H ιστορία του Σεραφείμ – Μάκη για τους φίλους του – είναι εξόχως ενδιαφέρουσα. Ήταν πάντα αποφασισμένος για το τί θέλει να κάνει. Σχολείο, πανεπιστήμιο και μετά Ευελπίδων. Την Σχολή Αξιωματικών του Ελληνικού Στρατού, όχι τα Δικαστήρια. Λαμπρή καριέρα. Παράλληλα σπουδές, γλώσσες και Οικονομικό Πανεπιστήμιο.
Στο μεταξύ βρίσκει την γυναίκα της ζωής του και συγχρόνως κάνει την μεγάλη στροφή. Αφυπηρετεί από τον Ελληνικό Στρατό με τον βαθμό του Λοχαγού και ασχολείται με το ανθρώπινο δυναμικό. Σήμερα φέρει τον τίτλο Director, Executive Search & Selection at ICAP People Solutions και το ψευδώνυμο του στην αγορά είναι ο “χαμογελαστός Στρατηγός”.
Λίγο πριν τις διακοπές, από κάποια παραλία της Λευκάδας ο Μάκης μας λέει τις μας περιμένει και τι να περιμένουμε από την αγορά εργασίας.
Τι μάθαμε από την πανδημία αναφορικά με την φύση της εργασίας;
Η πανδημία ήρθε σαν κεραυνός εν αιθρία για όλους. Καμία χώρα ή κυβέρνηση δεν ήταν προετοιμασμένη για αυτό που συνέβη. Τα συστήματα και η τεχνολογία δεν ήταν έτοιμα. Οι πολιτικές και οι διαδικασίες δεν ήταν έτοιμες. Οι εταιρείες και οι εργαζόμενοι δεν ήταν έτοιμοι. Κανείς δεν ήταν έτοιμος! Τόσο οι οργανισμοί και οι εταιρείες όσο και οι εργαζόμενοι αντιμετώπισαν τεράστιες προκλήσεις. Τομείς όπως ο τουρισμός και οι μεταφορές αντιμετώπισαν σημαντικές ανατροπές. Όλοι έπρεπε να αλλάξουμε τον τρόπο που σκεφτόμαστε, τον τρόπο που δουλεύουμε και τον τρόπο που ζούμε. Ο κόσμος δε θα είναι ποτέ ξανά ο ίδιος, οπότε πρέπει όλοι να είμαστε προετοιμασμένοι για τη νέα πραγματικότητα.
Η πανδημία επηρέασε ολόκληρη την αγορά στο σύνολο της, ωστόσο δεν επηρεάστηκαν όλες οι εταιρείες με τον ίδιο τρόπο. Εταιρείες που είχαν ως βάση την τεχνολογία ή πολυεθνικές που ήταν συνηθισμένες να επικοινωνούν από απόσταση είχαν ήδη τα μέσα αλλά και την κουλτούρα να εγκλιματιστούν σχεδόν άμεσα στα νέα δεδομένα που έθεσε η πανδημία. Το λιανικό εμπόριο, η βιομηχανία αλλά και άλλοι χώροι που, είτε λόγω φύσης δουλειάς είτε λόγω έλλειψης σωστής νοοτροπίας ή μέσων, δεν μπόρεσαν γρήγορα να αφομοιώσουν τον νέο τρόπο εργασίας καθυστέρησαν και έχασαν πολύτιμο χρόνο.
Οι επιχειρήσεις στην Ελλάδα μετασχηματίστηκαν λόγω Κορωνοϊού;
Η μετάβαση σε συνθήκες εξ αποστάσεως εργασίας ήταν δύσκολη τόσο για τους εργαζόμενους όσο και για τις επιχειρήσεις. Όπως δήλωσε ο Διευθύνων Σύμβουλος της Microsoft, Satya Nadella: “Έχουμε δει δύο χρόνια ψηφιακού μετασχηματισμού σε δύο μήνες”. Στη χιουμοριστική ερώτηση “Ποιος ηγήθηκε του ψηφιακού μετασχηματισμού στον οργανισμό σας;” η πιο κοινή απάντηση ήταν ο COVID-19 και όχι ο CEO, CTO ή ο CIO.
Το ποσοστό των εργαζομένων που εργάζονται εξ αποστάσεως τουλάχιστον μία φορά την εβδομάδα έχει αυξηθεί κατά 400% από το 2010. Πολύ νωρίτερα από το 2030 όπως υπολογίζαμε η απομακρυσμένη εργασία θα είναι πλέον ο κανόνας.
Στην Ελλάδα, η πρώτη φάση της πανδημίας αφορούσε τη διαχείριση κρίσεων, δίνοντας έμφαση σε θέματα όπως η υγεία και η ασφάλεια των εργαζομένων. Τώρα, εν αναμονή των επόμενων φάσεων της πανδημίας, σοφότεροι (!) και πιο προετοιμασμένοι από πριν, είμαστε έτοιμοι να αντιμετωπίσουμε τις προκλήσεις που έχουν προκύψει είτε όσον αφορά το εργατικό δυναμικό είτε όσον αφορά τις επιχειρήσεις. Ακόμη και πριν από τον COVID-19, η απομακρυσμένη εργασία είχε αποκτήσει δυναμική έναντι του κανονικού εταιρικού περιβάλλοντος, του… γραφείου. Το ποσοστό των εργαζομένων που εργάζονται εξ αποστάσεως τουλάχιστον μία φορά την εβδομάδα έχει αυξηθεί κατά 400% από το 2010. Πολύ νωρίτερα από το 2030 όπως υπολογίζαμε η απομακρυσμένη εργασία θα είναι πλέον ο κανόνας.
Θα είναι καλύτερο το 2022 για τους εργαζόμενους;
Το 2022 θα είναι πολύ καλύτερο από το 2021, όπως θα είναι και το 2021 σε σχέση με το 2020.
Το 2022 θα σημάνει για την αγορά την υιοθέτηση ενός υβριδικού μοντέλου εργασίας, μιας συνδυασμένης προσέγγισης που θα αξιοποιεί στο έπακρο τα πλεονεκτήματα τόσο της Εργασίας από το Σπίτι όσο και της Εργασίας στο Γραφείο. Καμία μέθοδος δεν είναι από μόνη της επαρκής, ένας συνδυασμός τους όμως φαντάζει στις περισσότερες περιπτώσεις ιδανικός.
Πώς θα σας φαινόταν 1-2 ημέρες εργασίας από το σπίτι την εβδομάδα;
Ευέλικτο πρόγραμμα εργασίας – ΟΚ
Χρόνος με την οικογένεια – ΟΚ
Λιγότερες μετακινήσεις – ΟΚ
Εξοικονόμησή χρόνου και χρήματος – ΟΚ
Λιγότεροι αντιπερισπασμοί, περισσότερη συγκέντρωση – ΟΚ
Το 2022 θα σημάνει για την αγορά την υιοθέτηση ενός υβριδικού μοντέλου εργασίας, μιας συνδυασμένης προσέγγισης που θα αξιοποιεί στο έπακρο τα πλεονεκτήματα τόσο της Εργασίας από το Σπίτι όσο και της Εργασίας στο Γραφείο.
Έτσι, εξισορροπούμε τη συνοχή της ομάδας, τη διάχυση της εταιρικής κουλτούρας και την κοινωνικοποίηση από τη μία πλευρά, με την ανεξαρτησία και την ευελιξία από την άλλη. Χρειαζόμαστε χρόνο για στενή συνεργασία ή ανταλλαγή ιδεών; Διαλέγουμε το γραφείο. Χρειαζόμαστε χρόνο για συγκέντρωση για ανάλυση δεδομένων και προετοιμασία σύνθετων αναφορών; Διαλέγουμε το σπίτι. Αύξηση της Παραγωγικότητας βασιζόμενη στην Ισορροπία Προσωπικής και Επαγγελματικής Ζωής. Ίσως, μετά το τέλος της πανδημίας, να καταλήξουμε σε μια νέα και καλύτερη ισορροπία.
Τι περιμένουμε για να επανενεργοποιηθεί η αγορά πλήρως;
Με βάση τα τωρινά δεδομένα αλλά και τα δεδομένα των τελευταίων ετών θα έλεγα ότι η αγορά εργασίας είναι σε καλή κατάσταση με επαρκή κινητικότητα ιδιαίτερα σε θέσεις χαμηλού και μέσου επιπέδου. Αυτό βέβαια δε σημαίνει πως όλες οι θέσεις και όλοι οι κλάδοι κινούνται με τη ίδια ταχύτητα. Κλάδοι όπως της Πληροφορικής, της Ενέργειας και των Τροφίμων οδηγούν την κούρσα, ενώ όλοι αναμένουμε με αγωνία πώς θα κινηθεί φέτος ο κλάδος του Τουρισμού. Αν επικρατήσει το θετικό σενάριο και υπερβούμε το 50% των τουριστικών εισπράξεων του 2019, σίγουρα θα δοθεί ώθηση και στους υπόλοιπους κλάδους στη συνέχεια.
Γενικότερα, εκτιμώ πως η επόμενη 5ετία θα είναι μια χρυσή περίοδος για το σύνολο της αγοράς (και της χώρας) που θα εκπλήξει και τους πιο αισιόδοξους. Οι πόροι του Ταμείου Ανάκαμψης θα δώσουν τον τόνο, οι πιο καινοτόμες εταιρείες θα ηγηθούν αλλά και οι παραδοσιακοί παίκτες δε θα υστερήσουν. Θα επανέλθουμε σε ρυθμούς υψηλής ανάπτυξης, με μία ουσιώδη ωστόσο διαφορά. Η ανάπτυξη δε θα βασίζεται τόσο στην αύξηση της κατανάλωσης όπως στο παρελθόν αλλά σε αύξηση της παραγωγής αλλά και των υποδομών. Έτσι, θα είναι πιο επιδραστική αλλά και πιο διατηρήσιμη.
Πόσο αλλάζει την αγορά εργασίας η ψηφιοποίησης του Δημοσίου;
Άμεση σύνδεση αγοράς εργασίας και ψηφιοποίησης του Δημοσίου δε φαίνεται να υπάρχει. Αυτό που υπάρχει και είναι εμφανές είναι πως η χώρα αλλάζει σελίδα και η ψηφιοποίησης του Δημοσίου είναι ένα πρώτο αλλά βασικό βήμα. Γινόμαστε πλέον ένας αξιόπιστος παίκτης στη διεθνή σκακιέρα προσελκύοντας νέες επενδύσεις και δίνοντας νέες προοπτικές στις εταιρείες και στους εργαζόμενους.
Εκτιμώ πως η επόμενη 5ετία θα είναι μια χρυσή περίοδος για το σύνολο της αγοράς (και της χώρας) που θα εκπλήξει και τους πιο αισιόδοξους.
Αν δεν ήσασταν αυτό που είστε τι θα θέλατε να είστε;
Ωραία ερώτηση που νομίζω πως απάντησα 15 χρόνια πριν. Ως Λοχαγός Πυροβολικού και έχοντας μπροστά μου καριέρα στις Ένοπλες Δυνάμεις, προτίμησα να αλλάξω πορεία και να ακολουθήσω μια νέα καριέρα ως Σύμβουλος Επιλογής Προσωπικού. Κοιτάζοντας πίσω, θα έλεγα πως δεν έχω μετανιώσει για ό,τι άφησα, καθώς διάλεξα ένα ρόλο που με ωθεί συνεχώς να μαθαίνω και να εξελίσσομαι για να είμαι μέσα στην αγορά ενώ παράλληλα με γεμίζει ικανοποίηση κάθε φορά που τοποθετώ ένα στέλεχος σε μια νέα θέση δίνοντας ώθηση στην καριέρα του, βοηθώντας ταυτόχρονα και την εταιρεία να καλύψει ένα κενό της και να λύσει ένα πρόβλημα της.
Στην ερώτηση του γιου σας, μπαμπά τι να γίνω άμα μεγαλώσω, τι θα του λέγατε;
Ο Απόστολος είναι 13 οπότε δεν είμαι σίγουρος αν αυτά που θα του έλεγα σήμερα θα του τα πω και σε μια πενταετία καθώς η αγορά και οι ανάγκες εξελίσσονται με ιλιγγιώδεις ρυθμούς. Θα ήθελα να κάνει IB (International Baccalaureate) που στα μάτια μου αποτελεί διαφορετική και αναβαθμισμένη εμπειρία μάθησης και να σπουδάσει στο εξωτερικό. Με δεδομένο ότι έχει κλίση στα Μαθηματικά και τη Φυσική, θα τον ωθούσα προς μια καριέρα σε Data Science, Πληροφορική και Τεχνητή Νοημοσύνη (AI). Από την άλλη, και τα “παραδοσιακά” χρηματοοικονομικά είναι ένα σίγουρο στοίχημα.
Αν ήσασταν υπουργός Εργασίας ποια θα ήταν η προτεραιότητά σας;
Ίσως από τις δυσκολότερες ερωτήσεις, ειδικότερα σε μια χώρα όπως η Ελλάδα. Νομίζω πρώτη προτεραιότητα θα ήταν η περαιτέρω ευελιξία στην αγορά εργασίας και καλύτερος έλεγχος. Οι πολλοί περιορισμοί και οι αγκυλώσεις δίνουν μια “ψευδή” αίσθηση ασφάλειας προς τους εργαζομένους, ενώ επι της ουσίας δεν αφήνουν την αγορά να αυτοδιορθωθεί και να ισορροπήσει. Έτσι οι κρίσεις είναι πάντα βαθύτερες και μεγαλύτερες. Αυτό βέβαια πολύ πιο εύκολα το λες παρά το εφαρμόζεις σε μια αγορά κατακερματισμένη που κυριαρχούν μικρές και μικρομεσαίες επιχειρήσεις που είναι πολύ δύσκολο να ελεγχθούν.
Παράλληλα, με τη σύμφωνη γνώμη του Υπουργού Οικονομικών, θα πρέπει να δούμε θέματα που αφορούν το μη μισθολογικό κόστος. Πιθανή αποκλιμάκωση αυτού θα δώσει σίγουρα ώθηση στην απασχόληση.
Το σημαντικότερο όμως θέμα των ελληνικών επιχειρήσεων θεωρώ πως είναι θέμα οργάνωσης και δομών. Με τον Έλληνα επιχειρηματία πανταχού παρών, στελέχη με περιορισμένες αρμοδιότητες και άλλα μέλη της οικογένειας σε κομβικούς ρόλους, το όποιο εταιρικό σχήμα έχει ημερομηνία λήξης και χαμηλό ταβάνι.
Ποιό είναι το μεγαλύτερο πρόβλημα των ελληνικών επιχειρήσεων;
Από που να αρχίσω; Από τη μια είναι το μικρό μέγεθος των ελληνικών επιχειρήσεων, που δεν επιτρέπει τη δημιουργία οικονομιών κλίμακας. Οφείλουμε βέβαια να παραδεχτούμε ότι ξεκινούν με το βαρίδι μιας μικρής εγχώριας αγοράς. Η δραστηριοποίηση τους δε εκτός συνόρων απαιτεί άλλες δεξιότητες και “μέσα” και ελάχιστες εταιρείες έχουν καταφέρει να το κάνουν πετυχημένα και με συνέπεια.
Επίσης είναι το θέμα της πρόσβασης σε νέα κεφάλαια. Με ένα τραπεζικό σύστημα “χτυπημένο” από κόκκινα δάνεια και από τη 10ετή κρίση, είναι φυσικό να αδυνατεί πολλές φορές να σταθεί στο ύψος των περιστάσεων και να ανταποκριθεί στο ρόλο του.
Το σημαντικότερο όμως θέμα των ελληνικών επιχειρήσεων θεωρώ πως είναι θέμα οργάνωσης και δομών. Με τον Έλληνα επιχειρηματία πανταχού παρών, στελέχη με περιορισμένες αρμοδιότητες και άλλα μέλη της οικογένειας σε κομβικούς ρόλους, το όποιο εταιρικό σχήμα έχει ημερομηνία λήξης και χαμηλό ταβάνι. Λίγες εταιρείες καταφέρνουν να περάσουν στην τρίτη γενιά με επιτυχία και ακόμα λιγότερες να ξεπεράσουν τον εαυτό τους. Έτσι παραμένουν σε ένα επίπεδο που μπορεί να ελέγχει μεν ο επιχειρηματίας αλλά η επιχείρηση αδυνατεί να εκτοξευτεί και να είναι ανταγωνιστική σε διεθνές επίπεδο.
Ακούτε ακόμα κλασική ροκ;
Μετά μανίας. Στο κινητό, στο αυτοκίνητο, όταν κάνω γυμναστική, όταν βγάζω βόλτα τον Jordan. Από Dire Straits και Sting μέχρι U2 και Bon Jovi. Δεκαετία ’70 μέχρι αρχές δεκαετίας ’90. Οι χρυσές δεκαετίες της Rock και της μουσικής γενικότερα. Δεν ξέρω αν φταίει η ηλικία μου αλλά τα κομμάτια αυτά μου μοιάζουν διαχρονικά. Τα περισσότερα καινούργια ξεφτίζουν στον χρόνο.
***
Είναι σαφές ότι ο Jordan είναι σκύλος. Και ότι ο Μάκης μάλλον μεγαλώνει και επιμένει στις παλιές του μουσικές του επιλογές. Ακόμα θυμάμαι, πριν περισσότερα από 30 χρόνια στα στενά της Νέας Σμύρνης, σε ένα μικρό μπαλκόνι δύο νέοι να παίζουν μίνι μπιλιάρδο και να ακούνε κλασσική ρoκ. Σύμφωνα με ασφαλείς πληροφορίες εκείνη την καλοκαιρινή μέρα, άκουσαν όλη την δισκογραφία του Yngwie Malmsteen. Ήταν τότε που έμαθαν την ουσία του Dream On.
Δείτε επίσης στην αθηΝΕΑ:
Δημήτρης Λιτσικάκης: Ο Γητευτής των FinTech Είναι Έλληνας
