Η πρόσκληση για το ξεχωριστό Φεστιβάλ Θρησκευτικής Μουσικής Πάτμου, που κλείνει φέτος τα 20 χρόνια του, δεν θα μπορούσε να περάσει στα «ψιλά» του site της αθηΝΕΑς. Η ιδιαιτερότητά του και η ευαισθησία των ανθρώπων που το διοργανώνουν, σε συνδυασμό με τη δική μου αγάπη για τη μουσική, με οδήγησαν να μελετήσω και να έρθω σε επαφή με τους δύο καλλιτεχνικούς διευθυντές του.
Οι εκδηλώσεις θα πραγματοποιηθούν στον υπαίθριο χώρο του Ιερού Σπηλαίου της Αποκάλυψης από την 1 έως τις 5 Σεπτεμβρίου, με αφιερώματα τόσο στα 100 χρόνια από τη Μικρασιατική καταστροφή όσο και στο έργο του Μίκη Θεοδωράκη και του Βαγγέλη Παπαθανασίου.
Η μουσική ως «φως, ήχων και λέξεων», όπως είναι ο φετινός τίτλος του φεστιβάλ, θα ενώσει και θα ταξιδέψει τους ακροατές σε μυσταγωγικά μονοπάτια και μελωδικά ηχοδρόμια. Με την αφορμή αυτή, συνομίλησα με τους καταξιωμένους μουσικούς και διευθυντές του φεστιβάλ, Σωτήρη Δεσπότη και Τάνια Σικελιανού.
Η επιλογή για αυτές τις πέντε ημέρες δεν αφορά μόνο θρησκευτικά ακούσματα, ακολουθεί, θα λέγαμε, με «θρησκευτική ευλάβεια» την ποικιλία των ήχων. Πώς προέκυψε τελικά η σύνθεση των μουσικών επιλογών για ένα φεστιβάλ θρησκευτικής μουσικής που δεν μένει περίκλειστο σε ένα είδος ή ύφος;
Σωτήρης Δεσπότης: Τα 200 χρόνια από την εθνική μας παλιγγενεσία, τα 100 χρόνια από τον μικρασιατικό ξεριζωμό, τα 20 χρόνια παρουσίας του Διεθνούς Φεστιβάλ Θρησκευτικής Μουσικής Πάτμου στην ελληνική μουσική σκηνή και το ταξίδι προς το αιώνιο φως των Θεοδωράκη και Παπαθανασίου αποτέλεσαν τις θεματικές των φετινών συναυλιακών δραστηριοτήτων. Μουσικά ταξίδια από τον 2ο μ.Χ. αιώνα μέχρι και σήμερα, τα οποία περιλαμβάνουν έργα φωνητικής και οργανικής μουσικής, μας καλούν σε χωροχρόνους όπου τιμώνται πρόσωπα και γεγονότα.
Τάνια Σικελιανού: Η σύνθεση των μουσικών επιλογών έχει αλλάξει αρκετά τα τελευταία χρόνια στο Φεστιβάλ Θρησκευτικής Μουσικής, οπότε δεν είναι η πρώτη φορά. Δεν ξεφεύγουμε. Το εμπλουτίζουμε, το κάνουμε πιο σύγχρονο και το φέρνουμε πιο κοντά στους ανθρώπους, στο κοινό μας. Επίσης, η επιλογή του προγράμματος έχει να κάνει με τη συγκεκριμένη θεματική της φετινής χρονιάς.
Το «φως», ως έννοια, σχετίζεται τόσο με τη ζωοδοτική του ιδιότητα αυτή καθαυτή όσο και με μια αποκάλυψη, μια ανακάλυψη των νοημάτων της ζωής. Η μουσική και οι στίχοι πώς σχετίζονται με αυτό το «φως»;
Σ.Δ.: Η μουσική και η ποίηση είναι οι ήχοι και οι λέξεις που δημιουργούν οι καλλιτέχνες προσεγγίζοντας το «φως» ενόσω αναζητούν τις ιδιότητές του. Ιδιότητες που μπορούν να δώσουν απαντήσεις περί του μυστηρίου της ανακάλυψης των νοημάτων της ζωής. «Φως ήχων και λέξεων», ο φετινός τίτλος του φεστιβάλ.
Τ.Σ.: Οι στίχοι παραπέμπουν στο «φως» με μεταφορική σημασία. Παραπέμπουν στις αξίες, που είναι φως ανθρώπων και θρησκείας.
Στο βιογραφικό και των δύο παρατήρησα την έντονη σχέση σας με το εξωτερικό. Σπουδές, συναυλίες, έργα. Τι λείπει από την Ελλάδα για να κρατήσει τους ανθρώπους που εντρυφούν βαθιά στη μουσική;
Σ.Δ.: Απουσιάζει η αισθητική που βασίζεται στη βιωματική γνώση της σωστής ερμηνείας και στον τρόπο με τον οποίο λειτουργούν οι δυναμικές που περικλείει ένα έργο τέχνης στην ανθρώπινη οντότητα. Τίθεται θέμα παιδείας. Μια παιδεία που ξεκινά από το σπίτι και συνεχίζεται στο σχολείο. Μια παιδεία που απαιτεί βαθιά γνώση του χτες και πώς αυτό λειτουργεί στο σήμερα με την προοπτική της διάδοσής του στο αύριο.
Τ.Σ.: Στις δεκαετίες 1990 και 2000 δεν είχε αναπτυχθεί όσο θα έπρεπε στην Ελλάδα η μουσική και γενικά η τέχνη στο ανώτερο επίπεδο. Τα τελευταία χρόνια φαίνεται ότι αρχίζει να χτίζεται κάτι. Προσωπικά, προσπαθώ να στηρίζω τη μουσική μου όσο μπορώ, με όλες τις δυσκολίες που υπάρχουν στον χώρο μας και με τα δεδομένα της χώρας μας.
Είκοσι χρόνια Φεστιβάλ Θρησκευτικής Μουσικής! Γιατί στην Πάτμο; Ποια ιδιαίτερη σχέση έχετε με το νησί, που αναμφίβολα έχει έντονη θρησκευτικότητα, αλλά και επισκέπτες που το αγκαλιάζουν και για την άγρια ομορφιά του;
Σ.Δ.: Ένα είναι το βέβαιο. Η Πάτμος είναι νησί αποκαλύψεων και δεν είναι τυχαίο ότι η «Αποκάλυψη» γράφτηκε εδώ. Αυτή η δυναμική έδωσε το επίθετο «ιερό» στο νησί της Πάτμου. Αυτή η δυναμική που έχει ο τόπος συνεχίζεται και σήμερα και οδήγησε πρόσωπα και γεγονότα να ορίσουν την Πάτμο ως τόπο του φεστιβάλ. Δεν μπορώ να φανταστώ καταλληλότερο χώρο. Με την Πάτμο με συνδέει η έρευνα που πραγματοποίησα κατά τη διάρκεια των διδακτορικών μου σπουδών στη Βιέννη. Μελέτησα και ανέλυσα τον αυτόγραφο χειρόγραφο μουσικό κώδικα 930 που φυλάσσεται στη Βιβλιοθήκη της Ιεράς Μονής Αγίου Ιωάννου του Θεολόγου. Επισκέφθηκα το νησί για να μελετήσω τον κώδικα. Αγάπησα τον τόπο και την αυθεντικότητα των ανθρώπων του.
Τ.Σ.: Αν και ρωτάτε για το 20ό Φεστιβάλ Θρησκευτικής Μουσικής, η Πάτμος ήδη από το Βυζάντιο είναι ιερό νησί και το πλέον κατάλληλο μέρος για την παράδοση της εκκλησιαστικής μουσικής, που κρατάει άλλωστε πολλούς αιώνες.
Κλείνοντας, θα ήθελα να σας απευθύνω από μία προσωπική ερώτηση.
Κύριε Δεσπότη, γνωρίζω ότι είστε πρωτοψάλτης στον Ι. Ν. Αγίας Βαρβάρας στη Θεσσαλονίκη. Ποια ανάγκη σας ικανοποιεί η ψαλτική τέχνη;
Από την παιδική μου ηλικία η ψαλτική είναι τρόπος οργάνωσης της καθημερινότητάς μου. Ταξιδεύω με ήχο και ποίηση στο παρελθόν. Γνωρίζω μελοποιούς και υμνογράφους ανακαλύπτοντας συνεχώς νέες αλήθειες για τον πολιτισμό της δικής μου ιστορίας. Η ψαλτική, με έναν πολύ ευγενικό τρόπο, σε φέρνει κοντά στο φως.
Κυρία Σικελιανού, θεωρώ ότι η ιδιαιτερότητα του βιολιού τού δίνει λίγους πόντους παραπάνω σε σχέση με άλλα έγχορδα, καθώς αποδίδει συναισθήματα με ξεχωριστό τρόπο. Τι συμβολίζει για εσάς; Είναι ένας καθημερινός συνομιλητής σας;
Το είχα αγαπήσει πριν ακόμα γνωρίσω τι είναι το βιολί. Είναι η δεύτερη φύση μου.
Σας εύχομαι καλή επιτυχία. Ραντεβού στην Πάτμο!
Την αφίσα για την επετειακή 20ή διοργάνωση δημιούργησε η διεθνούς φήμης ζωγράφος κ. Μαρίνα Καρέλλα.
Στρατηγικοί εταίροι της διοργάνωσης είναι η Ιερά Μονή Αγ. Ιωάννου του Θεολόγου Πάτμου και ο Δήμος Πάτμου. Χορηγοί είναι ο ΔΕΔΔΗΕ, η Blue Star Ferries και η COSMOTE. Υποστηρικτής είναι η Dodekanisos Seaways. Η εκδήλωση τελεί υπό την αιγίδα του ΕΟΤ.
Την επικοινωνία του φεστιβάλ έχει αναλάβει η Bespoke Communications.
Διαβάστε επίσης στην αθηΝΕΑ:
20ό Φεστιβάλ Θρησκευτικής Μουσικής Πάτμου: Φως Ήχων και Λέξεων
Θερμός Συναυλιακός Σεπτέμβριος στην Αθήνα
Διεθνείς Μουσικές Ημέρες Καλαμάτας: Απολαμβάνοντας το Azahar Ensemble
