Πριν από λίγο καιρό βρέθηκα καλεσμένη στο σπίτι μιας καλής φίλης εξ Αμερικής, η οποία εδώ και λίγους μήνες ζει και εργάζεται στην Αθήνα, για να γιορτάσουμε τα γενέθλιά της. Η βραδιά κυλούσε ευχάριστα. Γνώρισα νέους ανθρώπους και αντάλλαξα απόψεις για πολλά και διάφορα ζητήματα της επικαιρότητας και όχι μόνο. Γνώρισα τον Tal, που ήταν γεννημένος στο Μπαγκλαντές και αναθρεμμένος στις ΗΠΑ. “Είμαι fashion photographer”, μου δήλωσε σε σπαστά ελληνικά και με ταξίδεψε για ένα μισάωρο, με τις ιστορίες του, ανά την υφήλιο. Γνώρισα την Roberta από την Μασσαχουσέττη, που σπουδάζει στο Deree για έξι μήνες, σε πρόγραμμα ανταλλαγής φοιτητών αλλά και πολλούς ακόμα.
Όταν συναναστρέφεσαι ανθρώπους από διαφορετικές χώρες, με διαφορετικά πολιτισμικά δεδομένα και πεποιθήσεις, πολύ συχνά παθαίνεις αυτό που, χαριτολογώντας, μου αρέσει να ονομάζω “το φαινόμενο της αναλαμπής”. Πρόκειται για το “a-ha moment” των Αμερικανών. Είναι η στιγμή εκείνη που οι συνάψεις που δημιουργούνται, συνδυάζοντας δεδομένα από δύο διαφορετικές πηγές -του συνομιλητή σου και την δική σου-, ρίχνουν νέο φως σε μια υπάρχουσα κατάσταση, γνώριμη σ’ εσένα, και σου την αποκαλύπτουν, υπό άλλο πρίσμα, ανοίγοντας νέους δρόμους για εξερεύνηση.
Είχα, λοιπόν, κι εγώ την δική μου “αναλαμπή” εκείνο το βράδυ της Παρασκευής. Συζητούσα με την Elizabeth, στέλεχος πολυεθνικής με μεγάλη επαγγελματική εμπειρία, εντός και εκτός ΗΠΑ, στο χώρο των πωλήσεων. Άρχισα να της λέω για το όραμα της Women Act και για το ότι στόχος μας είναι να ενδυναμώσουμε όλο και περισσότερες γυναίκες να διεκδικήσουν θέσεις ευθύνης και ηγεσίας. Με άκουγε με προσοχή. Και όταν παρουσίασα το έργο της οργάνωσης, με κοίταξε με σοβαρό βλέμμα και μου είπε: “Το ξέρεις. Έχετε πολλή δουλειά μπροστά σας”. Και άρχισε να μου εξιστορεί τις περιπέτειες της φίλης της Kate, μητέρας δύο ανήλικων παιδιών, η οποία άρχισε να εργάζεται ως στέλεχος μεγάλης επιχείρησης στην Αθήνα πριν από λίγους μήνες.
Πόσες συμπεριφορές, πόσα σχόλια, πόσα βλέμματα και χειρονομίες προσπερνάμε, άραγε, αμέριμνες; Σε τι βαθμό έχουν εμπεδωθεί μέσα μας όλες εκείνες οι ζοφερές στερεοτυπικές αντιλήψεις για το ποια είναι η θέση μας στην κοινωνία;
Μου είπε για τη δυσπιστία με την οποία την αντιμετώπισαν οι άνδρες ομόλογοί της όταν ανέλαβε. Για τα άκομψα και γεμάτα στερεότυπα σχόλια που άκουγε στις ομαδικές απογευματινές συναντήσεις με τον προϊστάμενο: “Eίσαι σίγουρη πως μπορείς να μείνεις κι άλλο; Θα προλάβεις να μαγειρέψεις για αύριο; Ποιος θα διαβάσει τα παιδιά;”, που αναπαρήγαγαν όλες αυτές τις ακλόνητες πεποιθήσεις για τον ρόλο που οφείλει να έχει μια γυναίκα/μητέρα. Γιατί η γονεϊκή ισότητα, στην Ελλάδα του 2019, είναι από άλλο ανέκδοτο.
Μου μίλησε για τότε που “άνοιξε” θέση γραμματειακής υποστήριξης στην εταιρεία και η Kate την πρότεινε σε έναν πολλά υποσχόμενο εκπαιδευόμενο, μόνο και μόνο για να της υπογραμμίσει στην κατ’ ιδίαν συνάντησή τους ότι “δεν μπορεί να δεχθεί μια θέση που είναι για γυναίκες”. Διότι, προφανώς μου διέφυγε, οι άνδρες είναι γεννημένοι μόνο για μεγαλεία.
Μου είπε για εκείνη την φορά που είχαν προσκαλέσει στην εταιρεία έναν πιθανό μελλοντικό μεγάλο πελάτη, και όταν εκείνος μπήκε στην αίθουσα κοίταξε την Kate, τη μόνη γυναίκα μέσα στο δωμάτιο, και της ζήτησε ευγενικά να βγάλει φωτοτυπίες “για τα παιδιά”. Γιατί, ως γνωστόν, μονάχα οι γυναίκες κατέχουν την τέχνη του φωτοτυπικού και επίσης δεν είναι “ένα από τα παιδιά” -“one of the guys”. Και άλλα πολλά.
Και η “αναλαμπή” μου χτύπησε την πόρτα. Όσο η Elizabeth μιλούσε, τόσο εγώ σκεφτόμουν ότι όλα όσα φάνηκαν ανεκδιήγητα στην Αμερικάνα Kate είναι για τη μέση Ελληνίδα, μητέρα και εργαζόμενη, η καθημερινότητά της. Μια καθημερινότητα, ωστόσο, που έχει φορέσει τον μανδύα της κανονικότητας και ως τέτοια είναι ακλόνητη. Πόσες συμπεριφορές, πόσα σχόλια, πόσα βλέμματα και χειρονομίες προσπερνάμε, άραγε, αμέριμνες; Σε τι βαθμό έχουν εμπεδωθεί μέσα μας όλες εκείνες οι ζοφερές στερεοτυπικές αντιλήψεις για το ποια είναι η θέση μας στην κοινωνία; Πόσο εύκολα αναπαράγουμε αυτή την “κανονικότητα” και πόσο έχουμε επίγνωση των ανωμαλιών της;
Οι διαστρεβλωμένες κανονικότητες πρέπει να καταγγέλλονται ως τέτοιες. Συνέχεια. Οι ιστορίες πρέπει να ακούγονται. Οι πεποιθήσεις πρέπει να προκαλούνται. Στην Ελλάδα του 2019, δουλειά όλων των γυναικών, πρωτίστως, είναι να αρχίσουν οι ίδιες να αμφισβητούν καθημερινά τις στερεοτυπικές τους αντιλήψεις, να “ξεβολεύονται” και να διεκδικούν το αυτονόητο. Να είναι σε εγρήγορση. Συνέχεια. Ναι, είναι κουραστικό, το ξέρω. Αλλά μόνο έτσι θα μπορέσει να έρθει η αλλαγή. Διότι η αλλαγή ξεκινά πάντα από την διεκδίκηση.
