Μα πού έβαλα τα κλειδιά μου;
Θύμισέ μου το όνομά σου…
Γιατί άνοιξα την πόρτα του ψυγείου;
Εσύ ποιός είσαι;
Η μνήμη, αυτό το νοητό πολύχρωμο «σφουγγάρι» στο κεφάλι μας που μαζεύει και μαζεύει πληροφορίες αδιάκοπα, που συγκεντρώνει τη ζωή και ό,τι συμβαίνει γύρω μας και παντού, και είναι πάντα σε ετοιμότητα, έρχεται η ώρα που κουράζεται και αλλάζει μορφή. Άλλοτε συρρικνώνεται, άλλοτε ξεραίνεται και άλλοτε αλλάζει χρώμα και γίνεται μαύρο ή άσπρο.
Αυτό γίνεται συνήθως σταδιακά και η κατάληξη είναι μία. Είναι η ευθεία γραμμή προς την άβυσσο, προς το κενό, με ό,τι συνεπάγεται αυτό. Η φθορά της μνήμης αποτελεί μια από τις μη αναστρέψιμες καταστάσεις που μπορεί να συμβούν στον άνθρωπο.
Οι παράγοντες της φθοράς πολλοί και διαφορετικοί. Το αποτέλεσμα σχεδόν προβλέψιμο και ίδιο: οι άνθρωποι χάνουν την οντότητά τους είτε το νιώθουν είτε όχι. Χάνουν την ανεξαρτησία τους, την αυτοπροστασία τους. Και βέβαια, χάνουν την ελπίδα τους. Αυτό το ζωογόνο συναίσθημα.
Η μνήμη είναι μια από τις δυνάμεις που εγγυώνται τη συνέχεια της ενεργής ζωής. Η ελπίδα είναι συνυφασμένη με τη μνήμη, επειδή εκείνη είναι που σε οδηγεί να θέλεις να κάνεις τα επόμενα βήματα. Θυμάσαι και ελπίζεις, κάνεις όνειρα, αποφεύγεις λάθη και επικίνδυνες καταστάσεις. Θυμάσαι, ελπίζεις και ζεις σύμφωνα με τις αρχές και τις προσδοκίες σου.
Τα τελευταία χρόνια συνειδητοποιούμε σε μεγάλη κλίμακα την τραγική διάσταση της απώλειας της μνήμης, καθώς όλο και περισσότερο οι άνθρωποι –κυρίως μεγάλης ηλικίας– βυθίζονται στο κενό της. Χάνονται στα βάθη της, εκεί όπου τα σημάδια έχουν χαθεί.
Παράλληλα συνειδητοποιούμε ότι τα κενά εμφανίζονται αρκετές φορές πολύ νωρίτερα, κι όμως δεν δίνουμε σημασία. Μήπως θα έπρεπε;
Κολυμπώντας | Julie Otsuka | Εκδόσεις Πατάκη
«Εδώ στη ρωγμή του χρόνου»… έγραψε ο Μανώλης Ρασούλης.
Η Άλις έχει μεγαλώσει λίγο και η μνήμη της έχει αρχίσει να εξασθενεί. Κάθε μέρα πηγαίνει να κολυμπήσει στη δημόσια υπόγεια πισίνα. Μπορεί και δύο φορές την ημέρα. Κολυμπάει με όλους τους κανόνες και παρέα με άλλους ανθρώπους. Όταν λείπει κάποιος από αυτούς αναστατώνεται. Όσο διαρκεί το κολύμπι πλέει σε πελάγη ευτυχίας, τον υπόλοιπο καιρό αφήνεται στα πελάγη και στους βυθούς της μνήμης της: ό,τι έχει απομείνει από αυτήν.
Θυμάται τα παιδικά της χρόνια, την αιχμαλωσία της στο στρατόπεδο συγκέντρωσης των Ιαπώνων της Αμερικής κατά τον Β′ Παγκόσμιο Πόλεμο και το παιδί που έχασε μετά τη γέννα. Έχει άλλη μια κόρη.
Όλα κυλούν ομαλά και ευχαριστιέται τη ρουτίνα της όπως και οι υπόλοιποι. Είναι η καθημερινή της προσδοκία, που την ηρεμεί και την κάνει να ελπίζει και να χαίρεται. Όμως ξαφνικά, μια μέρα, παρουσιάζεται μια ρωγμή στην πισίνα, την οποία θα ακολουθήσουν και άλλες.
Οι ειδικοί απορούν για το πώς δημιουργήθηκαν αυτές οι ρωγμές. Οι κολυμβητές θορυβούνται, αυτή η πισίνα και το κολύμπι δίνουν νόημα στην καθημερινότητά τους, είναι η απαντοχή τους, όλη τους η ζωή! Και αναρωτιούνται: «Μήπως αυτή η ρωγμή έγινε άθελά τους ή κατόπιν των ενεργειών τους; Ποιος θα τους το πει με ακρίβεια;».
Η πισίνα πρέπει να κλείσει. Η Άλις βρίσκεται σε αδιέξοδο. Δεν υπακούει, δεν θέλει να βγει. Ο υπεύθυνος ναυαγοσώστης της κάνει τη χάρη να κολυμπήσει έναν τελευταίο γύρο. Αυτό ήταν! Η ελπίδα για ζωή έχει ήδη διαρραγεί. Η απομόνωση θα την εγκλωβίσει.
Έπειτα από αυτό η Άλις θα γυροφέρνει στο μυαλό της πολλά πράγματα που έζησε στο παρελθόν, αλλά δεν θα μπορεί να δέσει τα κορδόνια των παπουτσιών της. Η κόρη της, που ζούσε μακριά, θα έρθει κοντά της και θα θυμηθεί για χάρη της όλη τους τη ζωή.
Και η Άλις θυμάται τα παλιά, την πρώτη κόρη που έχασε, τη ζωή της, τον εγκλεισμό της στο στρατόπεδο, ίσως και την απουσία της δεύτερης κόρης της αργότερα. «Μη με παρατήσεις!» της είχε πει σε ένα τηλεφώνημα.
Η Άλις δεν πέρασε το τεστ. Η πορεία προδιαγεγραμμένη, θεραπεία δεν υπάρχει, ζωή δεν υπάρχει, ελπίδα δεν υπάρχει, οπότε το ίδρυμα είναι η μόνη διέξοδος. «Ελπίζουμε να απολαύσεις τη διαμονή σου εδώ και σε ευχαριστούμε ξανά που επέλεξες την Belavista».
«Αναρωτιέσαι τι ήταν αυτό που την έκανε να ξεχνάει. Μήπως ήταν τα χημικά στη βαφή, μήπως το σπρέι μαλλιών περιείχε κάποια τοξική ουσία; Ήταν γενετικής φύσης; Μήπως το πόσιμο νερό; Το γεμάτο άλατα αλουμινίου αντιιδρωτικό; Ο λιγοστός ύπνος (παραπονιόταν για το ροχαλητό του πατέρα σου από τη μέρα που παντρεύτηκαν), η υπερβολική τηλεόραση; Η απουσία χόμπι; Μήπως η κατάθλιψη όταν πέθανε η μητέρα της στα 100 προτού κλείσει τα 101; “Και τώρα τι θα κάνω εγώ;” είχε πει…
Ή μήπως έφταιγες εσύ; Της τηλεφωνούσες σπάνια, έφυγες νωρίς από το πατρικό σου και, όταν επέστρεφες, κλεινόσουν στο παιδικό σου δωμάτιο. Γιατί άραγε; Την πρώτη φορά που τη συνάντησε ο πρώην άντρας σου γύρισε και σου είπε: Δώσε κανένα ηρεμιστικό σ’ αυτήν τη γυναίκα!».
Κολυμπώντας κατα μήκος της πισίνας κολυμπούσαν ενάντια στον χρόνο, ενάντια στο κενό, ενάντια στην άβυσσο που καταβροχθίζει το μυαλό, νιώθοντας ίσως την αντίστροφη μέτρηση της μνήμης μέσα στο βάθος του χρόνου, προσπαθώντας να κρατήσουν την υπόστασή τους πριν χαθεί στις ρωγμές των εγκεφαλικών τους κυττάρων σε αυτό το υπόγειο του δημόσιου κολυμβητηρίου.
• Τη μετάφραση υπογράφει ο Θωμάς Σκάσσης.
Θα μ’ Αγαπάς Όταν δε θα σε Θυμάμαι; | Ρένα Κουβελιώτη | Εκδόσεις Ιανός
Η διάγνωση ήρθε απότομα και σε πολύ νέα ηλικία για την Ηλέκτρα. Συρρίκνωση των εγκεφαλικών κυττάρων. Δυστυχώς η κατάσταση είναι μη αναστρέψιμη, ίσως όμως βοηθήσουν στην επιβράδυνση της ασθένειας κάποιες θεραπείες.
Η Ηλέκτρα μεγαλώνει τον γιο της μόνη. Είναι μάνα και πατέρας και φίλη. Πώς θα του πει αυτό που συμβαίνει; Πώς θα αντιμετωπίσει αυτήν την πρόκληση που αφορά το μέλλον, την ελπίδα της για ζωή, τα όνειρά της, τη ζωή με το παιδί της, που θέλει να το δει να μεγαλώνει και να γίνεται σωστός άνθρωπος;
Θα προλάβει να του μεταδώσει αυτά που θεωρεί απαραίτητα εφόδια για τη ζωή του; Θα την αγαπάει άραγε όταν εκείνη θα βρίσκεται σε άλλους γαλαξίες, σε άλλες σκέψεις ή και στο κενό;
Η Ηλέκτρα όμως έχει μέσα της και μια τρέλα, ένα πείσμα από μικρή. Θα πάνε ένα διάστημα σε ένα απομονωμένο νησί να ζήσουν σε ένα σπίτι δίπλα στη θάλασσα. Θα ετοιμάσει ένα γραπτό και θα το αφήσει στον γιο της σαν κληρονομιά. Θα πάρει ένα ένα τα γράμματα της αλφαβήτου και θα τους δώσει ένα νόημα, μια συμβουλή, μια άποψη για τη ζωή.
Ανησυχεί όμως, «θα προλάβει να βρει τον κατάλληλο άνθρωπο να το αφήσει για όταν το μυαλό της, η σκέψη της, η μνήμη της δεν θα ορίζονται και όλα θα είναι άγνωστες λέξεις, ξεχασμένες μέσα στα στενά όρια του θολωμένου εγκεφάλου;».
«“Τ” όπως “ταμπέλες”, όπως “τόλμη”. Γιατί σ’ τα γράφω όλα αυτά; Για να σου αποδείξω πως οι ταμπέλες έχουν το βάρος που εμείς τους επιτρέπουμε να έχουν. Μην κρύβεσαι πίσω από αυτές, μην τις κουκουλώνεις, έτσι τους δίνεις αξία…».
«“Σ” όπως “σιωπή”». Όμως η σιωπή, αγάπη μου, κρύβει έναν τεράστιο πλούτο. Μπορεί τώρα που τα διαβάζεις όλ’ αυτά εγώ να σε κοιτώ σαν ξένη. Σαν κρινάκι στο βάζο. Αλλά εσύ κρατάς στα χέρια σου όλ’ αυτά. Αυτά είναι η μάνα σου κι αυτά δε θα σ’ τα πάρει ποτέ κανένας. Τ’ ακούς;…»
«…και τώρα, μάνα, οι δυο μας…»
Διαβάστε επίσης στην αθηΝΕΑ:
«Στέλλα, Κρατάω Βιβλίο!» | Βιβλιοπροτάσεις για Κάποιες Γενναίες Γυναίκες
