Το κρασί στην αρχαία Ελλάδα ήταν η ψυχή των κοινωνικών και θρησκευτικών εκδηλώσεων, ένας δεσμός που ένωνε ανθρώπους γύρω από το τραπέζι. Σύμβολο φιλοξενίας και γιορτής, μια σπονδή στους θεούς, ιδιαίτερα στον Διόνυσο, τον θεό της χαράς και της ευφορίας. Από τότε μέχρι σήμερα, το κρασί παραμένει γέφυρα ανάμεσα στο παρελθόν και το παρόν, φορέας πολιτισμού και παράδοσης, που ταξιδεύει μέσα στις γεύσεις και τις στιγμές μας.
Ο Κώστας Κατσικαβάλης είναι ο οινολόγος και οινοποιός του αγροκτήματος και οινοποιείου Ληλάντια Γη. Μεγάλωσε στον Μύτικα Ευβοίας, στην περιοχή Αμπέλια, μαθαίνοντας από μικρή ηλικία δίπλα στον παππού και τον πατέρα του τα μυστικά της καλλιέργειας της αμπέλου και της οινοποίησης. Το πρώτο αυτό ερέθισμα τον ενέπνευσε να ακολουθήσει τον δρόμο του κρασιού σπουδάζοντας στο Τμήμα Οινολογίας και Τεχνολογίας Ποτών του ΤΕΙ Αθηνών. Συνέχισε με μεταπτυχιακές σπουδές στην Αμπελουργία και Οινολογία, τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό, ενώ είναι επίσης κάτοχος του WSET Level 2. Στη συνέντευξη που ακολουθεί μας αφηγείται πώς ξεκίνησαν όλα.
«Έχοντας ζήσει για μικρό διάστημα στη Γαλλία και στην Ιταλία, κατάλαβα καλύτερα και την έννοια του propriété agricole – του “ζωντανού” αγροκτήματος που δεν είναι μόνο χώρος παραγωγής, αλλά και κοινότητας, ανταλλαγής γνώσης και εμπειρίας».
Ποιοι λόγοι σας ώθησαν να ιδρύσετε τη Ληλάντια Γη το 2018 και ποιο ήταν το όραμά σας εκείνη την περίοδο;
Μεγάλωσα στον Μύτικα Ευβοίας, σε μια αγροτική οικογένεια με βαθιές ρίζες στη γη και την καλλιέργεια. Από μικρός ήμουν ανάμεσα σε αμπέλια και ελιές, και γνώριζα από πρώτο χέρι την αξία της ποιοτικής παραγωγής. Αυτή η αγάπη και η εμπειρία με οδήγησαν να δημιουργήσω τη Ληλάντια Γη, με στόχο να αναδείξω τον πλούτο της τοπικής γης και να δώσω εξωστρέφεια στην περιοχή μας. Η ιδέα πήρε σάρκα και οστά με την υποστήριξη του θείου μου, Γιάννη Θεοδώρου, πρώην προέδρου της Κοινωνικής Οικονομίας στην Ελλάδα, που με βοήθησε να ιδρύσω μια Κοινωνική Συνεταιριστική Επιχείρηση. Παρά τις δυσκολίες, η επιθυμία μου να παραμείνω στον τόπο μου και να δημιουργήσω κάτι ουσιαστικό ήταν η κινητήρια δύναμη σε αυτό το ταξίδι.
Πώς ορίζετε την έννοια της βιολογικής καλλιέργειας; Τι σημαίνει για εσάς πέρα από μια πιστοποίηση;
Γενικά, τόσο ως άνθρωποι όσο και ως Κοινωνική Συνεταιριστική Επιχείρηση, που αποτελείται σήμερα από έξι μέλη, έχουμε κοινή βάση και φιλοσοφία. Για εμάς, η βιολογική γεωργία δεν είναι απλώς μια πιστοποίηση· είναι τρόπος ζωής. Θέλουμε να καλλιεργούμε σε «ζωντανό έδαφος» Στόχος μας είναι η ενίσχυση της βιοποικιλότητας, η ενεργοποίηση της πανίδας και η παραγωγή καρπών που είναι πιο νόστιμοι και πιο θρεπτικοί. Έχουμε υιοθετήσει πρακτικές που μειώνουν το ανθρακικό αποτύπωμα και δεν ρυπαίνουν – τόσο για εμάς όσο και για τις επόμενες γενιές.
Αυτό το εγχείρημα γεννήθηκε από την αγάπη μας για τη γη, αλλά και την ανάγκη να ξαναδούμε την αγροτική παραγωγή μέσα από ένα βιώσιμο, ανθρώπινο και κοινωνικό πρίσμα.
Ποια είναι τα βασικά προϊόντα που παράγετε και πώς εξασφαλίζετε την ποιότητά τους σε όλα τα στάδια – από το χωράφι μέχρι τη μεταποίηση;
Η περιοχή μας, ο Ληλάντιος κάμπος, έχει παράδοση στα αμπέλια. Παλιότερα έλεγαν «πάμε στα αμπέλια» – μια φράση που χαρακτήριζε ολόκληρη την περιοχή. Κατά κύριο λόγο, λοιπόν, ασχολούμαστε με το κρασί και δευτερευόντως με την παραγωγή ελαιόλαδου, τόσο εδώ όσο και στην Κεντρική Εύβοια. Επίσης, με την καλλιέργεια λαχανικών και κηπευτικών, που αποτελεί και την κύρια ασχολία του πατέρα μου. Η ιδέα του αγροκτήματος με γοήτευε πάντα. Έχοντας ζήσει για μικρό διάστημα στη Γαλλία και στην Ιταλία κατά τη διάρκεια των σπουδών μου, κατάλαβα καλύτερα και την έννοια του propriété agricole – του «ζωντανού» αγροκτήματος που δεν είναι μόνο χώρος παραγωγής, αλλά και κοινότητας, ανταλλαγής γνώσης και εμπειρίας.
«Σε μια χώρα όπου η περιφέρεια ερημώνει, οι κοινωνικές επιχειρήσεις μπορούν να δώσουν διεξόδους».
Στην Ελλάδα, τα τελευταία χρόνια όλο και περισσότεροι άνθρωποι αρχίζουν να βλέπουν το αγρόκτημα όχι απλώς ως χώρο καλλιέργειας, αλλά ως ζωντανό οργανισμό με πολλαπλές δραστηριότητες. Το αγρόκτημα δεν περιορίζεται σε μία μόνο καλλιέργεια· μπορεί να συνδυάζει διαφορετικά προϊόντα, όπως αμπέλια, ελιές, λαχανικά, ακόμη και μελίσσια. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι αυτό που συναντάμε στην Τοσκάνη, στην Ιταλία, όπου μέσα στους αμπελώνες ανθεί και η μελισσοκομία, με απόλυτο σεβασμό στη φύση και την παραγωγή.
Αυτή την πολυκαλλιεργητική φιλοσοφία την εφαρμόζουμε κι εμείς, αναπτύσσοντας την έννοια του αγροκτήματος και δίνοντας έμφαση στην επισκεψιμότητα. Θέλουμε οι άνθρωποι να έρθουν κοντά στη γη, να δουν από κοντά πώς λειτουργεί το αγρόκτημα, να παρακολουθήσουν όλα τα στάδια: από την καλλιέργεια και τη συγκομιδή μέχρι την τυποποίηση και το τελικό προϊόν. Να κατανοήσουν δηλαδή τη διαδρομή «από το χωράφι στο ράφι» – με διαφάνεια, ποιότητα και βιωσιμότητα.
Έτσι, ενώσαμε τις δυνάμεις μας –άνθρωποι και ιδέες– για να δημιουργήσουμε αυτό που σήμερα είναι η Ληλάντια Γη.
Πόσο δύσκολο ήταν να στήσετε μια Κοινωνική Συνεταιριστική Επιχείρηση στην Ελλάδα; Ποιες ήταν οι μεγαλύτερες προκλήσεις;
Η αλήθεια είναι πως όταν ξεκινήσαμε τη Ληλάντια Γη γνωρίζαμε από την αρχή ότι θα αντιμετωπίσουμε σημαντικές προκλήσεις. Στην Ελλάδα, η ίδρυση μιας κοινωνικής συνεταιριστικής επιχείρησης συνοδεύεται από έντονη γραφειοκρατία. Από το άνοιγμα ενός επαγγελματικού λογαριασμού έως την καθημερινή λειτουργία της επιχείρησης, υπήρχαν και συνεχίζουν να υπάρχουν εμπόδια. Το μεγαλύτερο πρόβλημα είναι η έλλειψη πρόσβασης σε κατάλληλα χρηματοδοτικά εργαλεία.
Πώς συμβάλλει η Ληλάντια Γη στην τοπική κοινωνία και τι σημαίνει για εσάς η έννοια της «κοινοτικής επιχειρηματικότητας»;
Η κοινωνική επιχειρηματικότητα, μια πολύ αναπτυγμένη έννοια στο εξωτερικό, στην Ελλάδα αρχίζει να μπαίνει σε εφαρμογή μόλις τα τελευταία χρόνια. Η βασική πρόκληση ήταν να μεταφέρουμε αυτή τη φιλοσοφία στην πράξη. Η κοινωνική επιχείρηση δεν έχει ως μοναδικό στόχο το κέρδος – απαιτεί ισορροπία ανάμεσα στην οικονομική βιωσιμότητα και το κοινωνικό αποτύπωμα. Για να πετύχεις, χρειάζεσαι υπομονή, επιμονή και μεγάλη πίστη στο όραμα.
Πιστεύω, όμως, πως αξίζει. Όχι τόσο σε προσωπικό επίπεδο, αλλά γιατί έχει πραγματική αξία για την κοινωνία. Σε μια χώρα όπου η περιφέρεια ερημώνει, οι κοινωνικές επιχειρήσεις μπορούν να δώσουν διεξόδους. Να δημιουργήσουν θέσεις εργασίας, να δώσουν νόημα και δυνατότητες σε ανθρώπους που θέλουν να επιστρέψουν στον τόπο τους και να ζήσουν με αξιοπρέπεια. Μέσα από τέτοιες πρωτοβουλίες, βλέπεις ανθρώπους να μένουν, να εργάζονται και να προσφέρουν στις τοπικές κοινωνίες. Αυτό είναι κάτι που μου δίνει μεγάλη δύναμη και ώθηση να συνεχίσω.
«Κουβαλάς μια ιστορία χρόνων και θέλεις να συνεχίσεις με σεβασμό και σωστή διαχείριση. Αυτό είναι που σε ανταμείβει».
Μέσα από την εμπειρία σας στη Ληλάντια Γη, πώς έχει διαμορφωθεί η δική σας αντίληψη για τη σχέση του ανθρώπου με τη γη;
Για μένα, η επιλογή να μείνω και να δουλέψω στον Μύτικα δεν ήταν απλά επαγγελματική, αλλά βαθιά προσωπική. Επέλεξα συνειδητά να μείνω στον τόπο μου και στην παράδοση της οικογένειάς μου. Ο ρυθμός της πόλης και το άγχος της Αθήνας δεν μου ταίριαζαν. Εδώ, η καθημερινή επαφή με τη φύση και η φροντίδα των φυτών με γεμίζουν και με ισορροπούν, παρά τις αυξημένες απαιτήσεις της παραγωγής. Κουβαλάς μια ιστορία χρόνων και θέλεις να συνεχίσεις με σεβασμό και σωστή διαχείριση. Αυτό είναι που σε ανταμείβει – να βλέπεις κάτι να αναπτύσσεται από τα χέρια σου, με κόπο αλλά και με αγάπη.
Οργανώνετε δράσεις ή σεμινάρια για την ενημέρωση ή την εκπαίδευση του κοινού σχετικά με τις βιολογικές καλλιέργειες και τη βιώσιμη διατροφή;
Βασικό κομμάτι της Ληλάντιας Γης είναι η δημιουργία ενός επισκέψιμου χώρου, όπου οι επισκέπτες μπορούν να έρθουν σε επαφή με τη βιολογική καλλιέργεια. Αυτή την περίοδο δεχόμαστε μικρές ομάδες κατόπιν συνεννόησης, με στόχο στο μέλλον να ανοίξουμε τον χώρο σε περισσότερους. Οι επισκέπτες γνωρίζουν από κοντά όλα τα στάδια παραγωγής, ανάλογα με την εποχή. Για παράδειγμα, σχολεία της περιοχής συχνά παρακολουθούν τη διαδικασία του τρύγου και δοκιμάζουν προϊόντα του αγροκτήματος, κατανοώντας τη διαφορά ενός αγνού βιολογικού προϊόντος από ένα επιβαρυμένο.
Πρόσφατα συμμετείχαμε στην «Οινογνωσία 20-25», μια διοργάνωση του Δήμου Θηβών με γειτονικούς δήμους, που φέρνει το κοινό κοντά στους τοπικούς παραγωγούς κρασιού της Κεντρικής Ελλάδας. Η εκδήλωση, που έγινε στο Αρχαιολογικό Μουσείο Θήβας, αποτέλεσε για εμάς μια σημαντική ευκαιρία να συνδέσουμε τον τοπικό οίνο με τον πολιτισμό και τη γαστρονομία.
«Η Εύβοια διαθέτει σημαντικό δυναμισμό και είναι η κατάλληλη στιγμή να τον αναδείξουμε με σύγχρονο τρόπο».
Υπάρχουν σχέδια για επέκταση, νέες συνεργασίες ή καινοτόμες πρωτοβουλίες στο άμεσο μέλλον;
Στη Ληλάντια Γη έχουμε ως βασικό στόχο την ανάδειξη της ευβοϊκής γης και των δυνατοτήτων της μέσα από ποιοτικά προϊόντα και δράσεις εξωστρέφειας. Επιδιώκουμε να ενισχύσουμε την επισκεψιμότητα του αγροκτήματος μέσω βιωματικών εργαστηρίων, σεμιναρίων και εκπαιδευτικών δράσεων που φέρνουν τον κόσμο σε άμεση επαφή με τη βιολογική καλλιέργεια και την αξία του αυθεντικού, καθαρού προϊόντος. Στον τομέα του κρασιού, προχωράμε σε νέες φυτεύσεις σε μεγαλύτερο υψόμετρο στην περιοχή του Κρεμαστού, κοντά στο Αλιβέρι, δίνοντας έμφαση στις τοπικές ποικιλίες και στο μικροκλίμα της Εύβοιας, με στόχο τη δημιουργία κρασιών υψηλής ποιότητας. Παράλληλα, ετοιμάζουμε την κυκλοφορία νέας σειράς μονοποικιλιακών κρασιών, που αποτυπώνουν την ταυτότητα του ευβοϊκού αμπελώνα.
Βρισκόμαστε σε φάση σχεδιασμού νέου χώρου παραγωγής, καθώς οι υφιστάμενες εγκαταστάσεις δεν επαρκούν. Άμεση προτεραιότητα αποτελεί η τυποποίηση του ελαιολάδου μας, πιστεύοντας στην προστιθέμενη αξία και τη διαφάνεια που προσφέρει έναντι του χύδην προϊόντος. Πέρσι τον Οκτώβριο διοργανώσαμε το 1ο Φεστιβάλ Ληλάντιου Πεδίου στον Μύτικα με τη συμμετοχή τοπικών παραγωγών, στο πλαίσιο του οποίου πραγματοποιήθηκε και ένα masterclass παρουσία του πρέσβη της Χιλής. Η ανταπόκριση ήταν ενθουσιώδης και φέτος συνεχίζουμε με τη δεύτερη διοργάνωση, στις 11-12 Οκτωβρίου, εμπλουτίζοντας το πρόγραμμα με νέες δράσεις.
Στόχος μας είναι να εμπνεύσουμε νέους ανθρώπους και να συμβάλλουμε στην αναζωογόνηση της περιοχής παραγωγικά, τουριστικά και πολιτιστικά. Η Εύβοια διαθέτει σημαντικό δυναμισμό και είναι η κατάλληλη στιγμή να τον αναδείξουμε με σύγχρονο τρόπο.
Έχετε κάποιο μότο;
«Ζήσε αυθεντικά» – και είναι κάτι που πραγματικά πιστεύω. Για μένα, αυτό είναι ολόκληρη φιλοσοφία ζωής. Σημαίνει να εκφράζεις με ειλικρίνεια την προσωπικότητά σου και να αποτυπώνεις αυτή την αυθεντικότητα σε ό,τι δημιουργείς και προσφέρεις.
Διαβάστε επίσης στην αθηΝΕΑ:
Η Άυλη Ταυτότητά μας: Μνήμη και Συνέχεια
