Οι Πανελλαδικές εξετάσεις, πράγματι, είναι μια καλή αφορμή για να μιλήσουμε γενικότερα για τη ζωή και να πούμε πως ποτέ δεν είναι αργά για νέες αρχές, για νέες αποφάσεις.
Η επιλογή επαγγέλματος είναι ένα γεγονός με ιδιαίτερη σημασία για κάθε άτομο. Αρχίζει να το απασχολεί, περισσότερο συνειδητά, από την εφηβική ηλικία. Παράλληλα του επικοινωνείται από κάθε μέσο ότι από αυτή την επιλογή θα εξαρτηθεί σε μεγάλο βαθμό η προσωπική του καταξίωση και ότι είναι η μοναδική ευκαιρία για την επαγγελματική του αποκατάσταση και κατ’ επέκταση για μια επιτυχημένη ζωή.
Σύμφωνα, ωστόσο, με τη γνώμη αρκετών θεωρητικών της επαγγελματικής ανάπτυξης, η επιλογή ή ακόμη και η άσκηση ενός επαγγέλματος είναι χρήσιμο να ιδωθεί ως αποτέλεσμα μιας διά βίου διαδικασίας και όχι ως το αποτέλεσμα μιας στιγμιαίας απόφασης. Συνεπώς, η επιλογή αυτή μπορεί να αποτελέσει την κατάληξη μιας σειράς σταδιακών αποφάσεων που λαμβάνονται σε διάφορες περιόδους της ζωής, τόσο πριν όσο και μετά την εφηβεία.
Ο υποψήφιος ή η υποψήφια δεν έχει μόνο να διαχειριστεί την προσωπική του στενοχώρια, την απογοήτευση ή τον θυμό για το αποτέλεσμα, αλλά επωμίζεται και τα αντίστοιχα συναισθήματα των αγαπημένων προσώπων και του περίγυρου. Αυτομάτως –με την ελπίδα ότι δεν γίνεται ηθελημένα– αυτές οι εξετάσεις μετατρέπονται σε σύμβολο επιτυχίας ή αποτυχίας στη ζωή.
Σύμβολο Επιτυχίας ή Αποτυχίας, Αλλά Ξεχνάμε Κάτι…
Μέσα σε αυτό το πλαίσιο αποφάσεων εντάσσονται και οι Πανελλαδικές εξετάσεις. Η εμπειρία τους αποτελεί μια πολυδιάστατη διαδικασία, τόσο για τα άτομα στην εφηβεία όσο και για την οικογένειά τους. Συχνά, μάλιστα, οι προσδοκίες και τα συναισθήματα που επενδύονται μπορεί να ξεπερνούν τα όρια της ακαδημαϊκής πορείας ενός υποψήφιου φοιτητή. Συνεπώς, η πιθανότητα ματαίωσης μιας τέτοιας προσδοκίας μπορεί να εντείνει περαιτέρω το συναίσθημα του άγχους.
H αβεβαιότητα είναι «εκ των ων ουκ άνευ»: για το αν τα θέματα είναι βατά, για το αν η προσπάθειά του θα κριθεί επαρκής από τον αξιολογητή, για το πώς θα κυμανθούν οι βάσεις…
Όσο καλή και αν είναι η προετοιμασία ενός ατόμου, είναι πιθανό να σκέφτεται ότι η περίπτωση να κάνει λάθη και να χάσει μονάδες είναι πάντα υπαρκτή, καθώς και το να αγχωθεί υπερβολικά ή να είναι κουρασμένο εκείνη τη στιγμή από την όλη προσπάθεια και να μειωθεί έτσι η επίδοσή του, ή ακόμα να προκύψει κάποιο απρόσμενο ζήτημα. Άρα, η αβεβαιότητα είναι «εκ των ων ουκ άνευ»: για το αν τα θέματα είναι βατά, για το αν η προσπάθειά του θα κριθεί επαρκής από τον αξιολογητή, για το πώς θα κυμανθούν οι βάσεις και, πολλές φορές, αβεβαιότητα για τους προσωπικούς του στόχους.
Ας μην ξεχνάμε, όμως ότι, όταν ανακοινώνονται τα αποτελέσματα, υπάρχουν και εκείνα τα άτομα που δεν είναι καν στη λίστα των επιτυχόντων. Σε αυτές τις περιπτώσεις ο υποψήφιος ή η υποψήφια δεν έχει μόνο να διαχειριστεί την προσωπική του στενοχώρια, την απογοήτευση ή τον θυμό για το αποτέλεσμα, αλλά επωμίζεται και τα αντίστοιχα συναισθήματα των αγαπημένων προσώπων και του περίγυρου. Αυτομάτως –με την ελπίδα ότι δεν γίνεται ηθελημένα– αυτές οι εξετάσεις μετατρέπονται σε σύμβολο επιτυχίας ή αποτυχίας στη ζωή. Είναι όμως τα πράγματα έτσι όπως φαίνονται; Υπάρχει, άραγε, κάποιο άτομο εκεί έξω που μπορεί να μας υπενθυμίσει ότι το μόνο βέβαιο στη ζωή είναι η αβεβαιότητα;
Ας προσπαθήσουμε να ρίξουμε φως σε μερικές πτυχές που ίσως φανούν βοηθητικές.
Τα Λάθη και οι Αποτυχίες ως «Προίκα»
Το άγχος, ο φόβος, η αγωνία και η ανασφάλεια δεν είναι απαραίτητα κάτι κακό. Είναι συναισθήματα που όλοι νιώθουμε στην πορεία της ζωής, τα οποία δείχνουν ότι ένας άνθρωπος παραμένει ενεργός, υπεύθυνος και ότι συνεχίζει να αναπτύσσεται δυναμικά. Δεν είναι δείγμα αδυναμίας ή ανικανότητας. Είναι ένα ουσιαστικό κομμάτι της εσωτερικής διεργασίας του ατόμου όταν αυτό θέτει στόχους, όταν δίνει (οποιεσδήποτε) εξετάσεις, όταν αναρωτιέται αν θα καταφέρει. Είναι ωραίο και χρήσιμο να έχουμε στόχους, αλλά και να αναπτύσσουμε ανθεκτικότητα στις αντιξοότητες. Περισσότερο από αυτά όμως, το ζητούμενο είναι να πραγματοποιούμε την καλύτερη δυνατή προσπάθεια τη δεδομένη στιγμή και με τις υπάρχουσες συνθήκες. Επομένως, ας θυμόμαστε ότι οι εξετάσεις είναι παροδικές και μπορούν να ακολουθήσουν τόσες όσες πραγματικά επιθυμούμε.
Η ευτυχία δεν προϋποθέτει την απουσία λαθών, αντίθετα είναι η συνεχής διάθεση εξέλιξης μέσα από αυτά.
Ακόμα κι όταν έρθει η αποτυχία –που κανείς μας δεν γλιτώνει από αυτή– εκείνο που έχει σημασία είναι ο τρόπος με τον οποίο φωτίζουμε τα λάθη μας. Αν είμαστε σε θέση να τα αποδεχτούμε αναλαμβάνοντας την ευθύνη που μας αναλογεί, αν τα βιώνουμε ως αναγκαίο μάθημα ή αν τα επιρρίπτουμε στους άλλους, ή τα νιώθουμε ως κάτι που μας στιγματίζει. Άλλωστε, η ευτυχία δεν προϋποθέτει την απουσία λαθών, αντίθετα είναι η συνεχής διάθεση εξέλιξης μέσα από αυτά. Όπως μας μεταφέρει και ο Irvin Yalom μέσα από το συγγραφικό του έργο, εσύ και μόνο εσύ κατασκευάζεις το πλάνο της ζωής σου.
Κλείνοντας, προτείνω να αναλογιστούμε τη σπουδαιότητα με την οποία χρίζουμε όλοι μας την επιτυχία, την επίτευξη των στόχων, και πόσο αυτή η σπουδαιότητα μπορεί να μας δυσκολέψει στο να αποδεχτούμε και να αντιμετωπίσουμε την αποτυχία. Αντί να την απορρίπτουμε, θα ήταν χρήσιμο να την αγκαλιάσουμε ως ένα απαραίτητο στοιχείο για τη ζωή. Αυτό θα βοηθούσε να αναπτύξουμε μια πιο υποστηρικτική κουλτούρα, να γίνουμε το κατάλληλο υποστηρικτικό πλαίσιο για τους έφηβους και τις έφηβες που δοκιμάζονται. Άλλωστε, παιδιά υπήρξαμε όλοι μας.
Γι’ αυτό ας προβληματιστούμε σχετικά με το πόσες φορές έχουμε γίνει αποδέκτες επίκρισης, πόσες φορές χρειάστηκε να διαχειριστούμε τα αρνητικά συναισθήματα των άλλων που αφορούσαν δικές μας αποφάσεις, πόσες φορές μας προσπάθησαν να μας ενσταλάξουν την πεποίθηση πως οι ικανότητές μας είναι περιορισμένες όσο κι αν προσπαθήσουμε. Και κατά πόσο τα σχόλια αυτά συνεχίστηκαν σε θέματα που αφορούν μετέπειτα τη δουλειά ή τις διαπροσωπικές μας σχέσεις.
Μας «προτρέπω» να διατηρήσουμε την ελπίδα ότι στην πραγματικότητα η επιτυχία είναι αποτέλεσμα πολλών αποτυχιών. Ας επιτρέπουμε στον εαυτό μας να κάνει λάθη, να παραδέχεται τις ήττες του. Ας προσπαθήσουμε να βάζουμε στην άκρη τις ενοχές, να ζητάμε βοήθεια όταν χρειάζεται και να προσπαθούμε ξανά.
Αφήνω εδώ, προς ενίσχυση αυτής της ελπίδας, και κάποιους στίχους από το τραγούδι των Rolling Stones που έπαιζε τυχαία στο ραδιόφωνο όσο γραφόταν το συγκεκριμένο άρθρο:
«You can’t always get what you want
But if you try sometimes, well, you just might find
You get what you need»…
Διαβάστε επίσης στην αθηΝΕΑ:
5 Λόγοι για τους Οποίους Αξίζει να Διδάσκεται η Οικιακή Οικονομία
