Η εποχή αλλάζει γρήγορα με ρυθμούς που δυσκολευόμαστε να παρακολουθήσουμε. Νέες επιστημονικές προσεγγίσεις, που δεν ήταν άγνωστες, αλλά δεν ήταν και ευρέως γνωστές, έρχονται να δώσουν απαντήσεις. Απαντήσεις σε μια πραγματικότητα που συνεχώς γεννάει ερωτήματα, όχι για να απαντηθούν κατ’ ανάγκην. Μια από αυτές είναι η νευροεπιστήμη.
Η νευροεπιστήμη έχει αναπτυχθεί τόσο τα τελευταία χρόνια ώστε να συνδέεται πια με άλλες επιστημονικές πειθαρχίες δημιουργώντας νέα ερευνητικά πεδία στο ευρύτερο πλαίσιο του νευροπολιτισμού. Από το “πάντρεμά” της με τις επιστήμες της εκπαίδευσης γεννήθηκε η νευροεκπαίδευση, ενώ από τον συσχετισμό της με την αρχιτεκτονική προήλθε η νευροαρχιτεκτονική. Όταν δε τα δύο νέα πεδία εισήλθαν σε κοινό ερευνητικό πλαίσιο, φτάσαμε ένα βήμα πιο κοντά στην κατανόηση των ποιοτήτων του χώρου που ευνοούν τη μάθηση και την απομνημόνευση.
Πρόσφατα κυκλοφόρησε το βιβλίο Νευροεκπαίδευση του Francisco Mora από τη σειρά “Ο κοινός λόγος” των Πανεπιστημιακών Εκδόσεων Κρήτης, με τον εύστοχο υπότιτλο Μαθαίνουμε μόνο ό,τι αγαπάμε. Το βιβλίο απευθύνεται πρωτίστως σε εκπαιδευτικούς κάθε βαθμίδας αλλά και σε οποιονδήποτε αγαπά τη μάθηση και θα ήθελε να κατανοήσει τους περίπλοκους μηχανισμούς με τους οποίους ο εγκέφαλος προσλαμβάνει τη γνώση και εμπεδώνει τη μνήμη.
Εξαιρετικό ενδιαφέρον έχει το κεφάλαιο που αναφέρεται στη νευροαρχιτεκτονική υπό τον διττό τίτλο “Μαθαίνοντας με Περισσότερο Φως” (περισσότερο φυσικό φωτισμό/υπό το φως των γνώσεων για το πώς λειτουργεί ο εγκέφαλος). Ας δούμε όμως πρώτα έναν σύντομο ορισμό της νευροεκπαίδευσης.
Νευροεκπαίδευση
Σύμφωνα με τον συγγραφέα, η νευροεκπαίδευση φέρνει μια νέα οπτική στη διδασκαλία, που βασίζεται στις νευροεπιστήμες. Γεννήθηκε στο ασφαλές περιβάλλον της πολιτισμικής επανάστασης που ονομάστηκε “νευροκουλτούρα”, αξιοποιώντας τις γνώσεις για τη λειτουργία του εγκεφάλου, “παντρεύοντάς” τες με την ψυχολογία, την κοινωνιολογία και την ιατρική, σε μια προσπάθεια να βελτιώσει και να ενισχύσει τόσο τις διαδικασίες της μάθησης και της απομνημόνευσης στους μαθητές όσο και τον τρόπο διδασκαλίας των εκπαιδευτικών.
Η βαρύτητα που δίνει η νευροεκπαίδευση στα πολύ μικρά παιδιά έχει να κάνει με το ότι η μεταλαμπάδευση των θεμελιωδών αρχών αξιών όπως η ακρίβεια, ο σεβασμός στις δεσμεύσεις, η υπευθυνότητα, η αυτοκυριαρχία κ.ο.κ. πρέπει να αρχίσει ήδη από τα 3 έτη. Γύρω στα 6, είναι δυνατό να αρχίσουν να μπαίνουν τα θεμέλια αξιών όπως η ελευθερία, η αξιοπρέπεια, η ισότητα, η δικαιοσύνη ή η ευτυχία.
Ωστόσο, πρόκειται για μια αντίληψη για την εκπαίδευση που αφορά κάθε ηλικία. Το πανεπιστήμιο για παράδειγμα, είναι ο χώρος όπου το μυαλό εξακολουθεί να διαμορφώνεται και να μετασχημετίζεται με τρόπο καθοριστικό και καταλυτικό. Κατά τη διάρκεια της πανεπιστημιακής κατάρτισης αποκρυσταλλώνεται η κριτική και η αναλυτική σκέψη, αλλά και αναπτύσσεται η νέα διδασκαλία της δημιουργικής σκέψης σε κάθε επιστημονικό πεδίο.
Νευροαρχιτεκτονική
Ο κλάδος της νευροαρχιτεκτονικής ενσωματώνει γνωστά συστατικά της νευροεπιστήμης σε μια νέα διάσταση: αυτή της συνεισφοράς στην ευζωία του ανθρώπου και στην ενίσχυση των προσωπικών και κοινωνικών του ικανοτήτων. Βρίσκει εφαρμογή ιδιαίτερα στους νέους τρόπους σχεδίασης των νοσοκομείων και των σχολικών κτιρίων. Αυτός είναι και ο τομέας έρευνας της Academy of Neuroscience for Architecture (ANFA) των ΗΠΑ, παράγοντας αξιόλογο ερευνητικό έργο.
Στην περίπτωση των σχολείων ειδικότερα, ο ρόλος της νευροαρχιτεκτονικής είναι να “μεταφράσει” τον “άψυχο” χώρο και χρόνο του σχολικού περιβάλλοντος σε έναν κώδικα που ο εγκέφαλος φέρει εκ γενετής, αλλά και να τον ενισχύσει. Προσδοκά ένα νέο διάλογο με το περιβάλλον που θα παρέχει στα παιδιά αίσθημα ευεξίας κατά τη διαδικασία της μάθησης, της απομνημόνευσης και της μετεξέλιξής τους, καθώς διαμορφώνουν και χτίζουν τον εγκέφαλό τους.
Γίνεται, έτσι, ολοένα και πιο κατανοητή η σημασία της αρχιτεκτονικής των σχολικών κτιρίων και του περιβάλλοντος χώρου τους, όπως εκφράζεται μέσα από τη μορφή, τον προσανατολισμό των κτιρίων, τον σχεδιασμό των εσωτερικών χώρων, τη διακόσμηση και τον χρωματισμό, τα επίπεδα φωτός, ήχου και θερμοκρασίας, τις ζώνες πρασίνου και τη δυνατότητα διαφοροποίησής τους στο πέρασμα του χρόνου.
Μάθηση σε Ουρανοξύστες;
Σε μια πολύ ενδιαφέρουσα παρατήρηση, ο συγγραφέας αναρωτιέται αν η “καθύψος” ανάπτυξη των κτιρίων που παρατηρείται ως τάση στις παγκόσμιες μητροπόλεις του πλανήτη συνάδει με τη φυσιολογία του ανθρώπινου μυαλού και τους κώδικες λειτουργίας των νευρώνων του. Ειδικότερα, αναφορικά με τη διαδικασία της μάθησης μέσα σε ψηλά κτίρια, εκφράζει την ανησυχία ότι μπορεί να γίνει η αιτία νέων παθογενειών, άγνωστων έως τώρα, στους υπό ανάπτυξη εγκεφάλους.
***
Με λίγα λόγια, ανοίγοντας δρόμους για τη νευροεπιστήμη και δημιουργώντας σημεία επαφής με δοκιμασμένες και παραδοσιακές επιστήμες, τότε η επιστήμη γίνεται πραγματικά παράγοντας ελευθερίας για κάθε ευέλικτο νου.
Δείτε επίσης στην αθηΝΕΑ:
Η Βιολογία Πρέπει Να Ξανασυστηθεί Στο Ευρύ Κοινό
Μαθησιακοί Tύποι: Με Όποιον Δάσκαλο Καθίσεις… Άλλα Γράμματα Θα Μάθεις
