Η ιδιαίτερη ματιά της Ελένης Αλεξανδροπούλου στο βιβλίο της για τη διαφορετικότητα και τα συναισθήματα ήταν αυτό που κινητοποίησε την περιέργειά μου. Ταυτόχρονα, η εικονογράφηση του Γιώργου Πετρίδη μου ξύπνησε αναμνήσεις από την παιδική ηλικία, όταν θέλαμε να «μπούμε» σε μια καινούργια παρέα, αλλά και όταν βρισκόμασταν, ενήλικοι πια, την πρώτη ημέρα σε νέο εργασιακό περιβάλλον και νιώθαμε διαφορετικοί από τους άλλους.
Η προσέγγιση του θέματος μπορεί να εμπεριέχει διαφορετικές απόψεις και αντανακλάσεις για το πώς οι άνθρωποι αντιμετωπίζουν το διαφορετικό. Κάποια στιγμή στη ζωή μας, άλλωστε, μπορεί να έχουμε βρεθεί και ίδιοι σε παρόμοια θέση ή να έχουμε αντιμετωπίσει κάποιον άλλο με αμηχανία, όταν δεν κατανοούμε τον τρόπο με τον οποίο συμπεριφέρεται.
Στη συνέντευξη που μου χάρισε η Ελένη Αλεξανδροπούλου αποτυπώνεται πώς της δημιουργήθηκε η ανάγκη να ακουστεί το θέμα της διαφορετικότητας μέσα από τη δική της ματιά. «Η καρδιά μου που ανήκει;» κάνει το παρθενικό του ταξίδι έχοντας κερδίσει, ήδη, το δεύτερο Βραβείο Παιδικής Λογοτεχνίας στον Παγκόσμιο Λογοτεχνικό Διαγωνισμό (ΕΠΟΚ).
Η ιστορία αναφέρεται στο πώς ένα μικρό φιδάκι θέλει να κάνει νέους φίλους, ενώ η οικογένειά του υποστηρίζει και επιμένει ότι θα πρέπει να συναναστρέφεται μόνο με όμοιους του. Αυτό πληγώνει αρκετές φορές τον φίλο μας, ιδίως όταν βλέπει τα τόσα διαφορετικά ζωάκια να παίζουν χαρούμενα όλα μαζί στο δάσος μπάλα, ενώ εκείνος δεν μπορεί να τους πλησιάσει γιατί φοβάται ότι θα τους τρομάξει. Πώς θα το αντιμετωπίσει τελικά;
Καθώς διάβαζα το βιβλίο κατανόησα πως η επιλογή του ερπετού δεν είναι τυχαία. Όλοι έχουμε την τάση να βαφτίζουμε το φίδι «κακό». Πιστεύουμε ότι πρόκειται για μια σχέση που δεν μπορεί να χτιστεί σε φιλικό πλαίσιο συγκριτικά με τα υπόλοιπα ζώα. Επικρατεί ο φόβος πως, όταν βρεθεί στον δρόμο μας, θα μας επιτεθεί αμέσως. Τι μήνυμα θέλεις να περάσεις;
Σίγουρα έχετε ακούσει ή πει τη φράση «φίλος-φίδι». Από αυτό και η έμπνευση για το ξεκίνημα του βιβλίου. Οι συμπεριφορές και τα στερεότυπα είναι ένα θέμα που με απασχόλησε πολύ τα τελευταία χρόνια. Αυτό που ήθελα πρωταρχικά να θίξω μέσα από το παραμύθι είναι όσα αφορούν τις ταμπέλες και τα στερεότυπα που εδραιώνουν την προσωπικότητα κάθε παιδιού. Ποιους ρόλους επιλέγουν τα παιδιά στα πρώτα βήματα της ζωής τους; Πολλές φορές αυτό λειτουργεί ως παγίδα για εκείνα, με αποτέλεσμα να φτάνουν στα όριά τους προκειμένουν να κερδίσουν τη θέση τους μέσα στην ομάδα. Είτε με την ταμπέλα του καλού παιδιού είτε με αυτή του διαφορετικού. Υπάρχουν πλαίσια που είναι ανοιχτά στη διαφορετικότητα και άλλα που προκαλούν ακριβώς το αντίθετο αποτέλεσμα.
Στην εποχή μας, οι νέες γενιές έχουν κάνει ένα δυο βήματα παρακάτω, εμφανίζονται πιο εξοικειωμένες με τη διαφορετικότητα. Πώς βλέπεις τα πράγματα; Ισχύει κάτι τέτοιο;
Μέσα από τη μικρή ομάδα των ζώων, βλέπουμε ότι το διαφορετικό στην αρχή περιθωριοποιείται. Υπάρχει ο φόβος, η καχυποψία, η δυσπιστία. Ο φόβος του καινούργιου για κάτι που δεν γνωρίζουν, ή ο φόβος καθαρά της αλλαγής. Πιο συγκεκριμένα, ήθελα να δείξω μέσα από αυτή την ιστορία πως συνήθως, οι περισσότεροι, κλεινόμαστε στη δυσπιστία. Η θέση που θα πάρει το διαφορετικό στην κοινωνία μας ή με ποιο τρόπο θα αποδεχτούμε να συνυπάρξει δίπλα μας, τελικά χρειάζεται χρόνο.
Η θέση που θα πάρει το διαφορετικό στην κοινωνία μας ή με ποιο τρόπο θα αποδεχτούμε να συνυπάρξει δίπλα μας, τελικά χρειάζεται χρόνο.
Δεν ξαφνιάστηκα όταν, στην πορεία της ιστορίας, αυτός που τόλμησε να κάνει την πρώτη προσέγγιση ήταν το φίδι. Χρειάστηκε όμως να κάνει τεχνικές παρεμβάσεις για να πείσει. Πιστεύεις ότι είναι απαραίτητο στην κοινωνία μας;
Το φίδι ουσιαστικά αλλάζει για να τα πλησιάσει. Ήθελε να αποδείξει ότι μπορούν να γίνουν φίλοι. Αποκτά πόδια για να παίξει μαζί τους. Όμως δεν ήθελα να καλλιεργηθεί η ιδέα ότι πρέπει να αλλάξεις για να πλησιάσεις κάτι καινούργιο. Γι’ αυτό, στη συνέχεια το παραμύθι εξελίσσεται με εντελώς διαφορετικό τρόπο. Επικεντρώνεται στο πώς αντιμετωπίζουμε την αλλαγή και στο πόσο διατεθειμένος είναι ο ίδιος να κάνει πράγματα για να κυνηγήσει το όνειρό του. Και αυτό δεν ήταν άλλο από το να ενταχθεί στη συγκεκριμένη ομάδα των ζώων.
Γιατί ήθελε να πλησιάσει τα συγκεκριμένα ζώα;
Η πολυπολιτισμικότητα είναι το επίκεντρο του ενδιαφέροντος. Η μοναδικότητα του φιδιού έγκειται στο ότι δεν έχει πόδια. Πολλές φορές φαίνεται αδύναμος ή ύπουλος, καθώς, όταν έρχεται κοντά τους, δεν ακούγεται με τον βηματισμό του και αυτό τα κάνει να είναι καχύποπτα απέναντί του. Με αφορμή το βιβλίο είχα κάνει έρευνα για όλα τα ζώα που αναφέρονται και ανακάλυψα πως, αναλόγως τον πολιτισμό, έχουμε την τάση να βάζουμε στα ζώα διαφορετικές ταμπέλες, λαμβάνοντας υπόψη διαφορετικές όψεις της συμπεριφοράς τους.
Η πονηρή αλεπού στην πραγματικότητα είναι παραπάνω έξυπνη από ό,τι εμείς θεωρούμε. Ήταν η ιδανική για να ανταποκριθεί στο κάλεσμα του φιδιού, διότι ήταν η πρώτη που παρατήρησε την ανάγκη του να προσελκύσει την ομάδα, χωρίς να φοβηθεί. Συγχρόνως, με τη χελώνα που δεν πρόλαβε να φύγει όταν πλησίασε το φίδι, ήθελα να δείξω πως πολλές φορές μεταφράζουμε λάθος τις κινήσεις κάποιου όταν καθυστερεί. Το ότι επεξεργάζεται την πληροφορία με διαφορετικό τρόπο δεν σημαίνει απαραίτητα πως είναι αργός.
Πιστεύω πως οι διαφορές ενώνουν τους ανθρώπους. Το σημαντικό είναι να «ακούγεται» η διαφορετικότητα.
Συνηθίζεται όμως να το λέμε συχνά. Έτσι δεν είναι;
Στον κόσμο των παιδιών αυτό μπορεί να πάρει μιαν άλλη διάσταση. Ένα παιδί μπορεί να έχει δυσλεξία ή απλώς μπορεί να χρειάζεται περισσότερο χρόνο για να επεξεργαστεί τα γεγονότα. Με αφορμή το βιβλίο, ανακάλυψα πληροφορίες που με βοήθησαν να κατανοήσω το πόσο μπορούμε να πληγώσουμε κάποιο παιδί χρησιμοποιώντας τέτοιες εκφράσεις.
Ένα άλλο θέμα που θίγεις είναι η ομαδικότητα. Υπάρχει αρχηγός στο συμβούλιο του δάσους; Ποιο είναι το όραμα της ομάδας;
Λειτουργούν ως μια ομάδα στηριγμένη στη διαφορετικότητα και στις αξίες. Ακούγονται όλες οι φωνές και οι αποφάσεις παίρνονται συλλογικά. Αυτό είναι το κοινό τους όραμα. Προσωπικά, πιστεύω πως οι διαφορές ενώνουν τους ανθρώπους. Το σημαντικό είναι να «ακούγεται» η διαφορετικότητα. Το όραμα του φιδιού που κατάφερε να αλλάξει την ταμπέλα που κουβαλούσε όλη του τη ζωή μας διδάσκει πως η αλλαγή χρειάζεται στόχο και προσπάθεια και θάρρος. Χρειάζεται βέβαια να το θέλεις πολύ!
• Το βιβλίο της Ελένης Αλεξανδροπούλου «Η καρδιά μου που ανήκει;», σε εικονογράφηση Γιώργου Πετρίδη, κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Νίκας (Αθήνα, 2022)
Διαβάστε επίσης στην αθηΝΕΑ:
Γάτος Μαουρίτσιο: Παιδικό Βιβλιοπωλείο με Ουρά και Πατούσες
