Μέχρι το 2030, 1 στους 6 ανθρώπους στον κόσμο θα είναι 60 ετών και άνω. Μέχρι το 2050, ο παγκόσμιος πληθυσμός των ατόμων 60 ετών και άνω θα διπλασιαστεί (2,1 δισεκατομμύρια), ενώ ο αριθμός των ατόμων ηλικίας 80 ετών και άνω αναμένεται να τριπλασιαστεί και να φτάσει τα 426 εκατομμύρια. Παράλληλα, οι πολίτες τρίτης ηλικίας, σε έναν κόσμο που αλλάζει διαρκώς, που εξελίσσεται και μεταμορφώνεται ακόμα πιο γρήγορα χάρη στην τεχνολογική έκρηξη, καλούνται να αντεπεξέλθουν στις αλλαγές του τρόπου συναλλαγών, σε ένα οικονομικό τοπίο ακόμα πιο πολύπλοκο, με νέα χρηματοοικονομικά προϊόντα και υπηρεσίες με τα οποία μπορεί να μην είναι εξοικειωμένοι.
Μεγαλώνοντας, ωστόσο, αυξάνονται οι ευθύνες για τη διαχείριση τόσο των οικονομικών αναγκών όσο και των αναγκών υγειονομικής περίθαλψης, καθώς οι επιλογές θεραπείας και η πρόσβαση σε δομές υγείας γίνονται επίσης όλο και πιο περίπλοκες. Η ανάγκη για χρηματοοικονομικό αλφαβητισμό όσο και για «αλφαβητισμό υγείας» μεταξύ των ηλικιωμένων είναι αναμφισβήτητα μεγαλύτερη από ποτέ. Αυτό αφορά είτε τους ηλικιωμένους που έχουν περιουσιακά στοιχεία κατά την είσοδό τους στη συνταξιοδότηση και χρειάζονται συμβουλές σχετικά με το πώς μπορούν να τα αξιοποιήσουν είτε, από την άλλη, εκείνους που καλούνται να επιβιώσουν με λίγα οικονομικά μέσα και ενδέχεται να χρειάζονται συμβουλές για τη διαχείρισή τους και, ίσως, των χρεών τους.
Άλλοι παράγοντες που μπορεί να προκαλούν εισοδηματικές προκλήσεις είναι η χηρεία ή ένα διαζύγιο –που παρουσιάζουν αύξηση κατά την τρίτη ηλικία–, οι οποίες τους αναγκάζουν να λάβουν οικονομικές αποφάσεις που μπορεί να μην είχαν αρχικά σχεδιάσει. Με την αύξηση της μακροζωίας, οι ασθένειες που μπορεί να παρουσιαστούν επίσης καθιστούν τη διαχείριση των χρημάτων δυνητικά πιο δύσκολη.
Και ενώ η ψηφιακή τραπεζική έχει τη δυνατότητα να βοηθήσει τους ανθρώπους να διαχειρίζονται καλύτερα τα χρήματά τους σε πραγματικό χρόνο, υπάρχουν συγκεκριμένες βραχυπρόθεσμες προκλήσεις σε μια γηράσκουσα κοινωνία που δεν είναι συνδεδεμένη στο διαδίκτυο, σε μια εποχή, μάλιστα, που ο αριθμός των τραπεζικών υποκαταστημάτων έχει μειωθεί απότομα. Χρειάζεται ακόμη δουλειά για να αυξηθεί η εμπιστοσύνη των ηλικιωμένων στις ηλεκτρονικές πληρωμές και να βελτιωθεί συνολικά η πρόσβασή τους στο διαδίκτυο, αλλά και η προετοιμασία ώστε να λειτουργούν ως έμπειροι καταναλωτές, αποφεύγοντας κάθε είδους απάτη.
Αν πρέπει να μάθουμε να διαχειριζόμαστε με επιτυχία τα οικονομικά μας σε κάθε στάδιο της ζωής μας, ακόμα πιο σημαντικό είναι να είμαστε «εκπαιδευμένοι» στην τρίτη ηλικία, όταν η σωστή λήψη οικονομικών αποφάσεων μπορεί να αποδειχθεί πιο δύσκολη, αλλά και κρίσιμη για την ποιότητα της ζωής μας.
Εδώ, στο αλφαβητάρι αυτό, ξεκινάμε με τα βασικά…
Από το Α ως το Ω
Ασφάλιση Υγείας: Ένα ασφαλιστικό πρόγραμμα υγείας καλύπτει έξοδα υγειονομικής περίθαλψης, όπως ιατρικές υπηρεσίες, νοσοκομειακή περίθαλψη, φαρμακευτικά έξοδα, εξετάσεις, χειρουργικές επεμβάσεις κ.ά. Υπάρχουν διάφοροι τύποι ασφάλισης υγείας: 1) μέσω εργοδότη, ως μέρος των παροχών, που καλύπτουν ιατρικές υπηρεσίες για τον ασφαλιζόμενο ή και την οικογένειά του· 2) η ιδιωτική, που προσφέρεται από ασφαλιστικές εταιρείες και μπορεί να καλύπτει, ανάλογα με τους όρους του συμβολαίου που έχει συναφθεί μεταξύ της εταιρείας και του ασφαλιζόμενου, από τακτικές εξετάσεις μέχρι σοβαρές νοσηλείες· 3) η δημόσια, που στηρίζεται από το κράτος και παρέχει βασικές ιατρικές υπηρεσίες στους πολίτες μέσω δημόσιων νοσοκομείων και κλινικών.
Βασική ή Εθνική Σύνταξη: Παρέχεται σε κάθε συνταξιούχο και εγγυάται μια βασική οικονομική υποστήριξη. Το ποσό της Εθνικής Σύνταξης είναι ίδιο για όλους, συνήθως αρκετά χαμηλότερο από τη σύνταξη που μπορεί να προκύψει από το ποσό των εισφορών που έχει καταβάλει κάποιος κατά τη διάρκεια της επαγγελματικής του πορείας.
Γραμμάτιο Δημοσίου: Το χρηματοοικονομικό εργαλείο που εκδίδεται από το δημόσιο προκειμένου να δανειστεί χρήματα από ιδιώτες και θεσμικά πρόσωπα. Πρόκειται για ένα είδος χρεωστικού τίτλου, συνήθως για την κάλυψη ελλειμμάτων του προϋπολογισμού ή για την εξυπηρέτηση χρεών. Συνήθως έχει βραχυπρόθεσμη διάρκεια και οι απόδοσή του είναι σχετικά χαμηλή, αφού θεωρητικά εμπεριέχει χαμηλό ρίσκο.
Διαθήκη: Νομικό έγγραφο μέσω του οποίου ένα άτομο εκφράζει τη θέλησή του για το πώς επιθυμεί να κατανεμηθεί η περιουσία του μετά θάνατον. Η περιουσία μπορεί να περιλαμβάνει κινητές ή ακίνητες αξίες. Μπορεί επίσης να αφορά την ανάθεση κηδεμονίας παιδιών (αν υπάρχουν), όπως επίσης την ονομασία εκτελεστή της διαθήκης, εκείνου δηλαδή που καλείται να υλοποιήσει τις επιθυμίες του θανόντος. Η σωστή κατάρτιση και επικύρωση της διαθήκης είναι σημαντική για να αποφεύγονται νομικές αμφισβητήσεις ή αντιφάσεις σχετικά με την επιθυμία του συντάκτη.
Επιδοτήσεις: Οι οικονομικές ενισχύσεις που παρέχονται από δημόσιους ή διεθνείς οργανισμούς (όπως η Ευρωπαϊκή Ένωση) προς επιχειρήσεις, αγρότες, πολίτες ή οργανισμούς για την υποστήριξη συγκεκριμένων δραστηριοτήτων. Σκοπός των επιδοτήσεων είναι να ενθαρρύνουν την ανάπτυξη και τις επενδύσεις, να προάγουν την απασχόληση, να υποστηρίξουν το περιβάλλον και την καινοτομία, να ενισχύσουν την κοινωνική συνοχή, συμβάλλοντας στην αντιμετώπιση κοινωνικών ανισοτήτων. Η βασική διαφορά τους με τα δάνεια είναι ότι δεν απαιτείται επιστροφή του ποσού, μέρους ή όλου, αρκεί να καλύπτονται σε κάθε περίπτωση τα κριτήρια, οι όροι και οι προϋποθέσεις.
Ζήτηση: Η επιθυμία σε συνδυασμό με την ικανότητα των καταναλωτών να αγοράζουν αγαθά ή υπηρεσίες σε συγκεκριμένη χρονική στιγμή. Η ζήτηση είναι μαζί με την προσφορά θεμελιώδεις παράγοντες που επηρεάζουν την αγορά. Η ποσότητα ενός αγαθού ή μιας υπηρεσίας που είναι διατεθειμένοι να αγοράσουν οι καταναλωτές εξαρτάται δυνητικά από την τιμή, την αγοραστική δύναμη, το εισόδημα, τις προτιμήσεις τους. Όταν αυξάνεται το εισόδημα των καταναλωτών αυξάνεται συνήθως και η ζήτηση για αγαθά και υπηρεσίες. Η ζήτηση μπορεί να επηρεαστεί και από τις τιμές άλλων προϊόντων –π.χ. η άνοδος της τιμής του καφέ μπορεί να συμπαρασύρει και την τιμή του τσαγιού ως υποκατάστατου– ή από τη μόδα, ακόμα και από προβλέψεις μελλοντικών αυξήσεων σε προϊόντα.
Ηλεκτρονική Πληρωμή: Η μεταφορά χρημάτων μέσω ψηφιακών ή ηλεκτρονικών μέσων. Με αυτόν τον τρόπο διευκολύνονται οι συναλλαγές σε τοπικό και διεθνές επίπεδο, ολοκληρώνονται σε πραγματικό χρόνο ή σε σύντομο χρονικό διάστημα, χρησιμοποιούνται μηχανισμοί ταυτοποίησης για την ασφάλεια και την προστασία των χρηστών, παρέχεται αρχείο όλων των συναλλαγών, που βοηθά στη διαχείριση των οικονομικών. Μπορούν να γίνουν οποτεδήποτε και οπουδήποτε, αρκεί να υπάρχει σύνδεση στο διαδίκτυο.
Θεσμικός Επενδυτής: Οργανισμός ή νομικό πρόσωπο που επενδύει κεφάλαια σε χρηματοοικονομικά προϊόντα, όπως μετοχές, ομόλογα, ακίνητα και άλλα περιουσιακά στοιχεία. Συνήθως διαχειρίζεται μεγάλα ποσά κεφαλαίων και παίζει σημαντικό ρόλο στις χρηματοοικονομικές αγορές, με σκοπό τη δημιουργία αποδόσεων.
Ιατρική Περίθαλψη: Οι υπηρεσίες που παρέχονται σε άτομα για την πρόληψη, διάγνωση, θεραπεία και αποκατάσταση της υγείας τους από γιατρούς, νοσηλευτές, νοσοκομεία, κλινικές, καθώς και άλλους επαγγελματίες υγείας και υποδομές. Αφορούν είτε την πρόληψη (π.χ. εμβολιασμούς, προληπτικές εξετάσεις κ.ά.), είτε τη διάγνωση ασθενειών μέσω εργαστηριακών εξετάσεων, είτε τη θεραπεία (φαρμακευτική αγωγή, χειρουργικές επεμβάσεις κ.ά.), είτε την αποκατάσταση της φυσικής ή ψυχικής υγείας έπειτα από ασθένεια ή τραυματισμό. Η ιατρική περίθαλψη μπορεί να είναι πρωτοβάθμια, όπως η αρχική φροντίδα που παρέχεται από παθολόγους και άλλους γιατρούς, τους πρώτους που έρχονται σε επαφή με τον ασθενή, είτε δευτεροβάθμια, όπως η περίθαλψη που παρέχεται σε νοσοκομεία ή από ειδικούς γιατρούς, είτε τριτοβάθμια, όπως η παροχή υψηλής εξειδίκευσης και σύνθετων θεραπειών σε εξειδικευμένα κέντρα ή νοσοκομεία. Η ιατρική περίθαλψη μπορεί να παρέχεται μέσω του δημόσιου συστήματος υγείας, μέσω ιδιωτικών κλινικών και γιατρών επί πληρωμή, καθώς και μέσω ιδιωτικών ασφαλιστικών προγραμμάτων.
Κληρονομιά: Η περιουσία ή τα δικαιώματα που μεταβιβάζονται στους κληρονόμους ενός θανόντα. Μπορεί να περιλαμβάνει ακίνητα, χρήματα, αντικείμενα αξίας, καθώς και τυχόν χρέη ή υποχρεώσεις. Μπορεί επίσης να αφορά πολιτιστικά, ιστορικά ή πνευματικά αγαθά μιας κοινότητας ή ενός έθνους, όπως μνημεία, έργα τέχνης κ.λπ. Μπορεί ακόμα να χρησιμοποιηθεί μεταφορικά για να περιγράψει άυλα χαρακτηριστικά, όπως αξίες, ιδανικά ή αρχές, που κληρονομούνται από οικογένειες, κοινότητες ή κοινωνίες.
Λογαριασμός Συνταξιοδότησης: Αφορά το τακτικό μηνιαίο εισόδημα που λαμβάνει ένας πολίτης μετά τη συνταξιοδότησή του. Μπορεί να αφορά σύνταξη που παρέχεται από ασφαλιστικό φορέα χρηματοδοτούμενη από εισφορές εργαζομένων και εργοδοτών ή να αφορά προγράμματα ασφαλιστικών εταιρειών.
Μεταβίβαση Περιουσίας: Η νομική διαδικασία κατά την οποία η κυριότητα ή τα δικαιώματα σε ένα περιουσιακό στοιχείο μεταφέρονται από ένα άτομο ή οντότητα σε άλλο. Διαφέρει ανάλογα με το είδος του περιουσιακού στοιχείου, τις ισχύουσες νομικές ρυθμίσεις και τους φορείς. Η μεταβίβαση μπορεί να γίνει είτε με αγοραπωλησία, είτε με δωρεά, είτε με γονική παροχή, είτε με κληρονομιά λόγω θανάτου.
Νοσοκομειακή Ασφάλιση: Είδος ασφαλιστικής κάλυψης των εξόδων –ή μέρος αυτών– που σχετίζονται με τη νοσηλεία και τις ιατρικές υπηρεσίες που παρέχονται σε νοσοκομείο, ιδιωτικό ή δημόσιο. Μπορεί να καλύπτονται όλα τα έξοδα ή να υπάρχει όριο κάλυψης είτε ανά περιστατικό είτε σε ετήσια βάση, ανάλογα με το πρόγραμμα ασφάλισης του ασθενούς.
Ξένο Συνάλλαγμα: Αναφέρεται σε νόμισμα άλλων χωρών, διαφορετικού από το εθνικό νόμισμα μιας συγκεκριμένης χώρας. Συνήθως χρησιμοποιείται για εμπορικές συναλλαγές ή για τουρισμό, με τη μετατροπή ενός νομίσματος σε άλλο, αλλά και με σκοπό το κέρδος. Την αξία ενός νομίσματος σε σχέση με ένα άλλο καθορίζουν κάθε φορά οι «ισοτιμίες συναλλάγματος», ενώ τα σημεία όπου γίνονται οι αγοροπωλησίες συναλλάγματος, η μεγαλύτερη και πιο ρευστή αγορά στον κόσμο, είναι τα «ανταλλακτήρια».
Οικονομικός Σχεδιασμός: Η κατάρτιση και υλοποίηση ενός πλάνου για την αποτελεσματική διαχείριση των οικονομικών πόρων, με στόχο την επίτευξη συγκεκριμένων στόχων. Ο σχεδιασμός μπορεί να αφορά άτομα, επιχειρήσεις ή κυβερνητικούς οργανισμούς. Για τον καθορισμό των στόχων απαιτείται κάθε φορά η αξιολόγηση της τρέχουσας κατάστασής τους σε σχέση με το οικονομικό και κοινωνικό περιβάλλον, ενώ απαιτούν ενίοτε αναθεώρηση ή αναπροσαρμογή. Ο οικονομικός σχεδιασμός κρίνεται απαραίτητος για την αποφυγή χρεών, την αύξηση των αποταμιεύσεων, γενικότερα για ασφάλεια και σταθερότητα, που μειώνουν το άγχος και την οικονομική αβεβαιότητα.
Πρόγραμμα Συνταξιοδότησης: Αναφέρεται στις διαδικασίες, στα κριτήρια και στα οφέλη που σχετίζονται με τη λήψη σύνταξης. Η ηλικία λήψης της σύνταξης υπό κανονικές συνθήκες καθορίζεται από το έτος ασφάλισης, το είδος και τα συνολικά έτη εργασίας, αλλά και από τις εισφορές που έχει καταβάλει ο εργαζόμενος και ο εργοδότης σε σχέση με το νομικό καθεστώς που ισχύει σε κάθε εποχή. Οι ασφαλιστικοί σύμβουλοι ή το τμήμα προσωπικού σε περίπτωση εταιρείας προσφέρουν καθοδήγηση σχετικά με τις αναγκαίες διαδικασίες για την έκδοση της απόφασης συνταξιοδότησης.
Ρευστότητα: Η ικανότητα ενός ατόμου, μιας επιχείρησης ή ενός οργανισμού να καλύπτει τις βραχυπρόθεσμες οικονομικές του υποχρεώσεις χρησιμοποιώντας μετρητά ή άλλα ρευστοποιήσιμα στοιχεία ενεργητικού, όπως μετοχές, ομόλογα ή εμπορεύματα που μπορούν να πωληθούν γρήγορα χωρίς σημαντική απώλεια αξίας. Είναι ένας από τους βασικούς δείκτες για την οικονομική υγεία ενός οργανισμού ή ενός νοικοκυριού. Η ύπαρξη καλής ρευστότητας διευκολύνει την αντιμετώπιση απρόβλεπτων καταστάσεων, ενώ επιτρέπει ευελιξία για επενδυτικές ευκαιρίες.
Σύνταξη: Οι τακτικές πληρωμές που παρέχονται από το κράτος ή από ιδιωτικό ασφαλιστικό φορέα όταν κάποιος αποχωρεί από την ενεργό εργασία λόγω γήρατος ή πληροί άλλες προϋποθέσεις, π.χ. λόγω αναπηρίας, χηρείας κ.ά. Προϋπόθεση για το δικαίωμα στη σύνταξη είναι να έχουν καταβληθεί οι εισφορές σε κάποιο ασφαλιστικό ταμείο για συγκεκριμένο χρονικό διάστημα. Οι όροι και οι προϋποθέσεις για την παροχή σύνταξης καθορίζονται από τη νομοθεσία και ενδέχεται να διαφέρουν ανάλογα με τον χρόνο έναρξης, την ηλικία, και τον φορέα της κοινωνικής ασφάλισης.
Τρεχούμενος Λογαριασμός: Αναφέρεται σε τραπεζικό λογαριασμό που χρησιμοποιείται για καθημερινές συναλλαγές, με δυνατότητα άμεσης πρόσβασης στα χρήματα μέσω κάρτας, επιταγών ή online συναλλαγών, χωρίς περιορισμούς στον αριθμό αναλήψεων ή καταθέσεων. Αποτελεί το βασικό μέσο κατάθεσης μισθών και συντάξεων. Χρησιμοποιείται για συναλλαγές με άλλες εταιρείες ή ιδιώτες, όπως ενοίκια, αμοιβές ή προμήθειες, για αποστολή ή λήψη χρημάτων από το εξωτερικό, για την παροχή εγγυήσεων ή για τη συμμετοχή σε προγράμματα ασφάλισης.
Φόρος Κληρονομιάς: Επιβάλλεται στην αξία της περιουσίας που κληρονομεί κάποιος. Καθορίζεται από τον νόμο και εξαρτάται από διάφορους παράγοντες, όπως η συγγενική σχέση του κληρονόμου με τον αποβιώσαντα, η αξία της κληρονομιάς και τυχόν απαλλαγές ή μειώσεις που προβλέπει η νομοθεσία.
Χρηματοοικονομική Συμβουλή: Συμβουλές από επαγγελματίες για την καλύτερη διαχείριση των χρημάτων, των συντάξεων και των περιουσιακών στοιχείων. Καλύπτει ευρύ φάσμα θεμάτων, όπως η επένδυση, η διαχείριση χρέους, η συνταξιοδότηση, ο προγραμματισμός φόρων, η αποταμίευση κ.ά. Οι χρηματοοικονομικοί σύμβουλοι ή οι εκπαιδευμένοι σύμβουλοι των τραπεζών και των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων αξιοποιούν τη γνώση τους για τα οικονομικά προϊόντα, τις αγορές και τις στρατηγικές διαχείρισης χρημάτων ώστε να παράσχουν τεκμηριωμένες και στρατηγικές αποφάσεις για τη χρηματοοικονομική ευημερία των πελατών τους.
Ψηφιακή Τραπεζική: Υπηρεσίες τραπεζικής με τη χρήση ψηφιακών τεχνολογιών, όπως το διαδίκτυο (e-banking) και οι εφαρμογές για κινητά τηλέφωνα (mobile banking). Επιτρέπει στους πελάτες να πραγματοποιούν τραπεζικές συναλλαγές και να διαχειρίζονται τα οικονομικά τους μέσω ηλεκτρονικών συστημάτων χωρίς να χρειάζεται να επισκεφθούν φυσικά το κατάστημα ή την τράπεζα. Οι εφαρμογές της προσφέρουν επίσης τη δυνατότητα παρακολούθησης των εξόδων, δημιουργίας προϋπολογισμών και ανάλυσης δαπανών με σκοπό την καλύτερη οικονομική διαχείριση εκ μέρους του χρήστη.
Ωριμότητα Επένδυσης: Η χρονική περίοδος κατά την οποία αναμένεται να φτάσει στο πλήρες δυναμικό της ή να αποδώσει τα αναμενόμενα αποτελέσματα μια επένδυση. Ανάλογα με τον τύπο της επένδυσης, μπορεί να σχετίζεται με παράγοντες όπως η πλήρης ανάπτυξη, η επίτευξη του στόχου ή η απόδοση κερδών.
Με την υποστήριξη
Το παρόν άρθρο συντάχθηκε αποκλειστικά από την αθηΝΕΑ. Οι πληροφορίες που περιέχονται σε αυτό είναι γενικού και ενημερωτικού χαρακτήρα και δεν προορίζονται για να θεωρηθούν ως νομικές, λογιστικές, φορολογικές, επενδυτικές ή άλλες συμβουλές. Η ιδιότητα της Εθνικής Τράπεζας της Ελλάδος Α.Ε. ως χορηγός του παρόντος άρθρου δεν αποτελεί ούτε δύναται να ερμηνευθεί ως εγγύηση ή ανάληψη οιασδήποτε ευθύνης για την ακρίβεια, επάρκεια, πληρότητα, εγκυρότητα ή χρησιμότητα του περιεχομένου του καθώς και για το εν γένει περιεχόμενό του. Κάθε τυχόν επενδυτική ή άλλη απόφαση πρέπει να λαμβάνεται με ίδια κρίση του αναγνώστη και να βασίζεται σε προσωπική ενημέρωσή του. Ο αναγνώστης, πριν τη λήψη τυχόν επενδυτικών ή άλλων αποφάσεών του, χρειάζεται να λαμβάνει κάθε απαιτούμενη επαγγελματική συμβουλή από δικούς του ανεξάρτητους επενδυτικούς, νομικούς, φορολογικούς ή άλλους συμβούλους. Η Τράπεζα δεν ευθύνεται ούτε αναλαμβάνει ουδεμία νομική υποχρέωση σε σχέση με ή ως συνέπεια ενδεχόμενης επενδυτικής ή άλλης απόφασης που βασίστηκε στο παρόν άρθρο. Ακόμη, δεν φέρει καμία ευθύνη για οποιαδήποτε άμεση ή έμμεση απώλεια ή ζημία που μπορεί να προκύψει από την ανάγνωση/ χρήση του παρόντος άρθρου.
Διαβάστε επίσης στην αθηΝΕΑ:
Ασφάλεια Υγείας σε Προχωρημένη Ηλικία: Τι Επιλογές Έχω;
Χρηματοοικονομικές Στρατηγικές, Ευκαιρίες και Προκλήσεις για Freelancers
10 Τραπεζικές Συναλλαγές που Μπορείς να Πραγματοποιήσεις πια από το Σπίτι
Χρηματοοικονομικό Στρες και Ψυχική Υγεία
Επιχειρηματίας στα 20. Γίνεται;
Οι πιο Περιζήτητες Ψηφιακές Δεξιότητες για την Επόμενη Πενταετία
