Χθες ο Mark Zuckerberg εκφώνησε μια σημαντική ομιλία στο Πανεπιστήμιο του Georgetown – η πρώτη δημόσια τοποθέτηση του ιδρυτή και διευθύνοντα συμβούλου του Facebook στην Ουάσιγκτον μετά την ακρόασή του στο Κογκρέσο πριν ενάμισι χρόνο.
Από πλευράς PR, είναι σαφές ότι πρόκειται για μια προσπάθεια να βρεθεί ο Zuckerberg “μπροστά” από μια σειρά από ζητήματα που έχουν ανακύψει σε ό,τι αφορά το ρόλο του Facebook στην κοινωνία μας, την επίδρασή του στην πολιτική διαδικασία, αλλά και την ανοχή του σε fake news και καμπάνιες παραπληροφόρησης.
Σε επίπεδο ουσίας, η ομιλία υπεραμύνεται της στάσης του κοινωνικού δικτύου όσον αφορά τον έλεγχο της έκφρασης και του λόγου στην πλατφόρμα του, καθώς και της έλλειψης “fact checking” στις πολιτικές διαφημίσεις, που έχει φέρει το Facebook σε μετωπική σύγκρουση με την υποψήφια για το χρίσμα των Δημοκρατικών Elizabeth Warren.
Αντιλαμβάνεστε ότι στην αναμέτρηση αυτή μεταξύ Δαβίδ και Γολιάθ, το Facebook είναι ουδέτερο. Δεν παίρνει θέση (μόνο χρήματα).
Ο Zuckerberg δείχνει να είναι ο πρώτος που αναγνωρίζει τους κινδύνους που μπορεί να επιφυλάσσει μια τυφλή δέσμευση στην απόλυτη ελευθερία έκφρασης. Όμως, στο τέλος της ημέρας, είναι εδώ για να μας υπενθυμίσει ότι “πρέπει να συνεχίσουμε να αγωνιζόμαστε” γι’ αυτήν.
Μια “προσποιητή ανησυχία” για την ελεύθερη έκφραση;
Τα επιχειρήματα που χρησιμοποιεί υπέρ της ελεύθερης έκφρασης, παρά τα ελαττώματά της, είναι εύστοχα. Όμως, πάσχουν ελαφρώς, όταν κανείς αντιληφθεί ότι πέρα από την αξιακή υπεράσπισή της, η πίστη του στην ελεύθερη έκφραση αποτελεί επίσης επιτακτική… επιχειρηματική ανάγκη.
Στην περίπτωση του Zuckerberg, η υπεράσπιση της ελευθερίας του λόγου συμπίπτει πλήρως με τους στόχους της εταιρείας του, που παρέχει την πλατφόρμα για την έκφραση απόψεων και μηνυμάτων που συχνά “τεστάρουν” τα όρια αυτής ακριβώς της ελευθερίας. Κάποιοι μάλιστα θεωρούν ότι η θέση του αυτή τον βοηθά να κάνει νέους φίλους στη δεξιά πλευρά του πολιτικού φάσματος. Επί χρόνια οι Συντηρητικοί στις ΗΠΑ του προσάπτουν ένα προοδευτικό bias, παραμένοντας λοιπόν μια πλατφόρμα φιλόξενη σε ακρότητες τους κρατά ευχαριστημένους.
Άλλη μια δήλωσή του που έχει ενδιαφέρον; Εξέτασε την πιθανότητα να απαγορεύσει τις πολιτικές διαφημίσεις από την πλατφόρμα του Facebook εξ ολοκλήρου -άλλωστε, όπως λέει, πρόκειται για μικρό μέρος της πίτας των εσόδων της εταιρείας- όμως αποφάσισε να μη προχωρήσει σε κάτι τέτοιο και να προτιμήσει “περισσότερη έκφραση”. Ένας από τους λόγους για αυτό; “Οι πολιτικές διαφημίσεις ευνοούν τους κατεστημένους φορείς και όποιον καλύπτουν τα μέσα ενημέρωσης”, έτσι το Facebook δίνει με τον τρόπο αυτό φωνή σε ομάδες και υποψήφιους που “δεν θα μπορούσαν να πάρουν την προσοχή των μέσων ενημέρωσης διαφορετικά”.
Βέβαια, ξεχνά να μας θυμίσει ότι για να έχουν πραγματικό visibility και reach οι διαφημίσεις αυτές των μικρών και των υπο-εκπροσωπούμενων ομάδων θα πρέπει οι τελευταίοι να δαπανήσουν ένα σοβαρότατο budget και να ανταγωνιστούν τις διαφημίσεις -και το budget- των μεγάλων και των δυνατών. Αντιλαμβάνεστε ότι στην αναμέτρηση αυτή μεταξύ Δαβίδ και Γολιάθ, το Facebook είναι ουδέτερο. Δεν παίρνει θέση (μόνο χρήματα).
Στον απόηχο της ομιλίας, η εκστρατεία του Joe Biden δεν μάσησε τα λόγια της. Κατηγόρησε τον Zuckerberg ότι χρησιμοποιεί “το Σύνταγμα ως ασπίδα” για να προστατεύσει τα κέρδη του Facebook. “Η επιλογή του να καλύψει την πολιτική του Facebook με μια προσποιητή ανησυχία για την ελεύθερη έκφραση καταδεικνύει πόσο απροετοίμαστη είναι η εταιρεία του γι’ αυτή τη μοναδική στιγμή στην ιστορία μας και πόσο λίγα έχει μάθει τα τελευταία χρόνια”, δήλωσε εκπρόσωπος του Biden.
Μπορεί λοιπόν ο Mark Zuckerberg να έχει δίκιο όταν λέει ότι “oι άνθρωποι έχουν τη δύναμη να εκφραστούν σε μια κλίμακα που αποτελεί ένα νέο είδος δύναμης στον κόσμο”. Η πλατφόρμα του και οι άλλες πλατφόρμες των social media αποτελούν πράγματι “μια Πέμπτη Εξουσία δίπλα στις άλλες δομές εξουσίας της κοινωνίας”. Δεν πρέπει να ξεχνούμε όμως πόσο δυσανάλογο μέρος της εξουσίας αυτής παραμένει στα δικά του χέρια – κάτι που από την ομιλία του δεν φαίνεται να τον προβληματίζει αρκετά.
