Έχοντας «πατήσει» σε σχεδόν σαράντα χώρες, υπήρχε μία που απέφευγα να πλησιάσω, ακόμα κι αν αυτή είναι γειτονική στην Ελλάδα. Καθυστερώντας με λίγο η εθνικιστική ένταση, λίγο η έλλειψη ελκυστικών σημείων ενδιαφέροντος, τελικά αποφάσισα να επισκεφθώ τη Βόρεια Μακεδονία για ένα Σαββατοκύριακο, πετώντας από Ολλανδία.
Λίγο ειρωνικό, αν σκεφτώ ότι για πέντε χρόνια ζούσα στη Θεσσαλονίκη, σε απόσταση αναπνοής από την πρωτεύουσα, τα Σκόπια. Ίσως τελικά ο χρόνος και ο χώρος μας δημιουργούν την κατάλληλη απόσταση για να προσεγγίζουμε τα πράγματα λίγο διαφορετικά.
Η πρώτη εντύπωση δεν με συγκινεί, είναι η αλήθεια. Το αεροδρόμιο, αν και θεωρητικά ανακαινισμένο, με τα χαμηλά φώτα, τις ταμπέλες που κρέμονται από σχοινιά, τα ελάχιστα καταστήματα και την έλλειψη δημόσιων μέσων μεταφοράς, μας φέρνει εικόνες από άλλες εποχές.
Στον πίνακα αναχωρήσεων βλέπω την Αθήνα, η σύνδεση της οποίας επανήλθε για πρώτη φορά έπειτα από χρόνια, αμέσως μετά τη Συμφωνία των Πρεσπών. Το ίδιο συνέβη και με το όνομα του αεροδρομίου, το οποίο έχασε την επωνυμία «Μέγας Αλέξανδρος» ως ένδειξη καλής θέλησης της γείτονος χώρας προς τη δική μας.
Μια Ιστορική Πόλη Χωρίς Ιστορικά Κτίρια
Η πρωτεύουσα προσφέρει αρχικά μια εντυπωσιακή εικόνα, παρά τη μουντάδα της. Μεγαλοπρεπή κτίρια, άπειρα αγάλματα και κάτι πειρατικά πλοία στο ποτάμι, όλα μέρος ενός μεγαλόπνοου, κοστοβόρου και αμφιλεγόμενου έργου που άλλαξε την πόλη το 2014. Η έλλειψη ιστορικών κτιρίων σε μια αρκετά ιστορική πόλη οφείλεται στον μεγάλο σεισμό του 1963, που την άφησε σχεδόν διαλυμένη.
Το πιο μεγάλο άγαλμα, φυσικά, είναι εκείνο του «Μαχητή πάνω στο άλογο», όπως ονομαζόταν μέχρι το 2018, αν και όλοι ήξεραν ότι απεικονίζει τον Μέγα Αλέξανδρο. Απέναντι από τον ποταμό Vardar, ο οποίος δεν είναι άλλος από τον Αξιό, που καταλήγει κοντά στη Θεσσαλονίκη, βρίσκεται ένα άλλο μεγάλο άγαλμα που κοιτάζει το προηγούμενο στα μάτια. Πρόκειται φυσικά για τον Φίλιππο Β′, ο οποίος αναζητά τον γιο του.
Όμως, όσοι νομίζουν ότι τα αγάλματα περιορίζονται σε αυτά της εποχής των Μακεδόνων θα διαψευστούν, μια και η κεντρική πλατεία σφύζει από φιγούρες που αναπαριστούν ιστορικές προσωπικότητες από την εποχή των τσάρων μέχρι την πιο πρόσφατη σοβιετική περίοδο. Η εθνικότητα του τσάρου Σαμουήλ δημιουργεί άλλη μια αντιπαράθεση, αυτή τη φορά με τη γειτονική Βουλγαρία, η οποία με τη σειρά της μπλοκάρει την είσοδο της Βόρειας Μακεδονίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση.
Αποφάσισα να επισκεφτώ ένα μουσείο από περιέργεια, αυτό της αρχαίας ιστορίας. Το κτίριο εντυπωσιακό, σύγχρονο, με σεκιουριτάδες ακροβολισμένους σε όλα τα μήκη και τα πλάτη. Στην πραγματικότητα, μέσα υπάρχουν εκθέματα από μία μόνο πόλη, αν και στην επικράτεια της χώρας υπάρχουν αρκετοί αρχαιολογικοί χώροι. Παρότι σε αρκετά καλή κατάσταση, υπάρχει έλλειψη επεξήγησης, χρονολογίας, τόπου, κάτι που να ενοποιεί όλα αυτά τα άναρχα εκθέματα. Στη συνέχεια, βλέπω ένα μεγάλο κουβούκλιο, πιστό αντίγραφο του τάφου του Μέγα Αλεξάνδρου, όπως παρουσιάζεται στο Μουσείο της Κωνσταντινούπολης. Η περιγραφή, όμως, φαίνεται να λείπει.
Ο ξεναγός μάς ρωτάει τι πιστεύουμε ότι συμβολίζουν τα πειρατικά καράβια στο κέντρο μιας πόλης όπως τα Σκόπια. Στην απάντηση «δεν ξέρουμε», μας απαντά «ούτε κι εγώ», επιβεβαιώνοντας την έλλειψη ενημέρωσης και τις αδιαφανείς μεθόδους που ακολουθήθηκαν κατά την υλοποίηση του έργου το 2014. Σήμερα, από τα τρία πλοία τα δύο βρίσκονται σε παρατημένη και άθλια κατάσταση, με μόνο ένα να παραμένει ανοιχτό σαν ξενοδοχείο/εστιατόριο.
Από το Σπίτι της Μητέρας Τερέζας στην Τελευταία Κατοικία του Ζορμπά
Περπατώντας στους δρόμους, μπορώ να περιγράψω αυτό που βλέπω σαν… λίγο απ’ όλα. Μια πύλη που θυμίζει την Αψίδα του Θριάμβου στο Παρίσι. Διώροφα κόκκινα λεωφορεία που θυμίζουν Αγγλία, αλλά κατασκευάζονται στην Κίνα. Ένας ταύρος έξω από το Υπουργείο Οικονομικών που θυμίζει τη Wall Street στη Νέα Υόρκη. Μια κολόνα που θυμίζει το Siegesaule στο Βερολίνο. Η πρόθεση ίσως είναι καλή, αλλά το αποτέλεσμα, όπως πολλοί συμφωνούν, είναι ξεκάθαρα κιτς.
Μόνη εξαίρεση, αν κι αυτό αμφιλεγόμενο, το σπίτι της Μητέρας Τερέζας, της καθολικής αγίας που γεννήθηκε στα Σκόπια αλλά έγινε παγκοσμίως γνωστή για το ιεραποστολικό της έργο στην Ινδία. Με μια μοντέρνα προσέγγιση, το οικοδόμημα έχει στην πρόσοψή του τέσσερα σιντριβάνια, όσες οι φορές που επισκέφτηκε την πατρίδα της. Το ίδιο το σπίτι, αν και το πιο πολυσύχναστο μουσείο της χώρας, δυστυχώς περιέχει ελάχιστα αυθεντικά αντικείμενα, με τα περισσότερα να είναι αντίγραφα αυτών που βρίσκονται στο σπίτι όπου έζησε μέχρι το τέλος της ζωής της στην Καλκούτα.
Πιο πέρα, σε ένα εγκαταλελειμμένο κτίριο υπάρχει η επιγραφή Hotel Bristol σε κυριλλικό αλφάβητο. Είναι το μέρος όπου έζησε και πέθανε ο Γεώργιος Ζορμπάς, ο άνθρωπος που ενέπνευσε τον Καζαντζάκη να γράψει το επώνυμο έργο. Μπορεί να έχουν περάσει χρόνια, αλλά ο Σκοπιανός οδηγός θυμάται ακόμα τη μέρα που ο Μίκης Θεοδωράκης είχε τιμήσει με την επίσκεψή του την τελευταία κατοικία του Ζορμπά στο νεκροταφείο της πόλης.
Μπροστά στη Βουλή, μια σειρά από «προσωρινά» κιγκλιδώματα κρατάνε εξεγέρσεις και απεργίες σε απόσταση ασφαλείας – μια προσωρινότητα που μετρά 15 χρόνια.
Φαγητό και Αγορές
Τα εστιατόρια της πόλης είναι πολλά και καλά. Στο βορειοδυτικό τμήμα της πόλης βρίσκεται το παλιό τουρκικό παζάρι. Μοντέρνα καφέ και παραδοσιακά μεζεδοπωλεία, άλλα λιγότερο και άλλα περισσότερο τουριστικά, σερβίρουν από φασόλια γίγαντες στον φούρνο μέχρι κεμπάπ. Δίπλα στον ποταμό, πιο σύγχρονα μαγαζιά προσφέρουν διεθνή κουζίνα, από μεξικάνικη μέχρι ιαπωνική. Δυστυχώς, η χώρα δεν έχει ξεκάθαρους νόμους για το κάπνισμα, με αποτέλεσμα η πλειονότητα των κλειστών χώρων να σε ταξιδεύει, για άλλη μια φορά, σε άλλες εποχές με τον έντονο καπνό από τους θεριακλήδες.
Από τα πιο αξιοπρεπή, καθαρά και ποιοτικά εστιατόρια που έχω δοκιμάσει είναι το Pelister. Αντίστοιχα καλό είναι το ξενοδοχείο-εστιατόριο πάνω στο πλοίο Senigallia. Για πρωινό δοκιμάστε τα κρουασάν από το Breadway Τaste Gallery, ενώ για απογευματινό καφέ ή γλυκό αξίζει το Joy.
Έκπληξη ήταν ενα εμπορικό κέντρο αποτελούμενο κυρίως από ελληνικές επιχειρήσεις –Jumbo, Goodys, Flocafe και Βερόπουλος, ο οποίος, μετά το κλείσιμο της αλυσίδας στην Ελλάδα, αναπτύσσεται στα Βαλκάνια. Το τελευταίο είχε κυρίως ελληνικά προιόντα, κάνοντάς με να ξεχνάω πού βρίσκομαι.
Μια Χώρα που Αναζητά την Ταυτότητά της
Έξω από την πόλη, ανεβαίνω με τελεφερίκ στο βουνό για να δω από κοντά τον Σταυρό της Χιλιετίας. Ένα μεταλλικό κατασκεύασμα που φτιάχτηκε περίπου 20 χρόνια πριν και αποτελεί έναν από τους μεγαλύτερους χριστιανικούς σταυρούς παγκοσμίως. Παρά τις πολλές θρησκείες, η ορθοδοξία παραμένει ισχυρή, όπως φαίνεται και από τα αγάλματα των Κύριλλου και Μεθόδιου αλλά και από το ιστορικό εκκλησάκι του Αγίου Παντελεήμονα.
Από τον Σταυρό μπορεί κάποιος να δει ολόκληρη την πόλη, μέχρι τα βουνά που τη χωρίζουν με τη γειτονική Σερβία αλλά και το Κόσοβο. Επόμενη στάση είναι μια όαση, πολύ κοντά στην πόλη, ένα ποτάμι σε μια κοιλάδα. Αξίζει μια επίσκεψη, διασχίζοντας με καραβάκι το ποτάμι μέχρι μια υπόγεια σπηλιά.
Κοιτάζω τα αγάλματα και τις επιγραφές στους δρόμους. Σε πολλά σημεία όπου αναγράφεται κανονικά «Βόρεια Μακεδονία» το ταμπελάκι έχει παραποιηθεί ή και εξαφανιστεί. Η χώρα αποτελείται από μείγμα εθνικοτήτων, θρησκευμάτων και πολιτισμού. Ανθρώπους που νιώθουν να τους αφαιρούν την ταυτότητα, που ταυτόχρονα όμως δυσκολεύονται να βρουν τη δική τους. Που παλεύουν να φτάσουν τους άλλους, αλλά που ταυτόχρονα θέλουν να μείνουν στα παλιά.
Έχει πάντα ενδιαφέρον να ταξιδεύεις σε πόλεις που βρίσκονται σε διαφορετικές ταχύτητες από αυτές που έχεις συνηθίσει. Σου δίνεται μια άλλη οπτική, μιας ζωής πιο απλής αλλά και πιο δύσκολης. Μιας πόλης χωρίς πολύ τουρισμό, πιο αυθεντικής, αλλά ταυτόχρονα και με πολλά αρνητικά που τείνουμε να ξεχνάμε και να ωραιοποιούμε όσο περνούν τα χρόνια. Γιατί, αν ένα πράγμα μου θύμισε αυτή μου η επίσκεψη στα Σκόπια, ήταν η ελληνική επαρχία προηγουμένων δεκαετιών.
Διαβάστε επίσης στην αθηΝΕΑ:
Οι Πολύτιμοι Συνταξιδιώτες μου
Διασχίζω το Σαράγεβο και Φλέγομαι…
Βουδαπέστη: Βαλκανικό Ταμπεραμέντο στην Καρδιά της Ευρώπης
