«Κάν’ το μου εικόνα!» Αυτό καταφέρνουν τα graphic novels, όπου οι Έλληνες κομίστες και σεναριογράφοι έχουν βρει λαμπρό πεδίο. Ο Παναγιώτης Πανταζής ή «Pan Pan» ανέλαβε την έκδοση του graphic novel «Καπετάν Μιχάλης» από τις εκδόσεις Διόπτρα και έφερε εις πέρας επιτυχημένα τόσο την εικονογράφηση όσο και το σενάριο, με τη συμβολή του Γιώργου Γούση στην επιμέλεια.
Μια Σταλιά Ιστορίας
Ένα έργο με πολλές ιστορικές αναφορές, καθώς η Κρήτη επαναστατούσε ξανά και ξανά, ειδικά μετά το 1830. Με την πάροδο του χρόνου και την Ελλάδα να αποκτά διεθνή αναγνώριση και «ανάστημα», ειδικά μετά την άνοδο του Γεωργίου Α′ στον θρόνο, οι Κρητικοί αύξησαν την πίεση στην Οθωμανική Αυτοκρατορία, με πρώτη μαζική αντίδραση κατά τα έτη 1866-1869, μια στάση που καταπνίγηκε στο αίμα, με αποκορύφωμα την ανατίναξη της Μονής Αρκαδίου.
Το 1889, όπου τοποθετείται η υπόθεση του έργου, η Οθωμανική Αυτοκρατορία απέσυρε τη συμφωνία να αστυνομεύεται η Κρήτη από ντόπιους χωροφύλακες. Η ένταση κορυφώθηκε τα επόμενα χρόνια, προκαλώντας την επανάσταση του 1895-1898, όπου με παρέμβαση των ξένων δυνάμεων η Κρήτη απέκτησε ανεξάρτητο καθεστώς υπό το άγρυπνο βλέμμα Οθωμανών και Ευρωπαίων μέχρι το 1913, όταν και ενώθηκε με την Ελλάδα.
Το Graphic Novel
Ο πατέρας του Καζαντζάκη ονομαζόταν Μιχάλης και, όπως είναι ευρέως αποδεκτό, ενέπνευσε τον συγγραφέα να τον τοποθετήσει ως άγριο και αυταρχικό Κρητικό στα 1889. Αγέλαστος, άκαρδος, μαυροντυμένος, καταπιεστικός προς όλους. Είχε όμως ένα όραμα: να δει ελεύθερη την Κρήτη. Οξύμωρο, αλλά ο ήρωας όσο ανελεύθερος είναι, ακόμα και με τον εαυτό του, τόσο ποθεί τον ανώτερο σκοπό. Πόσο καζαντζακικό, ε;
Βρισκόμαστε στο Ηράκλειο της εποχής, το Μεγάλο Κάστρο. Οι αψιμαχίες δίνουν και παίρνουν μεταξύ Ελλήνων και Τούρκων, ο Αλλάχ κι ο Χριστός, δι’ αντιπροσώπου, μάχονται για την εξουσία. Οι μορφές των θρησκευτικών λειτουργών των δύο κοινοτήτων απαντώνται ξανά και ξανά στο έργο, με στόχο να ζυγίσουν την κατάσταση, να ηρεμήσουν τις δύο κοινότητες, τα οικονομικά οφέλη και τη συνέχεια της δικής τους εξουσίας.
Ο Καπετάν Μιχάλης, ο αδελφοποιητός Νουράμπεης, η «πλανεύτρα» Εμινέ, οι διάφορες οικογένειες, οι αγάδες, οι υπηρέτες. Όλοι οι ρόλοι μιας κοινωνίας τόσο μακριά και τόσο κοντά σε εμάς αποτυπώνονται περίτεχνα από τον Πανταζή.
Ο Καπετάν Μιχάλης, ενώ έχει το όραμα της ελευθερης Κρήτης, ταλανίζεται από τα «ανθρώπινα» – τον έρωτα, το φαγητό, τη ρακή, τους γάμους, τις κηδείες. Θα παρασυρθεί και θα εκτεθεί, αυτός, ο ένας που δεν έπρεπε να εκτεθεί. Μόνο το αίμα θα ξεπλύνει την ντροπή, αλλά και θα πάει ένα βήμα πιο πέρα τον άγιο στόχο της ελευθερίας.
Ο Παναγιώτης Πανταζής μπόρεσε να χωρέσει σε 166 σελίδες μια μοναδική ιστορία και να είναι συνεπής στο κείμενο, στους χαρακτήρες και στην εποχή. Μεταφέρει τα συναισθήματα με τα χρώματα που χρησιμοποιεί στο φόντο, ενώ, όταν πρέπει, εμμένει σε λεπτομέρειες, όπως τα μαχαίρια ή τα όπλα, ένα ιδιαίτερο ντύσιμο, ένα μουστάκι που στάζει βερνίκι, το αίμα, τον καπνό του τσιγάρου. Τρομερή η σκηνή στο καφενείο όπου ο Καπετάν Μιχάλης μπαίνει καβάλα στο άλογο!
Το τοπίο της Κρήτης εμφανίζεται θαρρείς σαν φωτογραφία, με την αντίθεση βουνού-θάλασσας να ειναι πανταχού παρούσα. Θα δείτε και τον ίδιο τον Καζαντζάκη, που πάντα τοποθετούσε στα έργα του τον εαυτό του, συνήθως σε ρόλο γραφιά, κατώτερο των περιστάσεων μπροστά στους «Κρητίκαρους», τους έτοιμους για μάχη.
Ο Καπετάν Μιχάλης είναι ένας βίαιος χαρακτήρας, αυταρχικός ακόμα και με τον εαυτό του. Θυμηθείτε ότι μιλάμε για εσωτερική πάλη –Καζαντζάκης είναι αυτός– όπου οι ήρωες επιλέγουν τον ανήφορο, ακόμα και αν οδηγεί στον θάνατο.
Οι σκηνές ανδρικής φιλίας και «λόγου», αλλά και η θέση της γυναίκας στο έργο, περιγράφουν την εικόνα που επικρατούσε στην Κρήτη του 1889 όπως την αποτύπωσε ο Καζαντάκης 65 χρόνια μετά. Να πούμε, όμως, ότι τόσο στο πρωτότυπο όσο και στο graphic novel του Πανταζή οι σχέσεις εξουσίας χτίζονται σελίδα σελίδα, καρέ καρέ.
Οι κατώτεροι αναπτύσσουν μεθόδους για να κρατάνε ευχαριστημένους τους ανώτερους, ακόμα και αν παίζεται το κεφάλι τους, ενώ η προσπάθεια κατευνασμού των παθών συνήθως στέφεται με επιτυχία. Όλο αυτόν τον κόσμο, ο Πανταζής μας τον προσφέρει με χρώματα και οικονομία διαλόγων.
Θα το έκανα δώρο σε έφηβους όλων των ηλικιών και σε λάτρεις του καζαντζακικού σύμπαντος που θέλουν να δουν τη σπιρτόζικη ματιά ενός κομίστα πάνω σε ένα βαρύ έργο. Μετά τα «Μυστικά του Βάλτου» της Πηνελόπης Δέλτα, ο Pan Pan συνεχίζει να βαδίζει σε έναν ωραίο δρόμο!
Πανταζής; Ο Γνωστός;
Όχι ο γνωστός, αλλά ο… σωστός. Ο Παναγιώτης Πανταζής γεννήθηκε το 1982 στην Αθήνα, όπου ζει και ζωγραφίζει, ενώ παράλληλα ασχολείται με τη μουσική με το όνομα Pan Pan. Συνεργάστηκε για χρόνια με το πρωτοπόρο περιοδικό «9», αλλά και με το περιοδικό «Μπλε Κομήτης», ενώ έχει εκδώσει πολλά κόμικ σε συνεργασία με γνωστούς εκδοτικούς. Έχει εικονογραφήσει ήδη το κλασικό μυθιστόρημα της Πηνελόπης Δέλτα «Τα Μυστικά του Βάλτου» σε σενάριο του Γιάννη Ράγκου από τις εκδόσεις Polaris, το 2021 (μια τρομερή έκδοση, ψάξτε την!). Το 2023 ανέλαβε τη μεταφορά του «Καπετάν Μιχάλη» του Νίκου Καζαντζάκη, σε graphic novel.
Να σημειώσουμε ότι από το 2022 οι εκδόσεις Διόπτρα ανέλαβαν τη διαχείριση του αρχείου του Νίκου Καζαντζάκη και επανακυκλόφορησαν τα μυθιστορήματά του, μάλιστα με νέα εξώφυλλα, με στόχο την επαναπροσέγγιση του μεγάλου Έλληνα συγγραφέα.
Διαβάστε επίσης στην αθηΝΕΑ:
5 Εξαιρετικές Επιλογές από τις Εκδόσεις Διόπτρα
Αστυνομικό Σασπένς και Κουλ Γεωγραφία από τις Εκδόσεις Διόπτρα
