«Κάποιοι έρχονται για το πάρτι. Κάποιοι έρχονται για τις αναγνώσεις. Οι άνθρωποι συχνά καταλήγουν να μένουν για κάτι για το οποίο δεν είχαν προγραμματίσει να έρθουν», λέει η Sophie Barshall. H εκδότρια της εφημερίδας για τις τέχνες και τον πολιτισμό The Toe Rag με έδρα το Λονδίνο αναφέρεται στη σκηνή των ζωντανών αναγνώσεων, το νέο hype στην πόλη.
Οι εκδηλώσεις αυτές δεν είναι κάτι καινούργιο. Οι αναγνώσεις σε βιβλιοπωλεία, τα poetry slams και τα open mics αποτελούν εδώ και δεκαετίες αναπόσπαστο κομμάτι της λογοτεχνικής κουλτούρας – κι αν θέλουμε, μπορούμε να ανατρέξουμε ακόμα πιο πίσω, στις Βερσαλλίες ή στα λογοτεχνικά σαλόνια και τα φιλολογικά καφενεία, όταν άρχισε η κουλτούρα να διαχέεται και σε ευρύτερα κοινωνικά στρώματα.
Χωρίς Κώδικες
Ωστόσο, τον τελευταίο καιρό αυτή η παράδοση έχει αναζωογονηθεί, με τις αναγνώσεις του Soho Reading Series σε όλη τη Μεγάλη Βρετανία –η λέξη Soho δεν προσδιορίζει εντοπιότητα– να αποτελούν χαρακτηριστικό παράδειγμα. Οι ιδρυτής του Soho Reading Series, ο συγγραφέας και διδακτορικός φοιτητής Tom Willis, οραματίστηκε τη δημιουργία μιας σκηνής «όπου ο καθένας θα μπορούσε να παρουσιάσει τη δουλειά του, αλλά και να διασκεδάσει με επίκεντρο τη λογοτεχνία».
Ισχυρίζεται πως αποτελεί μια «μη επαγγελματική σκηνή», δεν μοιάζει –και ούτε θα ήθελε– με τις επαγγελματικές λογοτεχνικές συναντήσεις, τις mainstream προσεγγίσεις των εκδοτικών οίκων όπου όλοι γνωρίζονται. Εδώ μπορεί να έρθει οποιοσδήποτε, δεν υπάρχει κάποιος μυστικός κώδικας, μια συνθήκη για μυημένους, ούτε καν εισιτήριο. Είναι ένα πάρτι για όσους ενδιαφέρονται για τη λογοτεχνία, λέει ο Willis. Ίσως εκεί οφείλεται και η επιτυχία τους.
Στη Γλασκώβη, πάλι, στις εκδηλώσεις του Waterwings Press, δημιουργία του Leo Bussi, οι αναγνώσεις γίνονται από πέντε συγγραφείς κάθε φορά. Κάποιοι είναι έμπειροι σε αυτό που κάνουν, άλλοι το επιχειρούν για πρώτη φορά. «Είναι σαν να παίρνεις ένα κομμάτι σπαγκέτι και να το πετάς στον τοίχο για να δεις αν θα κολλήσει», λέει ο Bussi. «Υπάρχει αρκετή δόση αυτοσχεδιασμού, που μπορεί να είναι απίστευτα αγχωτικό, όμως προσφέρει και μεγάλη ικανοποίηση γιατί, όταν λειτουργεί, λειτουργεί πραγματικά!»
Η Rachel Connolly, συγγραφέας, ενεργή στη σκηνή των ζωντανών αναγνώσεων, αναφέρεται και σε μια άλλη διάσταση που έχει ενδιαφέρον. Παραπέμπει σε μια έρευνα του περιοδικού The Bookseller’s για τους μισθούς του προσωπικού στον χώρο των εκδόσεων, στην οποία το 73% των ερωτηθέντων δήλωσαν ότι ανήκουν στη μεσαία τάξη και το 86% ότι είναι λευκοί. Επειδή τόσο πολλά μέλη του προσωπικού των εκδόσεων «προέρχονται από το ίδιο υπόβαθρο», λέει, «φαντάζονται τον αναγνώστη σαν κάποιον από αυτούς ή τους γνωστούς τους […]. Στην ψηφιακή εποχή, οι συγγραφείς πιθανώς γνωρίζονται μεταξύ τους από το Twitter ή το Instagram, αλλά είναι πολύ πιο ωραίο να έρχεσαι και να συναντάς ανθρώπους, να ακούς τη δουλειά τους, να ακούς τη φωνή τους και να “σωματοποιείς” την εντύπωση που έχεις για κάποιον», λέει. Για να προσθέσει, μισοαστειευόμενη, «αλλά ίσως οι άνθρωποι προσπαθούν επίσης, μέσα από αυτό, απλώς να κάνουν σεξ».
Άλλωστε και ο Willis συχνά ξεκινά μια εκδήλωση προτείνοντας, επίσης αστειευόμενος, στο κοινό να επιδιώξει να κάνει παρέα με κάποιον που βρίσκει ελκυστικό – και είναι ένας ακόμη λόγος που οι αναγνώσεις αυτές μοιάζουν περισσότερο με μουσική παρά με λογοτεχνική εκδήλωση. Κάτι που ενισχύεται και από την ηλικία, καθώς η πλειονότητα των παρευρισκομένων είναι νέοι, αλλά και το ντύσιμο και τη χαλαρότητα. Η φιλοσοφία πίσω από αυτό είναι απλή. Τι αρέσει στους ανθρώπους στα πάρτι; Να διασκεδάζουν! Απλώς εδώ γίνεται με τη λογοτεχνία σε πρώτο πλάνο.
Μια Ακόμη Ελιτίστικη Σκηνή;
Ωστόσο, η κριτική δεν λείπει, όπως αυτή που δημοσιεύτηκε στο Reddit, η οποία εξέφρασε την αντίθεσή της τόσο στην ποιότητα της γραφής που παρουσιάζεται όσο και στην ταξική θέση των παρευρισκομένων, οι οποίοι περιγράφονται ως «πλούσιοι κακομαθημένοι νέοι, που εκπροσωπούν την ελίτ». Ή η αμφιθυμία που δημιουργεί σε άλλους, καθώς κρίνουν όλο αυτό ως επιτηδευμένο, μια προσπάθεια μίμησης της σκηνής της Νέας Υόρκης. Και πως, τελικά, μια λογοτεχνική σκηνή που κυριαρχείται από ανθρώπους που σπούδασαν στην Οξφόρδη και το Κέιμπριτζ δεν αντιπροσωπεύει στην πραγματικότητα σχεδόν καμία ριζική ρήξη με το status quo, ίσα ίσα πως έτσι ίσως δημιουργείται μια ακόμη ελιτίστικη σκηνή.
Ο Willis Soho Reading Series επιμένει πως οι ζωντανές λογοτεχνικές αναγνώσεις «έχουν εύκολη πρόσβαση, είναι διασκεδαστικές και δωρεάν. Και, επιπλέον, ένα καλό μέρος για να συναντιούνται και να περνούν χρόνο οι άνθρωποι. Οι άνθρωποι το αποζητούσαν. Οι συγγραφείς θέλουν να διαβάζουν. Είναι ένα ωραίο πάρτι, πρωτίστως», υποστηρίζει.
Είναι –αν μη τι άλλο– σεβαστή η επιθυμία πολλών από εμάς για έναν κόσμο που δεν κατοικοεδρεύει στο διαδίκτυο ή σε κλειστές αίθουσες για μυημένους. Και, στο κάτω κάτω, ποιος είπε ότι τα βιβλία δεν κάνουν τον τέλειο συνδυασμό με το rock ‘n’ roll; Όμως, το ερώτημα αν τα λογοτεχνικά πάρτι είναι αυτό που χρειαζόμαστε ώστε να διαβάζουμε περισσότερο μένει να απαντηθεί.
Διαβάστε επίσης στην αθηΝΕΑ:
10 Ερωτήσεις Αναζητούν Συγγραφέα | Μάκης Μαλαφέκας
