Εκπαιδεύονται οι γευστικοί μας κάλυκες; Έχει σχέση το DNA μας με τον τρόπο που τρεφόμαστε; Είναι η εξατομικευμένη διατροφή μια τάση που θα έχει ευρεία αποδοχή; Η σωστή διατροφή είναι εργαλείο υγείας ή απώλειας βάρους;
Υπάρχει έστω και ένας άνθρωπος που έστω για μια στιγμή στη ζωή του δεν έχει αναρωτηθεί –μπροστά στον καθρέφτη του κατά κύριο λόγο– πώς είμαι έτσι; Οι λιπόσαρκοι είναι απαραιτήτως υγιείς; Αμέτρητες οι ερωτήσεις για τη διατροφή. Αμέτρητες, καθημερινές και συχνά αλληλοσυγκρουόμενες.
Η δρ Βαλεντίνη Κωνσταντινίδου είναι ερευνήτρια διαιτολόγος-διατροφολόγος με ειδίκευση στη Διατροφογενετική και στην αλλαγή διατροφικής συμπεριφοράς. Είναι ιδρύτρια του DNANUTRICOACH®και της μεθόδου διατροφικής ενδυνάμωσης – Food Coaching.
Είναι ο άνθρωπος που, μέσα από μια σειρά άρθρων που θα γράφει για την αθηΝΕΑ και τη στήλη «Nutritional Myths», θα μας εξηγεί πώς συνδέεται η γενετική με την καλή υγεία και τη διατροφή μας, πόση σημασία έχει να ξέρουμε τι τρώμε, γιατί το τρώμε και σε τι μας χρησιμεύει.
Λίγο πριν αρχίσει το ταξίδι του «Nutritional Myths» μιλήσαμε μαζί της προκειμένου να πάρουμε την πρώτη γεύση αυτής της διαδρομής. Επιβιβαστείτε!
Η εξατομικευμένη διατροφή είναι διεθνής τάση και, εάν δεν κάνω λάθος, εντάσσεται στο γενικότερο πλαίσιο της προσπάθειας να φροντίζουμε όχι μόνο τη δική μας υγεία αλλά και την υγεία του πλανήτη. Ισχύει;
Kαι ναι και όχι, και εξηγώ: η εξατομικευμένη διατροφή, ναι, είναι διεθνής αλλά, όχι, δεν είναι τάση. Είναι επιστημονική αλήθεια που πλέον επιβάλλεται από τα ερευνητικά δεδομένα που συγκεντρώνουμε στα χέρια μας τα τελευταία 15 χρόνια.
Όλες οι διατροφές, υπό την αυστηρή έννοια του όρου, είναι εξατομικευμένες ή τουλάχιστον θα έπρεπε να είναι, εφόσον κάθε σώμα έχει διαφορετικές ανάγκες.
Αυτό που έχει αλλάξει σήμερα είναι ότι μπορούμε να μετρήσουμε αυτή τη διαφορετικότητα με στοχευμένες αναλύσεις DNA και με βάση αυτές να δημιουργήσουμε την εξατομικευμένη 100% διατροφική παρέμβαση. Η υγεία του ανθρώπου, ναι, είναι άμεσα συνδεδεμένη με την υγεία του πλανήτη. Μπορεί να φαντάζει ότι αυτή καθορίζεται έμμεσα, αλλά το αποτύπωμα είναι τεράστιο.
Αρκεί απλώς να σκεφτούμε τα απορρίμματα των τροφίμων και τα απορρίμματα-υπολείμματα φαρμάκων και συμπληρωμάτων που καταναλώνονται από τον άνθρωπο ώστε να «καλύψει» λάθος διατροφικές συνήθειες για να αντιληφθούμε το πόσο μπορούμε να επηρεάσουμε τον πλανήτη μας αν μάθουμε να θρεφόμαστε και όχι απλώς να τρώμε, όπως συνηθίζω να λέω.
Πώς προσδιορίζεται λοιπόν η έννοια της εξατομικευμένης διατροφής και πόσο εύκολο ή δύσκολο είναι να εφαρμοστεί στην καθημερινότητα του καθενός μας;
Είναι παν-εύκολο, αν κάποιος μας το εξηγήσει και μας καθοδηγήσει στις αλλαγές ή/και τροποποιήσεις που καλούμαστε να κάνουμε στον ήδη υπάρχοντα τρόπο διατροφής μας. Μπορεί, δυστυχώς, να γίνει και παν-δύσκολο αν ακολουθήσουμε λάθος οδηγίες, που θα μας μπερδέψουν περισσότερο. Άρα, είναι κρίσιμης σημασίας το ποιος θα είναι ο επαγγελματίας υγείας που θα εμπιστευτούμε σε αυτή την εφαρμογή.
«Η υγεία του ανθρώπου, ναι, είναι άμεσα συνδεδεμένη με την υγεία του πλανήτη. Μπορεί να φαντάζει ότι αυτή καθορίζεται έμμεσα, αλλά το αποτύπωμα είναι τεράστιο».
Για να εφαρμοστεί λοιπόν η εξατομικευμένη διατροφή (βέβαια, μου αρέσει καλύτερα ο όρος «διατροφή ακριβείας») θα πρέπει να συνδυάσουμε:
1. Τη γνώση του DNA – τι λέει δηλαδή η γενετική μας προδιάθεση, η γενετική μας ευαισθησία.
2. Την κλινική μας εικόνα – εδώ έρχεται το ιατρικό ιστορικό, ο φαινότυπός μας, τα ανθρωπομετρικά μας χαρακτηριστικά, οι βιοχημικές μας εξετάσεις κ.ά.
3. Τη στοχοθέτηση υλοποιήσιμης, εφικτής αλλαγής.
Δεν έχει νόημα να προσπαθήσουμε να εφαρμόσουμε μια διατροφική οδηγία σε μια καθημερινότητα που δεν μου επιτρέπουν οι συνθήκες. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι τα άτομα που δουλεύουν σε βάρδιες ή τα άτομα που ταξιδεύουν συνέχεια και είναι, σχεδόν, σε ένα μόνιμο jet lag.
Δεν νοείται λοιπόν εξατομικευμένη διατροφή αν δεν μπορεί να εφαρμοστεί στην εκάστοτε πραγματικότητα κάθε ατόμου. Και είναι δουλειά μας να βρούμε το πώς και το πότε θα εφαρμοστεί σε κάθε άτομο.
Αυτό απαιτεί τη διεπιστημονική γνώση και τη συνεχή εκπαίδευση από μεριάς επαγγελματιών υγείας. Η εφαρμογή δηλαδή απαιτεί πράξη, αλλαγή και διορθωτικές ενέργειες. Δεν εξαντλείται στα γενετικά αποτελέσματα μιας εφαρμογής τεχνητής νοημοσύνης.
Πόσο αυστηρή είναι η εξατομικευμένη διατροφή; Στην Ελλάδα και στα τραπέζια που κάνουμε σπίτι και, πολύ περισσότερο όταν βρισκόμαστε σε ταβέρνες και εστιατόρια, συνηθίζουμε το «στη μέση». Συνηθίζουμε δηλαδή να μοιραζόμαστε γεύσεις. Κάτι τέτοιο, που προκύπτει από τη διάθεση της παρέας, μπορεί να χωρέσει στο πιάτο της εξατομικευμένης διατροφής;
Αυτή η ερώτηση νιώθω ότι ενέχει μέσα της την πεποίθηση της «στέρησης». Ότι δηλαδή, όταν κάνω εξατομικευμένη διατροφή, σημαίνει ότι θα πρέπει σε ένα τραπέζι, σε μια γιορτή, να στερηθώ κάτι. Είναι μέγα σφάλμα και τεράστιος μύθος, που δυστυχώς αναπαράγεται συνεχώς για χάρη της απώλειας βάρους. Η εξατομικευμένη διατροφή όμως δεν έχει σχέση με την απώλεια βάρους.
Το μοίρασμα στο φαγητό, οι γιορτές και τα οικογενειακά τραπέζια αποτελούν χαρακτηριστικό τόσο της μεσογειακής διατροφής όσο και του μεσογειακού τρόπου ζωής και επιπλέον είναι συνήθειες με καρδιοπροστατευτικό χαρακτήρα. Άρα, η εξατομικευμένη διατροφή εννοείται ότι χωράει και οφείλει να χωρέσει σε αυτές τις συνήθειες.
Τι σημασία έχει η εξατομικευμένη διατροφή και το να γνωρίζω το DNA μου όταν αυτό που πρωτίστως με απασχολεί είναι να χάσω βάρος, είτε διότι είμαι υπέρβαρη/ος είτε επειδή είμαι εγκλωβισμένη/ος στο πρότυπο του λεπτού σώματος;
Αν γνωρίζω τη γενετική μου προδιάθεση για παχυσαρκία, μπορώ να κατανοήσω καλύτερα τι και γιατί μου συμβαίνει. Αυτό αυτομάτως με ηρεμεί και μου δίνει διαφορετική οπτική στο πρόβλημα και στον χρόνο και τρόπο επίλυσής του.
Επίσης, η γνώση των γενετικών μας ευαισθησιών βοηθάνε τον εξειδικευμένο διατροφολόγο-διαιτολόγο να στοχεύσει και να βάλει προτεραιότητες που θα κάνουν το σώμα «να αναπνεύσει» πιο γρήγορα και πιο ανώδυνα.
Για παράδειγμα, δεν χρειάζεται όλοι να κόψουν τους υδατάνθρακες ή τα λίπη για να μειώσουν το βάρος τους. Όσον αφορά, δε, το θέμα της παχυσαρκίας και τις πεποιθήσεις εγκλωβισμού σε λάθος πρότυπα, απαιτείται coaching και πολλές φορές ψυχοθεραπεία παράλληλα.
Η γνώση του DNA ναι μεν μπορεί να μας εξηγήσει τι ισχύει πραγματικά, αλλά αν ο εγκέφαλός μας έχει συνηθίσει να σκέφτεται και να δρα με συγκεκριμένο τρόπο, η λύση είναι να του εξηγήσουμε το λάθος και να του διδάξουμε άλλον τρόπο σκέψης.
Πόση σχέση έχει το DNA κάποιου με το πώς τρέφεται; Θα μπορούσατε να μας δώσετε ένα εύληπτο παράδειγμα αυτής της σχέσης;
Το DNA είναι ο δομικός λίθος του σώματός μας, καθορίζει τα θεμέλιά μας. Το αν εμείς θρεφόμαστε με βάση αυτό ή όχι θα καθορίσει το πόσο γρήγορα θα «χαλάσει». Όπως, για παράδειγμα, ένα αυτοκίνητο. Αν το προσέχουμε με τα σωστά καύσιμα, λάδια, σέρβις κ.λπ., θα το διατηρήσουμε παραπάνω από ό,τι αν δεν ακολουθούμε τις οδηγίες χρήσης του.
Στο βιβλίο μου «Το DNA στο Πιάτο σου» (εκδόσεις Iwrite) αναφέρω πολλά παραδείγματα τέτοιου είδους. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα στον διατροφικό χώρο είναι η περίπτωση της λακτόζης. Το αν έχω γενετική ευαισθησία στη λακτόζη ή όχι θα καθορίσει το αν θα πίνω, και πόσο, γάλα.
Υπάρχουν μικρά παιδιά που «πετάνε» το γάλα και οι οικογένειές τους ανησυχούν και αγωνιούν. Το σώμα όμως ξέρει αν το γάλα μπορεί να το πέψει ή όχι, το πρόβλημα έρχεται όταν το πιέσουμε να το καταναλώσει.
Όταν ξέρουμε ότι το παιδί έχει γενετική ευαισθησία στη λακτόζη, δεν χρειάζεται να το πιέσουμε να καταναλώνει γάλα, το μαθαίνουμε να τρώει τις υπόλοιπες πηγές ασβεστίου.
«Μια άλλη πεποίθηση που δυστυχώς αναπαράγεται συνεχώς είναι το ότι θυμόμαστε τη διατροφή μόνο όταν θέλουμε να ελέγξουμε το βάρος μας ή να γίνουμε fit. Η διατροφή, όμως, είναι πρωτίστως εργαλείο υγείας και όχι αισθητικής».
Κατά πόσο μπορεί ένα άτομο να πάει κόντρα στο DNA του; Με κίνδυνο να διατυπώσω μια αφελέστατη απορία, θα ρωτήσω το εξής: εάν το DNA μου με προδιαθέτει να τρώω λιπαρές τροφές, επομένως τρελαίνομαι για πίτσα με τέσσερα τυριά, μπορώ να κάνω κάτι για να αποβάλω την επιθυμία μου χωρίς να νιώσω μεγάλη καταπίεση;
Ναι! Μπορείς να μάθεις, να συνηθίσεις, να εκπαιδεύσεις τους γευστικούς κάλυκες στη γλώσσα σου να ικανοποιούνται με λιγότερη ποσότητα και συχνότητα και όχι με μια τέτοια πίτσα κάθε μέρα.
Αυτό βέβαια προϋποθέτει ότι όσο πιο νωρίς ξέρω τόσο περισσότερο χρόνο έχω να επέμβω και να διαμορφώσω αυτές μου τις συνήθειες. Δεν σημαίνει ότι δεν θα ξαναφάω πίτσα, αλλά θα μπορώ να ελέγχω την ποσότητα και τη συχνότητα με μεγαλύτερη ευκολία.
Είστε ερευνήτρια διαιτολόγος-διατροφολόγος με ειδίκευση στη Διατροφογενετική και στην αλλαγή διατροφικής συμπεριφοράς και ιδρύτρια της νεοφυούς εταιρείας DNANutricoach. Τι ακριβώς κάνει η εταιρεία σας και ποιος είναι ο στόχος σας; Να γίνουμε όλοι fit, για παράδειγμα;
Όχι, σε καμία περίπτωση. Και εδώ έρχεται μια άλλη πεποίθηση που δυστυχώς αναπαράγεται συνεχώς. Το ότι θυμόμαστε τη διατροφή μόνο όταν θέλουμε να ελέγξουμε το βάρος μας ή να γίνουμε fit. Η διατροφή, όμως, είναι πρωτίστως εργαλείο υγείας και όχι αισθητικής.
Υπάρχουν πολλά «fit» άτομα, εξωτερικά, που έχουν σοβαρότατα προβλήματα υγείας, διατροφοεξαρτώμενα. Ίδρυσα το DNANUTRICOACH® αρχικά στη Βαρκελώνη, αλλά από το 2020 είμαστε και στην Αθήνα, ώστε να καλυφθεί αυτή η ανάγκη του κόσμου για μακροβιότητα, για ευεξία και για εφαρμογή της διατροφογενετικής γνώσης για πάντα.
Διότι όταν γνωρίσεις το DNA σου, αυτό δεν αλλάζει. Ούτε θα ξανακάνεις γενετική ανάλυση σε 5-10 χρόνια για να δεις αν άλλαξε, διότι ΔΕΝ αλλάζει. Αυτό που αλλάζει είναι οι διατροφικές συνήθειες και ο τρόπος ζωής που θα επιλέξεις να επηρεάσει το DNA σου.
Σας απευθύνονται περισσότερο άνδρες ή γυναίκες;
Θα έλεγα γυναίκες αρχικά, που μετά φέρνουν και τους άνδρες τους, τους συντρόφους, την οικογένεια κ.ά. Το ευχάριστο είναι ότι πλέον και στην Ελλάδα οι νέοι γονείς αντιλαμβάνονται την προληπτική δράση αυτής της γνώσης και επιλέγουν να φέρουν και τα παιδιά τους για διατροφική στοχευμένη εκπαίδευση με βάση το DNA τους.
Σύντομα εγκαινιάζουμε στην αθηΝΕΑ και στο newsletter μας τη στήλη Nutritional Myths, στην οποία θα μας εξηγείτε υπό το πρίσμα της επιστημονικής σας ιδιότητας τη σύνδεση της γενετικής με την καλή μας υγεία και διατροφή. Ποιος μύθος θα καταρριφθεί πρώτος;
Νομίζω ο μύθος της δίαιτας και των θερμίδων. Θεωρώ ότι είναι αυτός που συνεχίζει να ταλαιπωρεί τον περισσότερο κόσμο.
Τελικά, είναι δύσκολο να αλλάξουμε διατροφικές συνήθειες; Είναι μια προσπάθεια που δεν τελειώνει ποτέ και έχει συνεχή πισωγυρίσματα;
Όχι, δεν είναι δύσκολο και είναι κρίμα να ταλαιπωρείται ο κόσμος. Χρειάζεται όμως σύστημα, γνώση, οργάνωση και μεθοδολογία. Η διατροφογενετική δεν εφευρίσκει «τον τροχό» ούτε αναιρεί διατροφική έρευνα ετών. Έρχεται να την τελειοποιήσει.
Το Food Coaching βοηθά προς αυτή την κατεύθυνση. Η προσπάθεια, επίσης, δεν είναι ότι δεν τελειώνει ποτέ, είναι ότι αλλάζει προσέγγιση, διότι κάθε ηλικία και κάθε στιγμή της ζωής μας έχει διαφορετικές ιδιαιτερότητες.
Άλλες συνήθειες έχει μια γυναίκα όταν είναι 18, 25, 35, 45 ή 60 ετών. Άλλες συνήθειες έχει αν είναι ή όχι μητέρα, αν είναι ή όχι εργαζόμενη, αν είναι ή όχι αθλήτρια κ.λπ. Αυτό που πάντα όμως μένει ίδιο είναι το DNA της. Όταν λοιπόν μάθει τι ακριβώς οφείλει να κάνει, το να το προσαρμόσει στις εκάστοτε συνθήκες γίνεται πιο εύκολο.
Διαβάστε επίσης στην αθηΝΕΑ:
Βάλια Παπαδημητρίου: «Αν δεν Εξελιχθείς, η Τεχνολογία και η Ζωή θα σε Προσπεράσουν»
Ιωάννης Παναγιωτόπουλος | «Δεν Υπάρχει Τρόπος να Μετράμε την Πίστη των Ανθρώπων»
Φωτεινή Στεφανίδη: «Ήθελα η Ζωγραφιά να Αγκαλιάσει τον Πλανήτη»
