα.
Όμως μπερδεύονται πολλοί για το πότε γιορτάζουν, όχι μόνο η Νίκη, αλλά και η Ελπινίκη (της Σοφίας, Πίστεως, Αγάπης, Ελπίδος) και η Ανδρονίκη (του Αγίου Ανδρέα), ή η Μαριάννα ή η Άννα Μαρία (γιορτάζει το πρώτο συνθετικό). Αφήστε την Αναστασία, που έχει δύο ημερομηνίες γιορτής προς επιλογή, ή τις Μαρίες, κάποιες τον Νοέμβριο, οι λοιπές το Δεκαπενταύγουστο, και τις Ευαγγελίες, από τις οποίες άλλες γιορτάζουν του Ευαγγελισμού, άλλες την ημέρα των αρχαγγέλων Μιχαήλ και Γαβριήλ. Πληθωρικό το εορτολόγιο, πάμπολλες αντίστοιχα και οι ονομαστικές γιορτές, εύλογο το μπέρδεμα.
Πάντως, ομολογώ ότι βρίσκω λίγο αστεία την (καμιά φορά) εξονυχιστική εξέταση για το αν κάποιο όνομα γιορτάζει τη συγκεκριμένη μέρα, ή άλλοτε, ή ποτέ, καθώς και την επιχειρηματολογία που τη συνοδεύει σχετικά με το «γιατί όχι» ή «γιατί ναι», ώστε να «δικαιούσαι» στα σίγουρα τις ευχές για τη γιορτή σου. Κάποτε μου ζητήθηκε να δείξω την ταυτότητά μου ώστε να «αποδείξω» ότι το όνομά μου είναι απλώς και σκέτο Νίκη (!). Κάμποσες φορές μου έχει τύχει κι εμένα να ευχηθώ σε κάποιον/κάποια σε λάθος ημερομηνία. Και τι έγινε, λοιπόν; Τίποτα, φυσικά! Αντιθέτως, οι άνθρωποι χαίρονται να δέχονται ευχές, δηλαδή θετικές και καλοπροαίρετες σκέψεις, έστω και παράκαιρα.
Ξέρετε μήπως εσείς κάποιον που ενοχλείται πολύ όταν τον σκέφτεσαι, έστω και με λάθος αφορμή, και του εκφράζεις ευχές, που σημαίνει φιλικά –τουλάχιστον– αισθήματα; Εγώ, όχι. Χρόνια πολλά, λοιπόν, για την ονομαστική μας γιορτή και «πάντα να βρισκόμαστε και να ξεφαντώνουμε», που λέει κι ο εθνικός μας Διονύσης. Όνομα το οποίο –προσοχή, μην μπερδευτείτε!– γιορτάζει είτε στις 17 Δεκεμβρίου προς τιμήν του Θαυματουργού είτε στις 3 Οκτωβρίου προς τιμήν του Αρεοπαγίτη.
Διαβάστε ακόμη στην αθηΝΕΑ:
Μουσικές Βραδιές στο Winter Garden του Ξενοδοχείου Μεγάλη Βρεταννία
10 Αρνήσεις Που Κάνουν τη Διαφορά στο Κρασί
Στο B&E Goulandris Café-Restaurant η Tέχνη Συνομιλεί με την Comfort Gastronomy
