#BraveNewMetals: Η Μεταλλευτική Δραστηριότητα προς ένα Βιώσιμο Μέλλον

Η εξόρυξη και η επεξεργασία των μετάλλων αποτέλεσαν ένα σημαντικό βήμα για την ανθρωπότητα, πρακτική που χάνεται στα βάθη της ιστορίας. Τα πρώτα ευρήματα που μαρτυρούν την ανθρώπινη δραστηριότητα σχετικά με την εξόρυξη χρονολογούνται από την προϊστορική εποχή, καθώς οι άνθρωποι ανακάλυπταν και εκμεταλλεύονταν φυσικούς πόρους για την επιβίωσή τους.

Οι αρχαίοι λαοί απέδωσαν ιδιότητες στα μέταλλα και κατανόησαν τον τρόπο με τον οποίο μπορούν να τα χρησιμοποιήσουν. Ήταν σε θέση να διαχωρίσουν ακόμα και ποια από αυτά είναι πολύτιμα, τα οποία και χρησιμοποίησαν στα νομίσματά τους, στον στολισμό τους, ακόμα και στα ταφικά τους έθιμα.

Kατά τον Μεσαίωνα και την Αναγέννηση, η εξόρυξη αναβίωσε σε πολλές περιοχές του κόσμου, με την ανάπτυξη νέων τεχνικών και μηχανικών εργαλείων.

Η βιομηχανική επανάσταση του 18ου και 19ου αιώνα σήμανε τη μετάβαση από τις παραδοσιακές μεθόδους εξόρυξης σε πιο μηχανοποιημένες και αποδοτικές, ενώ τον 20ό αιώνα οι μέθοδοι αυτοί εξελίχθηκαν περαιτέρω με τη χρήση προηγμένων τεχνολογιών, όπως οι εκρηκτικοί μηχανισμοί, οι αναλυτές, τα ειδικά εξορυκτικά μηχανήματα και άλλα βαρέα οχήματα.

Στο πρώτο τέταρτο του 21ου αιώνα αναδείχθηκαν νέες προκλήσεις. Η ανάγκη για βιώσιμες μεθόδους εξόρυξης, η αποτελεσματικότερη διαχείριση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων, καθώς και ζητήματα επάρκειας και στρατηγικής αυτονομίας.

Τον Μάρτιο του 2023, ο Αμερικανός πρόεδρος Joe Biden και η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ursula von der Leyen συμφώνησαν στην «επέκταση της πρόσβασης σε πηγές κρίσιμων ορυκτών που είναι βιώσιμες, αξιόπιστες και απαλλαγμένες από εργασιακές καταχρήσεις».

Ποιος είναι όμως ο ρόλος των ορυκτών στην καθημερινότητά μας, στην τεχνολογική εξέλιξη και στην καινοτομία; Ποια εξ αυτών θεωρούνται σπάνια, κρίσιμα ή στρατηγικής σημασίας; Πώς μπορούν να συνδεθούν με την πράσινη μετάβαση και τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας;

Το επεισόδιο της εκπομπής #BraveNewGreece με τίτλο #BraveNewMetals επιδιώκει να περιγράψει τον κρίσιμο ρόλο που διαδραματίζει η αξιοποίηση του κρυμμένου στο ελληνικό υπέδαφος «θησαυρού» σε μια συγκυρία κατά την οποία η απεξάρτηση της Ευρώπης από τρίτες χώρες στον εφοδιασμό κρίσιμων ορυκτών πρώτων υλών είναι μονόδρομος.

Η Μεταλλευτική Ιστορία της Ελλάδας

 «Ορυκτές πρώτες ύλες είναι ο χαλκός, ο χρυσός, οι σπάνιες γαίες, το ασήμι, ο ψευδάργυρος, ο μόλυβδος. Χρησιμεύουν σε πράγματα της καθημερινότητάς μας που χωρίς αυτά δεν μπορεί να υπάρξει ανθρώπινη πρόοδος», εξηγεί ο Χρήστος Μπαλάσκας, Vice President, Commercial, Growth & External Relations της «Eldorado Gold» και Πρόεδρος της «Ελληνικός Χρυσός».

Ο Βασίλης Μέλφος, Καθηγητής Κοιτασματολογίας-Γεωχημείας στο Τμήμα Γεωλογίας του ΑΠΘ, σημειώνει πως «η μεταλλευτική ιστορία της Ελλάδος κορυφώνεται περίπου στα 1200 π.Χ., δηλαδή στη μετάβαση από την Εποχή του Χαλκού στην Εποχή του Σιδήρου».

Το 1870 ξεκίνησε στο Λαύριο μια εντατική εκμετάλλευση κοιτασμάτων, ενώ σε όλη την Ελλάδα άνοιγαν καινούργια κοιτάσματα μετάλλων, όπως το χρώμιο, το νικέλιο και το μαγνήσιο. Τη δεκαετία του 1970, η εκμετάλλευση του ελληνικού ορυκτού πλούτου μειώθηκε. Σήμερα γίνεται σε συγκεκριμένες περιοχές, όπως στη Λάρυμνα, τη Χαλκιδική, την Εύβοια κ.ά. «Ωστόσο, ενώ η δυναμική των κοιτασμάτων στην Ελλάδα είναι τεράστια, δεν γίνονται εντατικές έρευνες από εταιρείες όπως σε άλλες χώρες των Βαλκανίων», συμπληρώνει.

Κάτι που επιβεβαιώνει και ο Διονύσης Γκούτης, Γενικός Διευθυντής Ελληνικής Αρχής Γεωλογικών & Μεταλλευτικών Ερευνών της ΕΑΓΜΕ, λέγοντας πως «διαθέτουμε διαπιστωμένα κοιτάσματα σε σημαντικά στρατηγικά και κρίσιμα ορυκτά. Η αξιοποίησή τους θα βοηθήσει στην ανάταση της εθνικής οικονομίας, ενώ η Ελλάδα θα έχει το ανταγωνιστικό πλεονέκτημα να συμβάλλει καταλυτικά στην απεξάρτηση της Ευρώπης από τρίτες χώρες στον εφοδιασμού κρίσιμων ορυκτών πρώτων υλών. Επιπλέον, το Critical Raw Materials Act αποτελεί μια ευκαιρία για την Ελλάδα επειδή ουσιαστικά πιέζεται από την Ευρωπαϊκή Ένωση να αναζητήσει τις δικές της κρίσιμες ορυκτές πρώτες ύλες».

Το Μεταλλείο στην Ολυμπιάδα Χαλκιδικής

Η Eldorado Gold δραστηριοποιείται στην Ολυμπιάδα Χαλκιδικής, μια περιοχή με μεταλλευτικό δυναμικό που κατατάσσεται στα σημαντικότερα της Ευρώπης. Ποιες από τις πιο σημαντικές αναδυόμενες τεχνολογικές τάσεις εφαρμόζονται εκεί;

Σύμφωνα με τον Μιχάλη Παπασωτηρίου, Αναπληρωτή Γενικό Διευθυντή Λειτουργιών της «Ελληνικός Χρυσός», η ψηφιοποίηση των μεταλλείων αποτελεί μονόδρομο για την παγκόσμια μεταλλευτική τεχνολογία και γίνεται σε τρία επίπεδα, που αφορούν την ασφάλεια του ανθρώπινου δυναμικού και του εξοπλισμού, την αποδοτικότητα, την παραγωγικότητα και κατ’ επέκταση την ανταγωνιστικότητα και, τέλος, το περιβαλλοντικό αποτύπωμα.

ΜΑΡΙΑΝΝΑ ΣΚΥΛΑΚΑΚΗ | FOUNDER & CEO, ΑΘΗΝΕΑ & Μιχάλης Παπασωτηρίου | Αναπληρωτής Γενικός Διευθυντής Λειτουργιών, Ελληνικός Χρυσός

Χαρακτηριστικά παραδείγματα, η συσκευή ατομικής ασφάλειας που φέρει κάθε εργαζόμενος, οι  ασκήσεις ετοιμότητας, η απομακρυσμένη πυροδότηση, η πιλοτική δοκιμή αερισμού κατ’ απαίτηση.

«Επιπλέον, έχουμε επενδύσει πάνω από ένα δισεκατομμύριο ευρώ στη δημιουργία training center με προσομοιωτές τελευταίας τεχνολογίας για την εκπαίδευση του προσωπικού μας», αναφέρει συμπληρωματικά.

Ενδιαφέρον έχει επίσης το γεγονός ότι, σύμφωνα με την Έρικα Ξηρουχάκη, Διευθύντρια Επικοινωνίας & Εταιρικών Υποθέσεων της «Ελληνικός Χρυσός», «οι βέλτιστες διεθνώς τεχνολογίες και νέες πρακτικές που έχουν αναβαθμίσει τη μεταλλευτική δραστηριότητα στην Ολυμπιάδα έχουν δημιουργήσει καινούργιες ανάγκες και ειδικότητες, οι οποίες απορροφούν νέες και νέους από τα πανεπιστήμιά μας και από το εξωτερικό, ενώ παράλληλα δίνουν δυνατότητα σε ολοένα και περισσότερες γυναίκες (14%) να ενσωματωθούν στο ανθρώπινο δυναμικό της εταιρείας».

Το Πλεονέκτημα της Ελλάδας και η Πράσινη Συμφωνία

«Η εξορυκτική δραστηριότητα αποτελεί σημαντικό εργαλείο, με το οποίο η ελληνική οικονομία μπορεί να γίνει πιο εξωστρεφής και πιο δυναμική. Ο ορυκτός πλούτος στην Ελλάδα είναι τεράστιος και ανεκμετάλλευτος και επειδή ακριβώς η δραστηριότητα αυτή είναι κατά βάση εξαγωγική, θα βοηθήσει πάρα πολύ το εμπορικό ισοζύγιο της χώρας, δίνοντας τη δυνατότητα να αναπτυχθεί και ένας άλλος πυλώνας της οικονομίας, πέρα από τον τουρισμό, που θεωρείται η “βαριά βιομηχανία” της χώρας», επισημαίνει ο Χρήστος Μπαλάσκας.

«Ο ορυκτός πλούτος τον οποίο διαθέτει η Ελλάδα και όλη η Ευρωπαϊκή Ένωση σε επίπεδο στρατηγικών και κρίσιμων ορυκτών πρώτων υλών είναι ο θεμελιώδης πυλώνας που απαιτείται για να μπορέσουμε να κάνουμε πράξη την ενεργειακή μετάβαση, να εφαρμόσουμε την πράσινη συμφωνία και την απεξάρτηση από τρίτες χώρες», συμπληρώνει ο Διονύσης Γκούτης.

Την αύξηση της χρήσης του χαλκού τα επόμενα χρόνια τόνισε ο Βασίλης Μέλφος, τονίζοντας τη στρατηγική του σημασία στην ενεργειακή μετάβαση, καθώς χρησιμοποιείται στα προϊόντα σύγχρονης τεχνολογίας (ηλεκτρικά και ηλεκτρονικά αντικείμενα, διακίνηση ηλεκτρικού ρεύματος, ηλεκτρικά αυτοκίνητα, ανεμογεννήτριες, φωτοβολταϊκά κ.ά.). Μάλιστα, εικάζει πως «αν όχι μέχρι το 2050, ίσως μέχρι το 2100 να βλέπουμε εξορύξεις μετάλλων και στους πλανήτες γύρω από τη Γη».

Οι Περιβαλλοντικές Επιπτώσεις των Μεταλλευτικών Εξορύξεων

Από τα παραπάνω γίνεται φανερό πως η ζήτηση για ορυκτά και μέταλλα θα είναι αυξημένη στο άμεσο μέλλον, κάτι που συνεπάγεται και αυξημένες περιβαλλοντικές επιπτώσεις. Άραγε, μπορούμε να ανταποκριθούμε στις νέες απαιτήσεις με τρόπο υπεύθυνο και βιώσιμο;

Η Έμμυ Γαζέα, Διευθύντρια Περιβάλλοντος της «Ελληνικός Χρυσός», απάντησε θετικά: «Ναι, μπορούμε! Έχουμε αναπτύξει το Σύστημα Ολοκληρωμένης Διαχείρισης Βιωσιμότητας, για το οποίο είμαστε περήφανοι. Δηλαδή, τα πρότυπα, τις τεχνολογίες, τα εργαλεία που χρειαζόμαστε για να κάνουμε σωστή διαχείριση του νερού, μείωση κατά το μέγιστο δυνατό της ενέργειας που καταναλώνουμε, ασφαλέστερη διαχείριση καταλοίπων, μείωση του αποτυπώματός μας και αποκατάσταση των εγκαταστάσεων παράλληλα με τη λειτουργία μας».

Το Μεταλλείο στις Σκουριές

Τα τελευταία χρόνια πολλή συζήτηση γίνεται σχετικά με το μεταλλείο στις Σκουριές. Ποια είναι τα δεδομένα, όπως έχουν διαμορφωθεί, και πώς οι τεχνολογικές εξελίξεις επηρεάζουν το συγκεκριμένο μεταλλείο;

Όπως επισημαίνει ο Μιχάλης Παπασωτηρίου, Αναπληρωτής Γενικός Διευθυντής Λειτουργιών της «Ελληνικός Χρυσός», οι Σκουριές αναμένεται να μπουν σε φάση λειτουργίας στα τέλη του 2025. Πρόκειται για κοίτασμα χρυσού και χαλκού και έχουν επενδυθεί έως τώρα 1,3 δισεκατομμύρια ευρώ, ενώ αναμένεται να επενδυθούν ακόμα 1,9 δισεκατομμύρια. «Στην πλήρη ανάπτυξή του, το μεταλλείο θα απασχολεί περίπου 3.000 άτομα, με πολύ καλά αμειβόμενες θέσεις εργασίας, με εξειδικευμένο προσωπικό. Και όσον αφορά το περιβάλλον, στοχεύουμε να χρησιμοποιήσουμε μια νέα τεχνολογία, το dry stacking –ξηρή απόθεση–, που αφορά τα μεταλλευτικά κατάλοιπα– και θα μειώσουμε το περιβαλλοντικό μας αποτύπωμα σε επιφάνεια κάλυψης κατά 40%. Επίσης, έχουμε καταστρώσει ένα ολοκληρωμένο πλάνο διαχείρισης των αποβλήτων και των υδάτων και επιπλέον, μαζί με την εκμετάλλευση του έργου, θα κάνουμε φυτοτεχνική αποκατάσταση».

Στο ερώτημα πώς προστατεύονται τα υπέροχα δασικά οικοσυστήματα της Χαλκιδικής και η βιοποικιλότητα που φιλοξενούν, η Έμμυ Γαζέα εξηγεί πως «σχεδιάσαμε την επένδυσή μας με κύριο γνώμονα καμία εγκατάσταση να μη βρίσκεται εντός προστατευόμενων περιοχών. Επίσης, κάθε 3 χρόνια κάνουμε πλήρη οικολογική μελέτη της ευρύτερης περιοχής, ώστε να παρατηρούμε επιπτώσεις στη χλωρίδα και την πανίδα. Επιπλέον, με τη συνδρομή ειδικών επιστημόνων εκπονήσαμε και εφαρμόζουμε ένα σχέδιο διαχείρισης βιοποικιλότητας που συνδέεται και με την αντιστάθμιση. Δηλαδή, τα δέντρα που θα κοπούν αντισταθμίζονται με μια δράση εκτός της περιοχής, για να ενισχύσουμε τη βιοποικιλότητα των δέντρων που κόπηκαν».

Αξίζει επίσης να αναφερθούν οι δράσεις CSR –κοινωνικής υπευθυνότητας– που υλοποιεί  η εταιρεία. Όπως σημειώνει η Έρικα Ξηρουχάκη, Διευθύντρια Επικοινωνίας & Εταιρικών Υποθέσεων της «Ελληνικός Χρυσός», «είμαστε πολύ ενεργό μέλος στην τοπική κοινωνία, στον Δήμο Αριστοτέλη. Έχουμε ήδη επενδύσει πάνω από 28 εκατομμύρια ευρώ την τελευταία δεκαετία και έχουμε δεσμευτεί σε ένα σχέδιο κοινωνικών επενδύσεων για την επόμενη εικοσιπενταετία, το οποίο αναλογεί σε περίπου 80 εκατομμύρια δολάρια και θα αφορά επενδύσεις που θα συμβάλλουν στην τοπική ανάπτυξη και στην αναβάθμιση της ποιότητας ζωής των κατοίκων του Δήμου Αριστοτέλη. Για εμάς είναι πολύ σημαντικό να ενισχύσουμε τη νέα γενιά. Θέλουμε ο τόπος να παραμείνει ζωντανός και να γίνει ακόμα πιο ελκυστικός για τις νέες και τους νέους που θέλουν να παραμείνουν εδώ, αλλά και για όσες και όσους θέλουν να έρθουν και να εργαστούν στη μεταλλευτική δραστηριότητα ή σε συναφή επαγγέλματα».

Στο ίδιο πλαίσιο, ο Διονύσης Γκούτης συμπληρώνει: «οφείλουμε να εμφυσήσουμε στη νέα γενιά την αναγκαιότητα και τη χρησιμότητα αυτών των ορυκτών πρώτων υλών και δη των κρίσιμων, διότι βρίσκονται στην καθημερινότητά μας και θα συνεχίσουν να αποτελούν θεμελιώδη πυλώνα για την ανάπτυξη της χώρας μας στο μέλλον».

«Νομίζω ότι το μέλλον της μεταλλευτικής δραστηριότητας είναι λαμπρό. Το μεγαλύτερο θέμα είναι να πείσουμε την κοινωνία ότι κάνουμε τη δραστηριότητά μας με τον πιο υπεύθυνο περιβαλλοντικά τρόπο. Να κερδίζουμε την κοινωνική άδεια για να λειτουργούμε (social license to operate). Και μπορούμε να το κάνουμε όταν είμαστε σε συνεχή διάλογο με την τοπική κοινωνία και υπάρχει διαφάνεια σε αυτό που κάνουμε», εξηγεί ο Χρήστος Μπαλάσκας.

#BraveNewGreece: Μια Εκπομπή για το Μέλλον… Σήμερα!

Το #BraveNewGreece είναι μια τηλεοπτική σειρά για την Ελλάδα που έρχεται. Ένα docuseries για ένα μέλλον όπου άνθρωπος, φύση και τεχνολογία συνυπάρχουν αρμονικά.

Τα 25λεπτα explainers του #BraveNewGreece αποτελούν μια βιβλιοθήκη γνώσης για να καταλάβουμε καλύτερα τι μας περιμένει. Με ξεναγό τη CEO της αθηΝΕΑς Μαριάννα Σκυλακάκη, τολμάμε ένα φουτουριστικό και αισιόδοξο ταξίδι στο μέλλον της χώρας μας, σε μια σειρά από θεματικούς άξονες.

ΜΑΡΙΑΝΝΑ ΣΚΥΛΑΚΑΚΗ | FOUNDER & CEO, ΑΘΗΝΕΑ

Η δεύτερη σεζόν της εκπομπής, η οποία θα μεταδίδεται σε πρώτη προβολή κάθε Σάββατο και Κυριακή στον ΑΝΤ1, έχει διάρκεια 12 επεισόδια. Κάθε επεισόδιο είναι ένα πλούσιο, γρήγορο, καλειδοσκοπικό explainer. Δίνει βήμα σε κορυφαίους ειδικούς, επιστήμονες, thought-leaders και innovators, οι οποίοι μιλούν για τις νέες τάσεις που θα διαμορφώσουν το αύριο. Η συζήτηση για το τι μας περιμένει «εκδημοκρατίζεται» και αποδίδεται με τρόπο που μας αφορά όλους.

Γιατί το μέλλον δεν είναι εκεί μόνο για να μας προβληματίζει. Είναι εκεί για να μας προκαλεί ενθουσιασμό. Να μας κάνει να ονειρευόμαστε νέα όρια για το τι είναι εφικτό. Για το πώς θα κάνουμε καλύτερες τις ζωές μας. Αρκεί να το καταλάβουμε καλύτερα. Αρκεί να δούμε πώς θα προκύψει, μέσα από τις αντιθέσεις και τις αντιφάσεις της Ελλάδας του σήμερα.

• Δείτε ολόκληρο το επεισόδιο #BraveNewMetals εδώ.

Με την ευγενική υποστήριξη της «Ελληνικός Χρυσός»/Hellas Gold.

 Η «Ελληνικός Χρυσός» έχει αναλάβει από το 2004 την πλήρη ανάπτυξη και λειτουργία των μεταλλευτικών εγκαταστάσεων της Κασσάνδρας στη ΒΑ Χαλκιδική,  επενδύοντας και δημιουργώντας ένα μεταλλευτικό κέντρο χρυσού, χαλκού, αργύρου, μολύβδου και ψευδαργύρου, παγκόσμιας κλάσης, με σημαντική συμβολή στην τοπική και την εθνική οικονομία.

Η «Ελληνικός Χρυσός» αντλεί από την εμπειρία της μητρικής καναδικής εταιρείας Eldorado Gold και επενδύει σε τεχνολογίες αιχμής που βελτιώνουν την παραγωγικότητά της ενώ ταυτόχρονα μετριάζουν το περιβαλλοντικό της αποτύπωμα.