Στον «Φωτογράφο του Μήνα» αναζητάμε προσωπικές ματιές. Η επιθυμία μας είναι να μοιραστεί μαζί μας αγαπημένες φωτογραφίες του/της, αλλά και να αποκαλύψει τον κόσμο πίσω από τα κλικ της μηχανής του/της. Προσκεκλημένος φωτογράφος για τον Μάιο του 2024 είναι ο Αχιλλέας Νάσιος.
Ο Αχιλλέας Νάσιος είναι εικαστικός φωτογράφος, video-artist, δάσκαλος φωτογραφίας και ερευνητής της Φωτογραφικής Δυνατότητας.
Photo credit: ©Fay Pitta
Γεννήθηκε και μεγάλωσε στην Ελλάδα. Διδάχτηκε φωτογραφία στην ΑΣΚΤ FAMU Prague, οπτική επικοινωνία στην ΑΣΚΤ UDK Berlin, ψηφιακές μορφές τέχνης στην ΑΣΚΤ Αθηνών (Master) και βιντεο-τέχνη στην ΑΣΚΤ KKH Stockholm Μ (Master).
Δίδαξε φωτογραφία στο ΤΕΙ Αθηνών, στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων και στη Φωτογραφική Ομάδα της Παιανίας. Από το 2007 μέχρι το 2024 στην Ελλάδα και τη Σουηδία εργάστηκε ως freelance artist and lecturer. Από το 2015 ξεκίνησε την εφαρμογή της ιδέας των Φωτογραφικών Παιχνιδιών, μιας βιωματικής μεθόδου εμβάθυνσης στη φωτογραφία. Ιδρυτικό μέλος του Δικτύου Τεχνών και Επιστημών Hocus Photus. Από το 1986 εκθέτει έργα του σε ατομικές και ομαδικές εκθέσεις στην Ελλάδα και την Ευρώπη.
Τι είναι αυτό που θα τραβήξει το βλέμμα και θα σας κάνει να σηκώσετε την κάμερα; Είναι ο φωτογράφος ένας καλλιτέχνης που φιλοσοφεί για μια στιγμή; Για όσο κρατάει ένα κλικ;
Αυτό που τραβάει την προσοχή μου για να αποφασίσω να το φωτογραφίσω εξαρτάται πάντα από μια σειρά παραγόντων. Πάντα έχει να κάνει με το πού βρίσκομαι, το ποια μπορεί να είναι η θεματολογία εκεί, το πώς αισθάνομαι και για ποιο λόγο φωτογραφίζω.
Συνήθως, τα τελευταία χρόνια, μαθαίνω ν’ αφήνομαι στις ισχύουσες καταστάσεις πραγμάτων προσπαθώντας να δράσω φωτογραφικά κάπως ανάποδα σε σχέση με το συνηθισμένο. Δεν αναζητώ ο ίδιος το αντικείμενο.
Αφήνομαι ελεύθερος να το αισθανθώ δίνοντάς του την ευκαιρία να μου τραβήξει την προσοχή. Παρατηρώντας τι συμβαίνει τις στιγμές της δράσης, αρχίζω να αντιλαμβάνομαι αλληλουχίες πραγμάτων και γεγονότων που διαμορφώνουν την πληροφορία. Μια πληροφορία που μπορεί να έχει ρίζες άλλοτε στην αισθητική, άλλοτε στις έννοιες, άλλοτε στην τεχνική και άλλοτε σε όλα αυτά ή σε συνδυασμούς τους.
«Συχνά διαπιστώνω ότι μου αρέσει να σφάλλω και, όταν συμβαίνει αυτό, μελετώ τα σφάλματά μου ώστε να σφάλλω σωστότερα· με τις ρυθμίσεις της κάμερας όμως και όχι με επεξεργασία».
Το σημαντικότερο για μένα είναι η αναγνώριση της ουσίας της πληροφορίας και στη συνέχεια το πώς είναι καλύτερο να μεταφερθεί η ουσία αυτή σε εικόνα. Γι’ αυτό και συνηθίζω να φωτογραφίζω αλλάζοντας τεχνικές, ανάλογα με την αίσθησή μου για το εκάστοτε θέμα.
Θεωρώ ότι κανένας καλλιτέχνης δεν είναι δυνατόν να αρκείται στη φιλοσοφία μιας και μόνο στιγμής, όπως γνωρίζω ότι η φωτογραφία δεν γίνεται μόνο μέσα σε ένα «κλικ». Η φιλοσοφία υπάρχει πριν από τη φωτογραφία και η ίδια η φωτογραφία έχει τη δική της φιλοσοφία.
Ο καλλιτέχνης έρχεται σε επαφή με εκείνη, είτε το θέλει είτε όχι· θα ’λεγα μάλιστα ότι βουτάει κυριολεκτικά σε εκείνη, από τη στιγμή που εμπλέκεται στη διαδικασία που απαιτεί η παραγωγή του έργου τέχνης. Ο φωτογράφος, στην αναζήτησή του για το θρυλικό «κλικ», βιώνει ερωτήματα και ψάχνει απαντήσεις. Είναι πολύ πιθανό η φιλοσοφία να είναι για τα πάντα μια απαραίτητη προϋπόθεση, αλλά πιθανόν και να μην είναι για όλους απαραίτητο να δίνουν βάση σε κάτι τέτοιο.
Θα θέλατε μας συστήσετε τις αγαπημένες σας φωτογραφικές μηχανές;
Η αλήθεια είναι πως δεν είμαι σίγουρος αν αγάπησα ακριβώς μία μηχανή. Πάντα βέβαια, από τότε που έγινα φωτογράφος, η φωτογραφική μηχανή ήταν και είναι η απαραίτητη συντροφιά μου. Νομίζω όμως ότι δεν με νοιάζει καθόλου η μηχανή. Ποτέ δε με ένοιαζε. Μου αρκούσε μόνο να έχω κάποια κάμερα ώστε να μπορώ ανά πάσα στιγμή να εμπλακώ στη φωτογραφική διαδικασία. Με τη φωτογραφική διαδικασία ερωτεύτηκα πραγματικά, όχι όμως με μια μηχανή.
«Η φωτογραφική διαδικασία είναι γεμάτη από ερωτηματικά και άρα γεμάτη από δυνητικές απαντήσεις. Αρκεί κάποιος να θέλει να βουτήξει στο άγνωστο της ύπαρξης και να ξέρει κολύμπι».
Θυμάμαι το 2000 –στο πλαίσιο μιας μεγάλης έκθεσης για τη Σύγχρονη Ελληνική Φωτογραφία στην οποία συμμετείχα– τον καλλιτεχνικό διευθυντή του μουσείου όπου γινόταν η έκθεση να με ρωτάει υποθετικά: «Με τι μηχανή φωτογραφίζεις; Hasselblad, ε;». Φυσικά έπεσε από τα σύννεφα όταν του αποκάλυψα ότι όλη η σειρά των φωτογραφιών μου προερχόταν από μια παλιά ρώσικη Kiev, την οποία είχα αγοράσει για 50 ευρώ.
Από τις μηχανές μου βέβαια, ιδιαίτερη συμπάθεια είχα σε δύο. Την πρώτη μου μηχανή, μια Minolta GT1, και αργότερα μια Pentagon 6×6, που μου είχε δανείσει ο φωτογράφος Αλέξης Βασιλικός για χρόνια, μέχρι που έπεσα μέσα στον Αχέροντα μαζί της και έτσι πέρασε στον… Κάτω Κόσμο.
Φυσικά δεν έμεινα μόνος. Αγόρασα μια άλλη Pentagon, ίδια, την οποία και αγαπούσα το ίδιο. Αγαπούσα τις τελευταίες για τα σφάλματά τους. Κάποτε κατέστρεφαν σπάνιες πόζες κι άλλοτε κατάφερναν να διαμορφώσουν πόζες μοναδικές. Ομολογώ ότι πάντα ήθελα μια Nikon F3. Ποτέ δεν την απέκτησα. Απέκτησα Hasselblad πολύ αργότερα. Άφωνος όμως έμεινα όταν είδα για πρώτη φορά τι μπορούσε να κάνει η Canon EOS D mark III στο σκοτάδι.
Τελευταία φωτογραφίζω με smartphone iPhone 14 Pro και είμαι πλήρως ικανοποιημένος τόσο από το μέγεθος και το βάρος του όσο και από τις δυνατότητες και τις αποδόσεις του. Ευτυχώς βέβαια που υπάρχουν πολλές μηχανές, γιατί δεν γίνονται όλα με μία και μόνο.
«Η φωτογραφική διαδικασία δίνει επίσης την ευκαιρία μιας ενδελεχούς ενδοσκόπησης. “Εγώ είμαι εδώ, τώρα, και δρω”».
Από την αναλογική κάμερα στην πλήρη ψηφιοποίηση. Καθώς αλλάζει ο εξοπλισμός, αλλάζει και ο τρόπος με τον οποίο φωτογραφίζουμε;
Όλα τριγύρω αλλάζουνε μα όλα τα ίδια μένουν! Μπορεί οι σημερινές κάμερες να είναι πιο «έξυπνες», αλλά το κρίσιμο είναι o φωτογράφος τους να παίρνει τις κατάλληλες αποφάσεις. Είναι φυσικά πιο εύκολο και πιο γρήγορο να φωτογραφίζει κάποιος ψηφιακά.
Για μένα άλλαξαν τα πάντα όταν μου δόθηκε η δυνατότητα να φωτογραφίζω χωρίς τρίποδο μέσα στο βαθύ σκοτάδι και να παίρνω αποτέλεσμα. Αυτό με μάγεψε. Για μια περίοδο φωτογράφιζα μόνο στο σκοτάδι.
Σε κάθε περίπτωση, η ψηφιακή δυνατότητα προσφέρει ευκαιρίες πολύ καλύτερου ελέγχου του αποτελέσματος, όσο και της επεξεργασίας του. Οι εικόνες όμως, εκ πρώτης όψεως τουλάχιστον, δεν φαίνεται να διαφέρουν, είτε δημιουργήθηκαν με αναλογικά είτε με ψηφιακά μέσα. Κρίνονται από την αυθεντικότητά τους και τον βαθμό πληροφορίας που μεταφέρουν.
Είναι βέβαια πολύ ενδιαφέρον ότι η τεχνολογία έχει κατορθώσει να μας δώσει απίστευτες δυνατότητες, όπως π.χ. drones και υποβρύχιες κάμερες προσιτά σε όλους, σε σχετικά «λογικές» τιμές. Οι κάμερες μικραίνουν κι έτσι γίνονται πιο εύχρηστες. Οι δυνατότητες του φωτογράφου μεγαλώνουν. Από την άλλη, οι άνθρωποι, όλο και πιο πολύ, μοιάζουν να είναι προσηλωμένοι σε μια οθόνη και από εκεί να παρατηρούν μέσα από ένα «τρίτο μάτι» τον κόσμο και τον εαυτό τους μέσα σε αυτόν. Φυσικά και όλα τα αλλάζει η τεχνολογία και με αυτές τις αλλαγές αλλάζει τόσο η αντίληψη όσο και η συνειδητότητα του ανθρώπου.
Επεξεργάζεστε τις φωτογραφίες σας; Η ψηφιακή επεξεργασία είναι απαραίτητη συνθήκη στη φωτογραφία σήμερα;
Η φωτογραφία είναι από τα γεννοφάσκια της φτιαγμένη έτσι ώστε να επιδέχεται επεξεργασία. Από τον καιρό του σκοτεινού θαλάμου ήδη επέλεγε κανείς με ποιον τρόπο θα εμφανίσει το φιλμ και πώς θα τυπώσει την κάθε εικόνα. Θέλοντας και μη, έκανε διαφόρων τύπων επεμβάσεις.
Σήμερα συμβαίνει ακριβώς το ίδιο, απλώς ο σκοτεινός θάλαμος μετατράπηκε σε κάποιο πρόγραμμα επεξεργασίας. Προσωπικά επεξεργάζομαι τις εικόνες μου σε απόλυτα λογικά πλαίσια. Ρυθμίσεις φωτεινότητας και contrast, κάποιες βασικές χρωματικές διορθώσεις… Αυτά συνήθως. Αποφεύγω τα presets.
«Η φωτογραφία ως πληροφορία κατέχει στις μέρες μας εκρηκτικά μεγαλύτερη έκταση απ’ ό,τι η φωτογραφία ως αντικείμενο».
Βέβαια, στα σύγχρονα προγράμματα επεξεργασίας είναι πλέον πανεύκολο να επεξεργαστεί κάποιος τη φωτογραφία του αλλάζοντάς της τα «φώτα» και δημιουργώντας ατμόσφαιρες. Ομολογώ ότι συχνά με εντυπωσιάζουν τέτοιου είδους εικόνες. Δεν ανήκω όμως σε αυτήν τη σχολή. Προτιμώ να μην επεμβαίνω σε αυτό που αποδίδει η κάμερα, ρυθμίζοντάς τη βέβαια με διαφορετικούς τρόπους, ανάλογα με την περίσταση, ώστε να αποδώσει αυτό που έχω δει.
Συχνά διαπιστώνω ότι μου αρέσει να σφάλλω και, όταν συμβαίνει αυτό, μελετώ τα σφάλματα μου ώστε να σφάλλω σωστότερα – με τις ρυθμίσεις της κάμερας όμως και όχι με επεξεργασία. Εξάλλου, όπως ανέφερα προηγουμένως, αυτό που με χαροποιεί ιδιαίτερα στη φωτογραφική διαδικασία είναι το βίωμα που αποκομίζω τις στιγμές της δράσης, οπότε η επεξεργασία είναι για μένα ένα δευτερεύον ζήτημα, εκτός βέβαια και αν το concept βασίζεται εξαρχής σε κάποιον τύπο επεξεργασίας.
Εκτυπώνετε τις φωτογραφίες σας;
Όχι πια, μόνο αν πρόκειται για κάποια έκθεση. Βέβαια έχω τυπώσει κάποια βιβλία για προσωπική χρήση, όπου μπορώ να δω τις εικόνες σε μια περισσότερο υλική μορφή, καθώς και να κρίνω το lay out και την αίσθηση που αφήνει το βιβλίο.
Κάποτε βέβαια, τον καιρό της αναλογικής περιόδου, εκτύπωνα κάθε μέρα. Τότε είχα την εντύπωση ότι θα περνούσα περισσότερη από τη μισή μου ζωή στο σκοτάδι. Όταν μετακόμισα στη Σουηδία, είχα άφησει πίσω μου μια ασφυκτικά γεμάτη αποθήκη γεμάτη από έργα και εκτυπώσεις. Χρειάστηκε ένα φορτηγάκι για να μεταφερθούν.
«Ο φωτογράφος, στην αναζήτησή του για το θρυλικό “κλικ”, βιώνει ερωτήματα και ψάχνει απαντήσεις».
Όσο κι αν θεωρώ ότι είναι σπουδαίο κάποιες φωτογραφίες να τυπώνονται κάποιες φορές, ώστε να αποκτήσουν την υλική τους υπόσταση, ωστόσο θεωρώ ότι όντως η φωτογραφία βρήκε τον καταλληλότερο χώρο έκθεσής της στις οθόνες. Τα δεδομένα μας έχουν συμπιεστεί. Οι τεράστιες αποθήκες μας απέκτησαν το μέγεθος ενός μικρού σκληρού δίσκου. Η φωτογραφία ως πληροφορία κατέχει στις μέρες μας εκρηκτικά μεγαλύτερη έκταση απ’ ό,τι η φωτογραφία ως αντικείμενο.
Σε ποιους φωτογράφους έχετε «αδυναμία»; Θέλετε να αναφέρετε τους αγαπημένους σας;
Αυτή είναι μια δύσκολη ερώτηση, γιατί είναι πολλοί οι φωτογράφοι που μου αρέσουν, καθένας για διαφορετικό λόγο. Δεν θα ξεχάσω ποτέ τον Duane Michaels, με τον οποίο είχα για πολλά χρόνια την αίσθηση ότι συνδεόμουν πνευματικά. Δεν θα πάψω ποτέ να θαυμάζω τον Harry Callachan, τον Ralf Gibson, τον Irving Penn, τον Man Ray, τον Nadar, τον John Hilliard, τον Eliot Erwitt, τον Rodcenko, τον Robert Frank, τη Βούλα Παπαϊωάννου, τον Δημήτρη Χαρισιάδη… Ατέλειωτη λίστα.
Δεν μπορώ να μιλήσω για αγαπημένους φωτογράφους. Μου αρέσουν πάρα πολλοί, από τους πρώτους μέχρι τους τελευταίους. Επειδή ο ίδιος ανακάλυψα τη φωτογραφία τυχαία και εξελίχθηκα φωτογραφικά χωρίς κάποια πρότυπα, μάλλον αισθάνομαι όλους τους φωτογράφους συγγενείς!
Ίσως επειδή αργότερα, με τις ακαδημαϊκές σπουδές, απέκτησα εξειδικευμένες γνώσεις στο αντικείμενο της εικαστικής φωτογραφίας, αισθάνομαι ότι τους καταλαβαίνω όλους σε μεγάλο βαθμό. Αυτοί που ανέφερα ήταν οι πρώτοι που μου ήρθαν στο μυαλό χωρίς να σκεφτώ.
Τελικά, τι σημαίνει για εσάς η φωτογραφία; Καταγραφή και αποτύπωση της πραγματικότητας, «μεταμόρφωση» της πραγματικότητας, έκφραση, άσκηση «ύφους»;
Τίποτα απ’ όλα αυτά. Τα τελευταία χρόνια μπορώ να πω ότι η φωτογραφία άρχισε να μου αποκαλύπτεται σαν ένας δρόμος προς την αυτογνωσία. Εκτός από την απόλυτη σύνδεση με το εδώ και το τώρα που μπορεί να σου προσφέρει η φωτογραφική διαδικασία, δίνει επίσης την ευκαιρία μιας ενδελεχούς ενδοσκόπησης. «Εγώ είμαι εδώ, τώρα, και δρω».
«Για μένα το σημαντικότερο είναι η αναγνώριση της ουσίας της πληροφορίας και στη συνέχεια το πώς είναι καλύτερο να μεταφερθεί η ουσία αυτή σε εικόνα».
Οι διαρκείς επιλογές στις οποίες εμπλέκεται ο φωτογράφος τον ωθούν να παίρνει όλο και περισσότερες, όλο και σαφέστερες αποφάσεις, ώστε να ανακαλύψει και να αποκαλύψει ένα μυστικό.
Η φωτογραφική διαδικασία είναι γεμάτη από ερωτηματικά και άρα γεμάτη από δυνητικές απαντήσεις. Αρκεί κάποιος να θέλει να βουτήξει στο άγνωστο της ύπαρξης και να ξέρει κολύμπι.
• Περισσότερες φωτογραφίες του Αχιλλέα Νάσιου μπορείτε να δείτε στα:
https://anikon.org
https://hocusphotus.com
https://photogames.tk/achilles-nasios-games
https://imperfectid.com/
Διαβάστε επίσης στην αθηΝΕΑ:
Φωτογράφος του Μήνα | Μιχαήλ Μοσχολιός
