Πόσα κυβικά νερού σπαταλιούνται άραγε κατά τη διάρκεια των διακοπών, ιδίως σε νησιά ή σε προορισμούς με περιορισμένους υδατικούς πόρους; Πόσο υπεύθυνα αντιμετωπίζουμε τη χρήση του νερού; Πόσο ασυνείδητα ξοδεύουμε αυτό το πολύτιμο αγαθό; Ποιες υπεύθυνες πρακτικές υπάρχουν για τη διασφάλιση ενός βιώσιμου μέλλοντος για τις επόμενες γενιές;
Ο αναπληρωτής καθηγητής στο Εργαστήριο Υγειονομικής Τεχνολογίας της Σχολής Πολιτικών Μηχανικών του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου Σίμος Μαλαμής μας μετέφερε αισιόδοξα μηνύματα χάρη στο ευρωπαϊκό ερευνητικό έργο HYDROUSA που συντονίζει, το οποίο εντάσσεται στο πρόγραμμα Horizon 2020, το βασικό πρόγραμμα χρηματοδότησης της Ευρωπαϊκής Ένωσης για έρευνα και ανάπτυξη.
Το HYDROUSA, με συνολικό προϋπολογισμό περίπου 12 εκατομμύρια ευρώ, πρόκειται για ένα από τα μεγαλύτερα ερευνητικά έργα διαχείρισης υδατικών πόρων στη Μεσόγειο, στο οποίο συμμετέχουν 28 εταίροι από πανεπιστήμια, ερευνητικά κέντρα, οργανισμούς τοπικής αυτοδιοίκησης, ΜΚΟ και εταιρείες.
Ποιες λύσεις θα μπορούσε να προσφέρει το HYDROUSA για τη Μεσόγειο;
Οι λύσεις που βασίζονται στη φύση (γνωστές με τον όρο nature-based solutions) αποτελούν εναλλακτικές προτάσεις για την αποτελεσματική διαχείριση του νερού και των λυμάτων σε σύγκριση με τις συμβατικές μεθόδους.
Είναι «πράσινες λύσεις», οι οποίες χαρακτηρίζονται από χαμηλή ενεργειακή κατανάλωση, χαμηλό αποτύπωμα άνθρακα, υψηλή απόδοση ως προς την επεξεργασία του νερού και των λυμάτων και δυνατότητες χρήσης του παραγόμενου νερού.
Επιπλέον, αυξάνουν τους χώρους πρασίνου στο περιβάλλον και υποβοηθούν τη βιοποικιλότητα. Όπως ανέδειξε το πρόγραμμα HYDROUSA, οι λύσεις που βασίζονται στη φύση μπορούν να αντιμετωπίσουν με επιτυχία την έλλειψη υδατικών πόρων, καθώς και τα προβλήματα ξηρασίας και πλημμυρών.
Ποιες καινοτόμες τεχνολογίες ή μεθοδολογίες χρησιμοποιεί το πρόγραμμα για να να βελτιώσει τη διαχείριση του νερού και των λυμάτων στην περιοχή;
Το πρόγραμμα υλοποιείται με την εφαρμογή μιας σειράς καινοτομιών, με έξι επιδεικτικά συστήματα, σε τρία ελληνικά νησιά (Λέσβο, Μύκονο και Τήνο), τα οποία λειτουργούν με επιτυχία εδώ και περίπου 2 χρόνια.
Οι καινοτομίες αυτές περιλαμβάνουν, μεταξύ άλλων, ένα κυκλικό σύστημα διαχείρισης λυμάτων, το οποίο περιλαμβάνει συνδυασμένο σύστημα αναερόβιας επεξεργασίας και τεχνητούς υγροβιότοπους υποεπιφανειακής ροής, τεχνητούς υγροβιότοπους επεξεργασίας ιλύος, ένα σύστημα γεωργίας ακριβείας για την επαναχρησιμοποίηση του ανακτημένου νερού και ένα σύστημα αναβάθμισης του παραγόμενου βιοαερίου σε βιομεθάνιο.
Επίσης, ένα αποκεντρωμένο σύστημα υποεπιφανειακής συλλογής βρόχινου νερού και άρδευσης αρωματικών φυτών. Επιπλέον, ένα σύστημα συλλογής όμβριων υδάτων και επιφανειακής απορροής, με αποτέλεσμα τον εμπλουτισμό υπόγειου υδροφόρου για χρήση του νερού σε κατοικίες αλλά και αξιοποίησής του στη γεωργία. Επιπροσθέτως, ένα καινοτόμο σύστημα επεξεργασίας του θαλασσινού νερού βασισμένο στην ηλιακή ακτινοβολία και εφαρμογή σε μια σειρά καινοτομιών σε ενεργειακά αυτόνομη οικοτουριστική μονάδα.
Ωστόσο, η καινοτομία του έργου δεν είναι μόνο τεχνολογική, έχει να κάνει και με την επιτυχή εφαρμογή κυκλικών λύσεων, βασισμένων στη φύση, οι οποίες είναι βιώσιμες σε αποκεντρωμένο επίπεδο.
Πώς η ανάκτηση νερού, ενέργειας και προϊόντων υψηλής προστιθέμενης αξίας μέσω των λύσεων του HYDROUSA συμβάλλει στους γενικούς στόχους βιωσιμότητας και περιβάλλοντος στις περιοχές της Μεσογείου;
Οι λύσεις του έργου στοχεύουν στην ανάκτηση και τη χρησιμοποίηση μη συμβατικών ρευμάτων νερού (βρόχινο νερό, όμβρια ύδατα, επεξεργασμένα υγρά απόβλητα, γλυκό νερό παραγόμενο από θαλασσινό νερό) σε αποκεντρωμένες περιοχές της Μεσογείου.
Με τη χρήση μη συμβατικών ρευμάτων νερού, μειώνεται η χρήση των διαθέσιμων συμβατικών υδατικών πόρων (επιφανειακών και υπόγειων) και επομένως αυξάνεται η διαθεσιμότητά τους.
Επιπλέον, οι πράσινες λύσεις του έργου HYDROUSA μειώνουν την κατανάλωση ενέργειας και τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου για τη χρήση του νερού, βοηθούν στη βιοποικιλότητα της περιοχής και προωθούν την παραγωγή προϊόντων, τα οποία δεν χρησιμοποιούν υπέρμετρες ποσότητες πόρων και επομένως προάγουν τη βιώσιμη διαχείριση.
Το πρόγραμμα Horizon 2020 της Ευρωπαϊκής Ένωσης τονίζει τη σημασία του κοινωνικού αντίκτυπου. Πώς αντιμετωπίζει το έργο HYDROUSA τις κοινωνικές προκλήσεις στην περιοχή της Μεσογείου, ιδιαίτερα σε σχέση με τη γεωργία και την ενέργεια;
Το έργο έχει σημαντικό αντίκτυπο στην τοπική κοινωνία. Οι Δήμοι Τήνου, Μυκόνου και Δυτικής Λέσβου, όπως και η Δημοτική Επιχείρηση Ύδρευσης Αποχέτευσης της Λέσβου (ΔΕΥΑΛ), είναι εταίροι του έργου και αρωγοί στην προσπάθεια.
Η επικοινωνία με τους τοπικούς φορείς και την κοινωνία είναι συνεχής από την έναρξη ήδη του έργου. Ορισμένες από τις λύσεις, όπως το κυκλικό σύστημα διαχείρισης των λυμάτων, έχουν συν-διαμορφωθεί από την τοπική κοινωνία και τους τοπικούς φορείς.
Αυτό διευκολύνει την αποδοχή των λύσεων που εφαρμόζει το έργο σε τοπικό επίπεδο. Κατά τη διεξαγωγή του λαμβάνουν χώρα δραστηριότητες διάδοσης του έργου, οι οποίες απευθύνονται στους ενδιαφερόμενους και περιλαμβάνουν σεμινάρια σε αγροτικούς συνεταιρισμούς, σε δήμους και ΔΕΥΑ, διαδραστικά εργαστήρια, δημοσιεύσεις και παρουσιάσεις, εκδηλώσεις κ.ά.
Στόχος του HYDROUSA αποτελεί η άμεση αλληλεπίδραση με τους πολίτες, γεγονός που επιτυγχάνεται μέσα από τη διοργάνωση θερινών σχολείων, τη δημιουργία σημείων πληροφόρησης και ενημέρωσης των πολιτών, την οργάνωση επισκέψεων στις επιδεικτικές μονάδες.
Το έργο συντονίζεται από το Εργαστήριο Υγειονομικής Μηχανικής του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου. Έπαιξε ρόλο η ακαδημαϊκή συνεργασία στην επιτυχή υλοποίηση των πρωτοβουλιών του έργου HYDROUSA;
Η ακαδημαϊκή συνεργασία του εργαστηρίου μας με όλους τους φορείς του έργου έπαιξε σημαντικό ρόλο για την επιτυχία του. Εκτός από τον απαραίτητο συντονισμό, το εργαστήριό μας είχε σημαντική συμβολή για την επιτυχή ανάπτυξη κάποιων από τα επιτυχημένα συστήματα, καθώς και τη βελτιστοποίηση της λειτουργίας αρκετών συστημάτων.
Επιπλέον, όλες οι εργαστηριακές αναλύσεις της ποιότητας του νερού από όλα τα συστήματα πραγματοποιήθηκαν στο εργαστήριό μας. Η άρτια και διαρκής συνεργία με επιχειρήσεις, δήμους, ερευνητικούς φορείς είναι πολύ σημαντική για την επιτυχή υλοποίηση του έργου.
Μπορείτε να μοιραστείτε κάποιες μελέτες ή παραδείγματα επιτυχημένων έργων διαχείρισης νερού και λυμάτων που υλοποιεί το HYDROUSA σε διάφορες περιοχές της Μεσογείου;
Θα αναφερθώ στο κυκλικό σύστημα διαχείρισης των λυμάτων που έχει αναπτυχθεί στο χωριό της Άντισσας στη Δυτική Λέσβο. Ένα σύστημα επεξεργασίας οικιακών λυμάτων με αναερόβιο αντιδραστήρα για την παραγωγή βιοαερίου, συνδυασμένο με τεχνητούς υγροβιότοπους υποεπιφανειακής ροής και υπεριώδους ακτινοβολίας, για την παραγωγή ανακτημένου νερού κατάλληλου για απεριόριστη άρδευση καλλιεργειών.
Με επεξεργασία της παραγόμενης ιλύος με τεχνητούς υγροβιότοπους, για την ξήρανση της ιλύος και έπειτα κομποστοποίηση.
Επίσης, την αναβάθμιση του παραγόμενου βιοαερίου σε βιομεθάνιο και την ανάπτυξη συστήματος αγρο-δασοπονίας (συνδυασμός δέντρων με εποχικές καλλιέργειες και αρωματικά φυτά) που αρδεύεται με ανακτημένο νερό, το οποίο περιέχει θρεπτικά συστατικά, αφού έχουν απομακρυνθεί τα βλαβερά στοιχεία.
Τα αποτελέσματα ήταν τα εξής: επαναχρησιμοποίηση των επεξεργασμένων λυμάτων σε καλλιέργειες και οικονομικότερη παραγωγή ανακτημένου νερού. Αύξηση της προσφοράς νερού και ανακύκλωση των θρεπτικών ουσιών. Παραγωγή βιοαερίου και χρήση του ως καύσιμου έπειτα από κατάλληλη αναβάθμισή του σε μεθάνιο.
Δεδομένων των διαφορετικών περιβαλλοντικών και κοινωνικοοικονομικών συνθηκών στη Μεσόγειο, πώς διασφαλίζει το HYDROUSA την επεκτασιμότητα και την προσαρμοστικότητα των λύσεων που βασίζονται στη φύση στις διάφορες τοποθεσίες;
Στο πλαίσιο του έργου έχει πραγματοποιηθεί εκτενής διερεύνηση των δυνατοτήτων μεταφοράς των τεχνολογικών λύσεων που προτείνει σε άλλες περιοχές τις Μεσογείου, της Ευρώπης, καθώς και σε περιοχές της Αφρικής, της Αμερικής, της Ασίας και της Αυστραλίας.
Η διερεύνηση βασίζεται σε μεθοδολογικό εργαλείο που έχει αναπτυχθεί στη διάρκεια του έργου. Ο εκάστοτε χρήστης μπορεί να εφαρμόσει το εν λόγω εργαλείο, προκειμένου να ιεραρχήσει τις προτεινόμενες λύσεις που προσφέρονται, με βάση οικονομικά, νομοθετικά, τεχνολογικά, περιβαλλοντικά και κοινωνικά κριτήρια, σε αντιπαραβολή με τα προβλήματα που αντιμετωπίζει η περιοχή μελέτης.
Κατά τη διάρκεια του έργου πραγματοποιήθηκαν αναλυτικές μελέτες βιωσιμότητας της εφαρμογής των λύσεων του HYDROUSA σε 26 διαφορετικές περιοχές σε όλο τον κόσμο.
Προφανώς, η εφαρμογή των λύσεων σε άλλες περιοχές απαιτεί κάποιες τροποποιήσεις και προσαρμογή των συστημάτων σε διαφορετικό περιβάλλον, πράγμα το οποίο διερευνήθηκε σε αυτές τις μελέτες. Ωστόσο, θα πρέπει να αναφερθεί ότι οι λύσεις του έργου HYDROUSA χαρακτηρίζονται από ευελιξία και προσαρμοστικότητα.
Ποιες είναι κάποιες από τις βασικές προκλήσεις που αντιμετωπίσατε κατά την εκτέλεση του έργου και πώς αντιμετωπίστηκαν αυτές οι προκλήσεις;
Οι σημαντικότερες προκλήσεις που αντιμετωπίσαμε στο έργο έχουν να κάνουν με την κοινωνική αποδοχή των προτεινόμενων λύσεων και με την υλοποίηση των κατασκευών εν μέσω των απαγορεύσεων και των περιορισμών που υπήρχαν λόγω της πανδημίας.
Οι βασισμένες στη φύση λύσεις δεν αποτελούν ευρέως εφαρμοζόμενες λύσεις για τη διαχείριση του νερού. Συχνά, οι τοπικοί φορείς είναι διστακτικοί στην εφαρμογή τους, γιατί δεν είναι εξοικειωμένοι με αυτές.
Όπως έχει αναφερθεί προηγουμένως, στο έργο HYDROUSA αρκετές λύσεις συν-διαμορφώθηκαν μαζί με τους τοπικούς φορείς, με αποτέλεσμα την ευκολότερη αποδοχή τους.
Ποιοι είναι οι μακροπρόθεσμοι στόχοι και τα οράματα του έργου;
Να εφαρμοστούν οι λύσεις και σε άλλες περιοχές στον κόσμο, εκτός από τους χώρους επίδειξης. Ήδη στο ιταλικό νησί Γοργόνα (Ιsola di Gorgona) έχει σχεδιαστεί και θα αναπτυχθεί η κυκλική λύση διαχείρισης των λυμάτων που εφαρμόστηκε στη Λέσβο, έργο χρηματοδοτούμενο από εθνικά κονδύλια της χώρας.
Πώς πιστεύετε ότι θα συμβάλλει στην προώθηση λύσεων βιώσιμης διαχείρισης του νερού στο μέλλον η ακαδημαϊκή κοινότητα;
Η ακαδημαϊκή κοινότητα μπορεί να συμβάλλει αποφασιστικά στην ανάπτυξη και την εφαρμογή καινοτόμων λύσεων για την επεξεργασία του νερού και των λυμάτων. Η ανάπτυξη αυτών των συστημάτων είναι επίπονη και χρονοβόρα διαδικασία, που ξεκινάει από το εργαστήριο και καταλήγει με την εφαρμογή σε πλήρη κλίμακα στο πεδίο.
Επιπλέον, η ακαδημαϊκή κοινότητα θα πρέπει να είναι αρωγός ώστε να υπάρξει ευρύτερη κοινωνική αποδοχή της χρήσης του ανακτημένου νερού σε εφαρμογές όπως η γεωργία.
Διαβάστε επίσης στην αθηΝΕΑ:
Μια Μικρή Αλλαγή στα Ρεύματα του Ατλαντικού, μια Μεγάλη Απειλή για το Κλίμα
Ανθεκτικά, Ανακυκλώσιμα και Βραβευμένα
10 Million Hands Σημαίνει Βιωσιμότητα στην Πράξη
