Πώς συνδυάζει κανείς την επιστημονική έρευνα με την επιχειρηματικότητα και τον ρεαλισμό της αγοράς; Ποια είναι τα ηγετικά χαρίσματα ενός επιστήμονα ερευνητή που παίρνει ως «προίκα» στην πορεία του για να γίνει επιχειρηματίας;
H στήλη Working Girl φιλοξενεί σήμερα τη Φαίη Χριστοδούλου, συνιδρύτρια της νεοφυούς επιχείρησης Miroculus.
Η Miroculus παρουσίασε στην αγορά ένα καινοτόμο προϊόν, το Miro Canvas, ένα μικρού μεγέθους μηχάνημα που επιτρέπει την εύκολη και αξιόπιστη εκτέλεση πρωτοκόλλων μοριακής βιολογίας, αυτοματοποιώντας πλήρως τη διαχείριση μικροσκοπικών όγκων υγρών (μικρορευστομηχανική).
Ως chief scientific officer της εταιρείας, η Φαίη ηγήθηκε όλων των προσπαθειών έρευνας και ανάπτυξης για το πρώτο προϊόν της Miroculus, το Miro Canvas, από το στάδιο της σύλληψης της αρχικής ιδέας μέχρι την υλοποίηση και την εμπορική του παρουσίαση.
Η Miroculus έλαβε το πρώτο βραβείο επιχειρηματικότητας από τον Σύνδεσμο Φαρμακευτικών Επιχειρήσεων Ελλάδας, ενώ, πρόσφατα, εξαγοράστηκε από την Integra Biosciences έπειτα από επιτυχημένες επενδύσεις δεκάδων εκατομμυρίων δολαρίων στις ΗΠΑ.
Η Φαίη σπούδασε μοριακή βιολογία στο University of Sussex στην Αγγλία και ολοκλήρωσε τη διδακτορική διατριβή της για τον εξελικτικό ρόλο των μικρών RNA (μη κωδικοποιημένα μόρια RNA) στο Ευρωπαϊκό Εργαστήριο Μοριακής Βιολογίας (EMBL) στη Χαϊδελβέργη, στη Γερμανία.
Η έρευνά της έχει δημοσιευτεί σε πολλά επιστημονικά περιοδικά (Nature, Cell, Science). Έλαβε ευρωπαϊκή υποτροφία για τη διερεύνηση του ρόλου των microRNA στον καρκίνο του θυρεοειδούς στο Ίδρυμα Ιατροβιολογικών Ερευνών της Ακαδημίας Αθηνών.
Η επαφή της με την επιχειρηματικότητα έγινε μέσα από το πρόγραμμα σπουδών του Singularity University, όπου γνώρισε τους συνιδρυτές της – κι έτσι ξεκίνησε το μαγικό ταξίδι της Miroculus.
Σύστησέ μας τη Φαίη, ποια είναι η Φαίη Χριστοδούλου;
Γυναίκα, επιστήμονας, με πάθος για την έρευνα και την τεχνολογία. Σπούδασα μοριακή βιολογία και ως τώρα έχω αξιοποιήσει τις γνώσεις μου στον ακαδημαϊκό χώρο ως ερευνήτρια και στο επιχειρείν ως συνιδρύτρια μιας εταιρείας βιοτεχνολογίας με έδρα τη Σίλικον Βάλεϊ.
Ξεκίνησες την πορεία σου ως ερευνήτρια στον τομέα της εξελικτικής βιολογίας. Πώς επέλεξες αυτό το επιστημονικό πεδίο και τι σε ενέπνευσε να το ακολουθήσεις;
Η εξελικτική βιολογία προσφέρει χώρο για έναν επιστήμονα να ρωτήσει όσα «γιατί» μπορεί να χωρέσει ο νους του. Απαιτεί συνδυαστική σκέψη και αυθεντική περιέργεια για να θέτεις τις κατάλληλες ερωτήσεις. Δεν είναι κλάδος της βιολογίας, που μπορεί να μελετηθεί διεκπεραιωτικά.
Αναγκάζει τον επιστήμονα να δουλεύει σε σχεδόν φιλοσοφικό επίπεδο αλλά παράλληλα με αυστηρή μεθοδολογία για τη σοβαρή θεμελίωση μιας θεωρίας. Αυτός ο απαιτητικός συνδυασμός δημιουργικότητας και πειθαρχίας είναι συναρπαστικός, με εμπνέει και με τροφοδοτεί ακόμα και σήμερα.
«Η εξελικτική βιολογία προσφέρει χώρο για έναν επιστήμονα να ρωτήσει όσα «γιατί» μπορεί να χωρέσει ο νους του».
Συχνά πιστεύουμε ότι οι ερευνητές δεν έχουν τις ηγετικές δεξιότητες που είναι απαραίτητες για να πετύχει μια επιχείρηση. Εσύ τα κατάφερες. Μπορείς να μοιραστείς μαζί μας τι έμαθες σε αυτή τη διαδρομή;
Στην έρευνα οι ηγετικές δεξιότητες αναπτύσσονται αναγκαστικά και από πολύ νωρίς για λόγους επιβίωσης. Η κινητήριος δύναμη ενός ερευνητή πηγάζει από το όραμα: γιατί να αφιερωθούν χρόνος και πόροι; Βασική ερώτηση για κάθε ηγέτη.
Ο ερευνητής ηγείται της έρευνάς του, όσο μικρό και αν είναι το πρότζεκτ του. Χρειάζεται πάθος για να μελετήσεις κάτι σχεδόν αόρατο, ακόμα και ασήμαντο για πολλούς, και να το κυνηγήσεις με δική σου πρωτοβουλία.
Είναι σπάνιο να ερευνάς κάτι ολομόναχος (και σχεδόν απίθανο να δημοσιεύσεις μόνος σου), οπότε αναγκάζεσαι να μάθεις να συνεργάζεσαι, να εμπνέεις τους άλλους που χρειάζεσαι για να σε βοηθήσουν και να αναθέτεις τμήματα εργασίας σε μέλη της ομάδας σου όσο μικρή και αν είναι.
Οι πόροι είναι περιορισμένοι για τους περισσότερους ερευνητές και εδώ η έξυπνη διαχείρισή τους είναι προϋπόθεση επιβίωσης. Χωρίς προγραμματισμό και οργάνωση, δύσκολα θα ολοκληρωθεί μια έρευνα. Όλα αυτά τα μαθαίνουμε στην πράξη, χωρίς να φοιτήσουμε σε κάποιο οργανωμένο πρόγραμμα διοίκησης.
«Μου πήρε χρόνια να συνειδητοποιήσω πως αυτό που θεωρούσα κοινή λογική σε θέματα διοίκησης και στρατηγικής ήταν τελικά δεξιότητες που είχα αναπτύξει χρόνια πριν ξεκινήσω την εταιρεία».
Φυσικά, κάποιοι έχουν περισσότερο χάρισμα ή μεγαλύτερο εύρος ηγετικών δεξιοτήτων από άλλους. Οι περισσότεροι από εμάς, όμως, δεν έχουμε την αυτογνωσία και την αυτοπεποίθηση ώστε να αντλήσουμε θάρρος και να μεταφέρουμε όσα μάθαμε από την έρευνα στον χώρο των επιχειρήσεων.
Έτσι ξεκίνησα τα πρώτα χρόνια στην εταιρεία μου, με αυτοπεποίθηση μόνο στο τεχνικό κομμάτι του ρόλου μου στην ηγεσία της εταιρείας. Μου πήρε χρόνια για να συνειδητοποιήσω πως αυτό που θεωρούσα κοινή λογική σε θέματα διοίκησης και στρατηγικής ήταν τελικά δεξιότητες που είχα αναπτύξει χρόνια πριν ξεκινήσω την εταιρεία.
Με βάση την εμπειρία μου, θεωρώ πως κάθε ερευνητής που έχει καταφέρει να δημοσιεύσει τη μελέτη του με διαφορετικές ομάδες έχει γερά θεμέλια και δεξιότητες για να μπορέσει να ηγηθεί μιας εταιρείας διεθνών προδιαγραφών.
Τι κοινά έχει η επιχειρηματικότητα και η έρευνα; Ποια είναι εκείνα τα στοιχεία που επιστράτευσες από την προσωπική σου φαρέτρα για να πετύχεις στον επιχειρηματικό στίβο;
Από τα πρώτα μου βήματα στην έρευνα, πάντα διάβαζα τη βιβλιογραφία ψάχνοντας να βρω μεγάλα «κενά» που κανείς άλλος δεν είχε σκεφτεί να μελετήσει. Εκεί εστίαζα και τα ερωτήματα στα οποία απαντούσα είχαν πάντα κάτι καινούργιο να προσφέρουν στο πεδίο μου.
Αντίστοιχα στο επιχειρείν, η σωστή έρευνα αγοράς είναι το άλφα και το ωμέγα. Αν η έρευνα δεν αναδείξει μια ανάγκη που δεν καλύπτεται επαρκώς ή και καθόλου στην αγορά, το προϊόν είναι καταδικασμένο να αποτύχει.
Πιστεύω πως η επιστημονική εκπαίδευση αποτελεί πλεονέκτημα στον επιχειρηματικό στίβο. Όχι μόνο στην επίλυση προβλημάτων, αλλά και σε θέματα στρατηγικής, ακόμα και στην εμπορική επιτυχία του προϊόντος.
Στη συζήτησή μας ανέφερες ότι η επιχειρηματικότητα χρειάζεται ρομαντισμό και ρεαλισμό. Πώς συνδύασες αυτά τα δύο για να πετύχεις αποτελέσματα;
Όταν ξεκινάς την εταιρεία, ο ρομαντισμός ή η άγνοια κινδύνου (ή ο συνδυασμός των δύο) είναι απαραίτητα συστατικά για να ξεπεραστούν όλοι οι παράγοντες που υπό φυσιολογικές συνθήκες χτυπούν το καμπανάκι του ρίσκου και σε αποθαρρύνουν.
Χρειάζεται όμως εναλλαγή με ρεαλισμό, γιατί δεν είναι δύσκολο να ξεφύγει η κατάσταση και να βρεθεί η εταιρεία «εκτός θέματος» και στο τέλος εκτός χρηματοδότησης αν ο ρομαντισμός οδηγήσει την ομάδα σε πλάνη. Πολλές εταιρείες απέτυχαν γιατί προσπάθησαν να εκπληρώσουν πολύ φιλόδοξα οράματα χωρίς τις κατάλληλες υποδομές ή σε άκυρες χρονικές συγκυρίες.
Είναι εύκολο να παρασυρθείς ως άπειρος ιδρυτής. Ενώ τα προγράμματα προώθησης της επιχειρηματικότητας κάνουν σοβαρή δουλειά και ενθαρρύνουν όλους εμάς που ίσως υπό άλλες συνθήκες να μην τολμούσαμε να ξεκινήσουμε επιχείρηση, ταυτόχρονα χρειάζεται να παρέχουν και καθοδήγηση για τη χρονική στιγμή που πρέπει να υποχωρήσει ο ρομαντισμός και να ενταθεί ο ρεαλισμός.
Κάπως αυτή η ευθύνη εναποτίθεται στο διοικητικό συμβούλιο και έως ότου αυτό σχηματιστεί μπορεί να χαθεί πολύτιμος χρόνος και ευκαιρίες. Εμείς είχαμε την τύχη να γνωρίσουμε πολύ σοβαρούς συμβούλους εξαρχής και χάρη σε αυτούς έγιναν «ενέσεις ρεαλισμού» από νωρίς.
Τι πιστεύεις ότι χρειάζεται να γίνει στην Ελλάδα ώστε να έχουμε περισσότερη σύνδεση της επιστημονικής κοινότητας με την παραγωγή και την επιχειρηματικότητα, για να πετύχουμε το λεγόμενο technology transfer;
Δεν ζω στην Ελλάδα για να έχω εμπεριστατωμένη άποψη, αλλά σε κάθε χώρα οι χρυσές ανακαλύψεις και ευκαιρίες προκύπτουν όταν προωθείται η διεπιστημονικότητα και η συνεργασία. Οποιαδήποτε πρωτοβουλία με τέτοια κατεύθυνση θα έχει θετικό αποτέλεσμα.
«Στην επιχειρηματικότητα, είναι εντυπωσιακή η δυναμική που αναπτύσσεται στο ελληνικό οικοσύστημα τα τελευταία χρόνια. Με τέτοιο διαθέσιμο οικοσύστημα και γνώσεις στην παραγωγή, η καινοτομία από τα κέντρα έρευνας και τα πανεπιστήμια θα μπορεί να τροφοδοτήσει πολλές νεοφυείς εταιρείες».
Πώς μπορούμε να προσελκύσουμε για παράδειγμα βιολόγους και ηλεκτρολόγους μηχανικούς να εξερευνήσουν τρόπους με τους οποίους η έρευνα του ενός θα ήταν χρήσιμη για την έρευνα του άλλου; Το προϊόν του Miroculus είναι αποτέλεσμα τέτοιας συζήτησης και συνεργασίας.
Η παραγωγή στην Ελλάδα έχει παράδοση και ειδικά στον κλάδο της φαρμακευτικής βιομηχανίας, που είναι από τους πυλώνες της οικονομίας. Στη βιοτεχνολογία συγκεκριμένα θεωρώ πως είναι δύσκολο να βρεθούν επαγγελματίες με εμπειρία στην ανάπτυξη προϊόντων (product development process) και αυτό δεν είναι μόνο πρόβλημα της Ελλάδας αλλά ακόμα και των ΗΠΑ (με εξαίρεση συγκεκριμένες πολιτείες).
Στην επιχειρηματικότητα, είναι εντυπωσιακή η δυναμική που αναπτύσσεται στο ελληνικό οικοσύστημα τα τελευταία χρόνια. Με τέτοιο διαθέσιμο οικοσύστημα και γνώσεις στην παραγωγή, η καινοτομία από τα κέντρα έρευνας και τα πανεπιστήμια θα μπορεί να τροφοδοτήσει πολλές νεοφυείς εταιρείες.
«Έχω παρατηρήσει πως σε περιβάλλον όπου οι γυναίκες είμαστε μειοψηφία (κάτω από 20%), οι άνδρες συνομιλητές μπορεί να δυσκολευτούν να μας συμπεριλάβουν στη συζήτηση».
Πριν από λίγο καιρό, η εταιρεία Miroculus που δημιούργησες μαζί με τους συνιδρυτές σου εξαγοράστηκε από την Integra Biosciences, έναν ελβετικό όμιλο με θυγατρικές σε όλο τον κόσμο. Προηγουμένως είχατε συνάψει διεθνείς συνεργασίες και είχατε πετύχει πολλαπλούς επιτυχημένους γύρους χρηματοδότησης. Ποια είναι τα μυστικά τα οποία θα ήθελες να μοιραστείς με τους ιδρυτές νεοφυών επιχειρήσεων που αναζητούν χρηματοδοτήσεις;
Πέντε μυστικά: 1) Τρέχετε μαραθώνιο και όχι σπριντ. 2) Να καλλιεργείτε σχέσεις/συνεργασίες με βάθος χρόνου που βασίζονται στον αλληλοσεβασμό και όχι μόνο στο κέρδος. 3) Ο σχεδιασμός του προϊόντος να είναι τέτοιος που να λύνει πραγματικά προβλήματα της αγοράς. 4) Στην επιλογή μελών της ομάδας, ο χαρακτήρας μετράει περισσότερο από το ταλέντο και η σοφία και η κοινή λογική περισσότερο από τις γνώσεις και τις επαγγελματικές διακρίσεις. 5) «Το φθηνό είναι ακριβό» (οποιαδήποτε έκπτωση στην ποιότητα ή στη διαδικασία θα έχει κόστος αργά ή γρήγορα).
Είσαι ερευνήτρια και επιχειρηματίας. Συνάντησες ποτέ ιδιαίτερες δυσκολίες ή προκατάληψη λόγω φύλου;
Έχω παρατηρήσει πως σε περιβάλλον όπου οι γυναίκες είμαστε μειοψηφία (κάτω από 20%), οι άνδρες συνομιλητές μπορεί να δυσκολευτούν να μας συμπεριλάβουν στη συζήτηση.
Μου έχει συμβεί δύο φορές σε ομαδική συζήτηση όπου ήμουν η μόνη γυναίκα να αγνοήσουν τη συμμετοχή/συνεισφορά μου και να συνεχιστεί η κουβέντα μεταξύ των ανδρών. Επίσης, σπάνια, κάποιοι επενδυτές προτιμούσαν να απευθύνουν τεχνικές ερωτήσεις στον άνδρα συνιδρυτή μου (με σπουδές στα οικονομικά), ενώ δεν ήξερε να τις απαντήσει και αναγκαζόταν να ρωτήσει εμένα δίπλα του ξανά και ξανά.
Δεν βρήκα ποτέ κάποιο σοβαρό εμπόδιο πέρα από τέτοια μικρά και περίεργα περιστατικά. Γνωρίζω πως οι γυναίκες CEO συχνά συναντούν πιο σοβαρά εμπόδια από αυτά που έχω βιώσει εγώ, οπότε ίσως κάποτε, αν αποφασίσω να αναλάβω τέτοιο ρόλο, να έχω διαφορετική εικόνα.
Σε κάθε περίπτωση, στη δική μας εταιρεία τέτοιες συμπεριφορές δεν είναι ανεκτές και ως γυναίκα επαγγελματίας δεν μηδενίζω το πρόβλημα μόνο και μόνο επειδή δεν έχει εμποδίσει τη δική μου καριέρα. Θεωρώ πως χρειάζεται ακόμα πολλή δουλειά και στον επαγγελματικό αλλά και στον οικογενειακό/φιλικό χώρο για να κατανοηθεί το σημαντικό κέρδος όταν συμπεριλαμβάνουμε συνομιλητές και συνεργάτες χωρίς διακρίσεις.
Αν κοιτάξεις πίσω την πορεία σου, είχες κάποιο μέντορα ή κάποιο πρόσωπο που σε ενέπνευσε ή σε στήριξε στα βήματά σου;
Η οικογένειά μου με στηρίζει σε όποιο βήμα κάνω. Όσο για μέντορες, είναι πολλοί. Σε κάθε επαγγελματικό σταθμό με έχουν στηρίξει ξεχωριστοί άνθρωποι, χωρίς τους οποίους δεν θα ήμουν εδώ.
Φαίνεται ότι έχεις ήδη πετύχει πολλά από τα όνειρά σου! Τι ακολουθεί τώρα; Τι ονειρεύεσαι για το μέλλον;
Με την Integra Biosciences έχουμε στήριξη, αλλά και πολλά σχέδια, που χρειάζονται τη συμβολή της αρχικής ομάδας του Miroculus για την εκτέλεσή τους. Είναι μια ξεχωριστή εταιρεία με παράδοση στην ποιότητα και την ανάπτυξη απλών και εύχρηστων τεχνολογικών λύσεων. Έχω πολλά να μάθω κοντά τους.
Όσο για όνειρα, αυτά πάντα είναι μια ατελείωτη ταινία στο μυαλό ενός επιχειρηματία!
Έχεις κάποια φράση, κάποιο motto που σε κινητοποιεί να πετύχεις τα όνειρά σου;
«Κάθε εμπόδιο για καλό».
Διαβάστε ακόμη στην αθηΝΕΑ και στο μηνιαίο newsletter No Man’s Land – στο οποίο μπορείτε να κάνετε την εγγραφή σας εδώ:
Βάλια Παπαδημητρίου: «Αν δεν Εξελιχθείς, η Τεχνολογία και η Ζωή θα σε Προσπεράσουν»
Η Αφροδίτη Κονιδάρη και η Νέα Εποχή στη Φροντίδα των Ηλικιωμένων
Το Άλλο Πρόσωπο της Μυκόνου Βρίσκεται στο «Mykonian Pastoral»
