Όταν σκέφτομαι μουσεία, η «πρώτη μου αγάπη και παντοτινή» είναι το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Γουλανδρή στην Κηφισιά. Δυνατό κομμάτι της παιδικής μου μνήμης, υπήρξε η πρώτη μου ουσιαστική συνάντηση με το μεγαλείο και τη θαυμαστή πολυπλοκότητα της φύσης. Από τα αρχαία απολιθώματα που αφηγούνταν την ιστορία της Γης έως τα μικροσκοπικά έντομα πίσω από το γυαλί, το μουσείο συνέδεε τα «απέραντα» με τα «ελάχιστα», αποκαλύπτοντας το θαύμα της ζωής στον πλανήτη μας.
Χρόνια αργότερα, όταν το επισκέφθηκα με τα δικά μου παιδιά, είδα στο βλέμμα τους το ίδιο δέος καθώς παρατηρούσαν τα ορυκτά, τα όστρακα, τα άγρια ζώα, και τον εντυπωσιακό σκελετό του δεινόσαυρου που είχε προστεθεί στο μεταξύ.
Σχεδόν έξι δεκαετίες μετά την ίδρυσή του, το μουσείο ανοίγει ένα νέο κεφάλαιο: ανακηρύσσεται Εθνικό Μουσείο Φυσικής Ιστορίας της Ελλάδας, μια διάκριση που αναγνωρίζει το έργο του και θεσμοθετεί για πρώτη φορά έναν εθνικό φορέα που διαχειρίζεται τη γνώση για τη βιοποικιλότητα, όπως συμβαίνει ήδη σε χώρες με πλούσια φυσική κληρονομιά. Η νέα αυτή ιδιότητα επισφραγίζει μια πορεία συνέπειας και αφοσίωσης. Από την ημέρα που ο Άγγελος και η Νίκη Γουλανδρή οραματίστηκαν τη δημιουργία του, το μουσείο υπήρξε ένα δυναμικό έργο που συνδύαζε γνώση, φροντίδα για τη φύση και έμπνευση για τις επόμενες γενιές.
Photo credit: Θωμάς Γερασόπουλος
Σήμερα, το μουσείο επανασυστήνεται στο κοινό με νέα εταιρική ταυτότητα, ανανεωμένη ιστοσελίδα και ενεργή παρουσία στα κοινωνικά δίκτυα. Πίσω από αυτά οι στόχοι είναι ξεκάθαροι: η διαχείριση, συγκέντρωση και διάχυση της γνώσης για τη βιοποικιλότητα της Ελλάδας, ο συντονισμός των διαθέσιμων επιστημονικών δεδομένων και η σύνδεση μεταξύ επιστήμης, κοινωνίας και πολιτείας. Η νέα εποχή περιλαμβάνει εκσυγχρονισμό της διοικητικής δομής, ενίσχυση των εργαστηρίων και του τεχνολογικού εξοπλισμού, αναβάθμιση των ερευνητικών υποδομών και νέα εκπαιδευτικά προγράμματα.
Δεν είναι, όμως, μόνο αυτό που αποτυπώνεται στα σχέδια. Είναι η αίσθηση πως κάτι αλλάζει. Όπως χαρακτηριστικά δήλωσε η πρόεδρος του μουσείου, Φαλή Βογιατζάκη, «Αυτό το μουσείο είναι διαφορετικό. Διότι ωθεί σε δράση, στη μάχη για τη συντήρηση της ζωής στη Γη. Τα δικά του όπλα είναι η γνώση και η αφύπνιση της ηθικής συνείδησης του ανθρώπου, για να ενεργήσει για τη σωτηρία του πλανήτη μας».
Τα Εγκαίνια μιας Νέας Εποχής
Πριν από λίγες μέρες, το μουσείο άνοιξε και επίσημα το νέο του κεφάλαιο. Τα εγκαίνια τελέστηκαν σε ατμόσφαιρα χαράς και συγκίνησης. Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας, Κωνσταντίνος Τασούλας, χαρακτήρισε το μουσείο «υποδειγματικό» και «ζωντανό οργανισμό γνώσης». Η κ. Φαλή Βογιατζάκη, υπογράμμισε τον εκσυγχρονισμό των εργαστηρίων και τις διεθνείς συνεργασίες, θυμίζοντας πως ο κόσμος «αλλάζει πιο γρήγορα από ό,τι αντέχουν τα οικοσυστήματα».
Εκ μέρους της κυβέρνησης, ο αντιπρόεδρος Κωστής Χατζηδάκης έκανε σαφές ότι ο τίτλος «Εθνικό» συνεπάγεται ουσιαστική στήριξη από την Ελληνική Δημοκρατία, ενώ η υπουργός Εργασίας, Νίκη Κεραμέως, το χαρακτήρισε «φάρο γνώσης και περιβαλλοντικής ευαισθησίας», αναφερόμενη και στις νέες χρηματοδοτήσεις από το Πράσινο Ταμείο. Ο Γ.Γ. Φυσικού Περιβάλλοντος, Πέτρος Βαρελίδης, αναφέρθηκε στην αξία των δεδομένων του μουσείου στη χάραξη πολιτικών, ενώ ο Γιώργος Αγουρίδης, από το Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος, στάθηκε στη δωρεά που επέτρεψε την υλοποίηση της έκθεσης «Βιοποικιλότητα. Όλα Συνδέονται», χαρακτηρίζοντας το μουσείο «διαχρονικό προορισμό γνώσης, αφύπνισης και έμπνευσης». Ο δήμαρχος Κηφισιάς, Βασίλης Ξυπολυτάς, το περιέγραψε ως «ζωντανό κύτταρο της πόλης» και ο Δημήτρης Μαζαράκης, διευθύνων σύμβουλος της Εθνικής Ασφαλιστικής, μίλησε για τη συνεργασία σε εκπαίδευση, έρευνα και πολιτισμό.
Photo credit: Θωμάς Γερασόπουλος
Η Έρευνα στο Προσκήνιο
Όλα αυτά τα χρόνια, αθόρυβα αλλά οργανωμένα, το Εθνικό Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Γουλανδρή επιτελεί πλούσιο ερευνητικό έργο το οποίο αξίζει πλέον να γίνει γνωστό. Συμμετέχει σε ελληνικά και ευρωπαϊκά προγράμματα (Knowledge Hub on Blue Carbon, ECOSTAT, FreshWater Challenge), συνεργάζεται με το Υπουργείο Περιβάλλοντος και συμβάλλει με δεδομένα στον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Περιβάλλοντος. Στο δυναμικό του περιλαμβάνονται επίσης τρία εργαστήρια. Το Εργαστήριο Οικολογίας Εδάφους, που μελετά την ποιότητα των ελληνικών εδαφών και τις επιπτώσεις της γεωργίας ακριβείας, το Βιοαναλυτικό Εργαστήριο, που ερευνά τις φαρμακευτικές ιδιότητες των ελληνικών φυτών, μελετώντας εφαρμογές σε διάφορες ασθένειες, και το Εργαστήριο Ποιότητας Υδάτων, με παράρτημα στη Θεσσαλονίκη, που παρακολουθεί σε μηνιαία βάση την ποιότητα των υδάτων σε 74 λίμνες πανελλαδικά.
Μουσείο για Όλους
Η εκπαιδευτική προσφορά του μουσείου είναι ανεκτίμητη. Κάθε χρόνο, πάνω από 60.000 επισκέπτες –οι μισοί μαθητές– κοινωνούν γνώση μέσα από ξεναγήσεις και προγράμματα που καλλιεργούν περιβαλλοντική συνείδηση. Στις μόνιμες και περιοδικές εκθέσεις «Φυσική Ιστορία», «Κλιματική Αλλαγή κι Εμείς», «Βιοποικιλότητα. Όλα Συνδέονται» και «Η Αλήθεια Κατάματα», μικροί και μεγάλοι μαθαίνουν βιωματικά, συμμετέχοντας ενεργά. Μάλιστα, από το 2026 το μουσείο θα «ταξιδεύει» ψηφιακά σε σχολεία απομακρυσμένων περιοχών αλλά και στο εξωτερικό, ενώ μουσειοσκευές θα φέρνουν τη φύση και τη γνώση κυριολεκτικά στα χέρια των μαθητών παντού. Ταυτόχρονα, το μουσείο λειτουργεί ως ζωντανός χώρος διαλόγου, φιλοξενώντας ομιλίες, ημερίδες και συζητήσεις για το περιβάλλον και τη βιωσιμότητα, λειτουργώντας ως γέφυρα ανάμεσα στην επιστήμη και την κοινωνία.
Τέλος, η πρωτοβουλία Nature Team προσκαλεί το κοινό σε μια ενεργή κοινότητα φίλων της φύσης και του μουσείου, που θα έχουν την ευκαιρία να συμμετέχουν σε δράσεις δίπλα σε επιστήμονες. Ένα ακόμη βήμα ώστε η γνώση να γίνεται εμπειρία, συμμετοχή, μέριμνα και πράξη.
Photo Credit: Θωμάς Γερασόπουλος
Κλείνοντας, αξίζει να αναφερθώ στην ολοκαίνουργια έκθεση «Βιοποικιλότητα. Όλα Συνδέονται», που δημιουργήθηκε με δωρεά του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος (ΙΣΝ). Μέσα από φυσικά δείγματα, ψηφιακά διαδραστικά εκθέματα και οπτικοακουστικό υλικό, οι επισκέπτες αντιλαμβάνονται ότι η βιοποικιλότητα δεν είναι αφηρημένη έννοια, ούτε «κατάλογος ειδών», αλλά η ίδια η προϋπόθεση της ζωής. Η έκθεση φωτίζει επίσης τις πιέσεις της κλιματικής αλλαγής, καλώντας μας να αναλογιστούμε τη στάση μας απέναντι στο περιβάλλον. Και το κάνει με τρόπο όχι απειλητικό ή διδακτικό, αλλά με επιστημονική σαφήνεια και έμπνευση.
Το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Γουλανδρή αποδεικνύει πως η γνώση είναι δυναμικό εφόδιο. Το μέλλον του κόσμου μας απαιτεί να αντικρίζουμε τη φύση με δέος, έκπληξη, σεβασμό και ευγνωμοσύνη και να ενεργούμε με ευθύνη, συνέπεια και αποφασιστικότητα, ταγμένοι με το μέρος της λύσης και όχι του προβλήματος. Μέση οδός δεν υπάρχει.
- Εθνικό Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Γουλανδρή – Κέντρο ΓΑΙΑ: Λεβίδου 13 & Όθωνος 100, Κηφισιά
Site | Instagram | TikTok | Facebook | YouTube | LinkedIn
Διαβάστε επίσης στην αθηΝΕΑ:
TFFF: Υπάρχει Ελπίδα για τους Πνεύμονες του Πλανήτη;
