Στην ταινία «Spirited», ο χαρακτήρας του Ryan Reynolds προκαλεί το Φάντασμα των Χριστουγέννων του Παρόντος (Will Ferrell) λέγοντάς του, εάν θέλει να μάθει τι πραγματικά είναι η ανθρωπότητα, να διαβάσει «τα σχόλια από κάτω».
Συχνά ερμηνεύουμε τα σχόλια που διαβάζουμε στο διαδίκτυο ως αντιπροσωπευτικά των αφιλτράριστων και ανεπιτήδευτων σκέψεων του γενικότερου πληθυσμού. Σε αυτό το άρθρο επιχειρηματολογώ γιατί ενώ τα συναισθήματά μας είναι δικαίωμά μας, η γνώμη μας δεν είναι. Επίσης, αναπτύσσω το πώς μπορούμε να επικοινωνούμε καλύτερα με τους άλλους χωρίς να επικαλούμαστε την ηθική και προτείνω να συμπεριφερόμαστε με περισσότερη συμπόνια και ευπρέπεια.
Ξεκινώ με ένα παράδειγμα: έχετε ποτέ νομίσει ότι ακούσατε έναν θόρυβο ενώ βρίσκεστε μόνοι στο σπίτι αργά τη νύχτα; Κάτι που μπορεί να σας έκανε να θυμηθείτε παλαιότερες περιπτώσεις που νιώθατε μόνοι και φοβισμένοι. Εν τω μεταξύ, αγχωτικά, άσχημα, ίσως ακόμη και βίαια σενάρια περνάνε από το μυαλό σας, που σας καθιστούν σε εγρήγορση. Ίσως σε αυτή την περίπτωση να τηλεφωνήσατε σε έναν φίλο σας και του ζητήσατε να παραμείνει στη γραμμή μέχρι να ερευνήσετε πού οφείλεται ο ήχος. Όταν καταλήξατε ότι δεν είναι τίποτα, νιώσατε πιο τολμηρός και κλείσατε το τηλέφωνο. Σύντομα ξεκινήσατε να χαλαρώνετε και πάλι.
Αυτό το παράδειγμα δείχνει ότι συναισθήματα όπως η δυσφορία, ο φόβος και η αβεβαιότητα μπορεί να είναι αυθεντικά και έγκυρα λόγω της κατάστασης την οποία βιώνουμε, αλλά ταυτόχρονα μπορεί να καθοδηγούνται από ανακριβείς σκέψεις που πιθανόν έχουν τις ρίζες τους στο παρελθόν μας. Αυτές οι σκέψεις στη συνέχεια μπορούν να επηρεάσουν το πώς συμπεριφερόμαστε. Και, παρότι τα συναισθήματά μας είναι αυθεντικά, δεν αντιπροσωπεύουν αντικειμενικά αυτό που πραγματικά συμβαίνει.
Αυτό συμβαίνει σε όλους μας πολλές φορές κατά τη διάρκεια της ημέρας. Και, εάν δεν δουλέψουμε σχετικά με αυτό με έναν ψυχολόγο, ρισκάρουμε να ζήσουμε μια ζωή καθοδηγούμενη από αυτές τις αφανείς δυνάμεις (έναυσμα παρούσας κατάστασης και παρελθόν).
Το πώς Νιώθουμε Είναι Δικαίωμά μας – Αλλά!
Τα συναισθήματα όλων μας «εκ των προτέρων» είναι αυθεντικά και έγκυρα. Είναι αγγελιαφόροι που μεταφέρουν πληροφορίες από το σώμα μας και μας ενημερώνουν τι συμβαίνει μέσα μας σε σχέση με το άμεσο περιβάλλον μας. Είναι ειλικρινή και δεν είναι απαραίτητο να ταυτίζονται με τα συναισθήματα των άλλων στην ίδια περίπτωση.
Παρ’ όλα αυτά, το ότι τα συναισθήματά μας για κάτι είναι αυθεντικά και πραγματικά δεν σημαίνει ότι και οι αντιλήψεις, οι σκέψεις και οι πεποιθήσεις μας για αυτό είναι επίσης πραγματικές και ακριβείς. Το εξωτερικό περιβάλλον δεν είναι η μόνη πηγή που επηρεάζει το πώς νιώθουμε για μια κατάσταση. Το εσωτερικό μας περιβάλλον λέει τι συμβαίνει μέσα στο σώμα μας και συχνά φέρνει στην επιφάνεια παλαιότερες πεποιθήσεις και αντιλήψεις από εμπειρίες που μας πλήγωσαν και τραύματα που δεν επιλύσαμε ποτέ.
Αυτό σημαίνει ότι, ανά πάσα στιγμή, τα συναισθήματα που νιώθουμε μπορεί επίσης να επηρεάζονται από τις σκέψεις που έχουν τις ρίζες τους στο παρελθόν μας. Τα συναισθήματά μας μπορεί να σμιλεύονται και από τις δύο αυτές διαφορετικές δυνάμεις. Επομένως, ενώ όλα τα συναισθήματα είναι αυθεντικά και έγκυρα, δεν είναι όλα ισότιμα. Γνωρίζοντάς το αυτό, το να νιώθουμε ότι η γνώμη μας είναι δικαίωμά μας δεν είναι συνετό.
Γιατί δεν Πρέπει να Πιστεύουμε ότι η Γνώμη μας Είναι Δικαίωμά μας;
Επιτρέψτε μου να ξεκαθαρίσω κάτι. Κανένας δεν έχει το δικαίωμα να μη μας επιτρέπει να σκεφτόμαστε ή να λέμε ό,τι θέλουμε. Το να εκφράζουμε τη γνώμη μας είναι δικαίωμά μας. Όχι όμως αν έχουμε την απαίτηση οι απόψεις μας να αντικαταστήσουν την αλήθεια. Τέτοιου είδους «γνώμες» είναι μέρος μιας πανδημίας που δεν τελειώνει ποτέ.
Η μεγαλύτερη εξαπάτηση για τους ανθρώπους προέρχεται από τη γνώμη τους. Leonardo da Vinci
Οφείλουμε να αντιμετωπίζουμε τις αντιλήψεις, τις σκέψεις και τις πεποιθήσεις μας ως «υπόπτους», αφού καμία από αυτές δεν εκφράζουν απαραίτητα την «αλήθεια», είναι μόνο έννοιες ή ιδέες. Αλλά, εάν τα τσεκάρουμε και καταλήξουμε ότι δεν επηρεάζουν ανάρμοστα και δεν διαστρέφουν τα συναισθήματά μας, τότε μπορούμε να τα χρησιμοποιήσουμε για να αποκωδικοποιήσουμε το πώς νιώθουμε και γιατί. Όπως βλέπετε, παρότι η γνώμη μας είναι δικαίωμά μας, μπορεί να μην είναι έγκυρη εάν δεν έχει προκύψει με διαδικασία ελέγχου.
Για αυτό τον λόγο, εάν μέσα σε μια συζήτηση πιάσουμε τον εαυτό μας να χρησιμοποιεί φράσεις όπως «αυτή είναι η γνώμη μου», ή «η γνώμη μου είναι δικαίωμά μου», ή «μπορώ να λέω ό,τι σκέφτομαι», θα πρέπει να το πάρουμε ως προειδοποιητικό σημάδι. Συχνά χρησιμοποιούμε τέτοιες φράσεις για να επικρατήσουμε ή για να γράψουμε τον επίλογο σε μια διαφωνία. Είναι πιθανόν να φτάσαμε σε ένα σημείο που δεν μπορούμε πια να εκφράσουμε ένα έγκυρο επιχείρημα και, αντί να το αναγνωρίσουμε και να προσπαθήσουμε να ερευνήσουμε εναλλακτικές επεξηγήσεις, προσπαθούμε να ενισχύσουμε τις πεποιθήσεις μας με αυτό τον τρόπο.
Μια συχνά ολέθρια χρήση του «δικαιώματός» μας να επιμένουμε σε μια γνώμη που δεν έχουμε ελέγξει είναι όταν επικαλούμαστε την ηθική μας. Η ηθική όμως είναι σχετική, που σημαίνει ότι προκύπτει τυχαία και σε συγκεκριμένο πλαίσιο, όπως, για παράδειγμα, οι συνθήκες στις οποίες μεγαλώνει κάποιος, η κουλτούρα, η εθνικότητα ή μια ιδιαίτερα ιστορική στιγμή κατά την οποία γεννιέται κάποιος κ.ά. Για αυτό τον λόγο, η «ηθική» (ατσεκάριστη) γνώμη κάποιου μπορεί να είναι απλώς μια προσπάθεια να εξουσιάσει κάποιον άλλο και να τη χρησιμοποιεί ως όπλο για να οδηγήσει σε σύγκρουση και διαίρεση. Είναι πιο συνετό και σοφό να τσεκάρουμε από πού έρχονται οι σκέψεις μας και να δουλεύουμε με τον εαυτό μας ούτως ώστε να επιδεικνύουμε μεγαλύτερη ανοχή σε ανθρώπους που έχουν διαφορετική ιστορία πίσω τους και σκέφτονται διαφορετικά από εμάς.
Οι σκέψεις μας δημιουργούν το πλαίσιο μέσα στο οποίο καθορίζονται τα συναισθήματά μας. Ellen J. Langer
Όλοι οι άνθρωποι πέφτουν θύματα μιας τέτοιας συμπεριφοράς, γι’ αυτό και συχνά παρατηρούμε το φαινόμενο αυτό τόσο σε ιδιωτικές όσο και σε δημόσιες συζητήσεις.
Αντί Επιλόγου
Οι γνώμες μας μπορεί να αφορούν τις προτιμήσεις μας, ή απόψεις σχετικά με ερωτήματα που αφορούν τους περισσότερους ανθρώπους, ή απόψεις άρρηκτα δεμένες με κάποιου είδους εξειδίκευση (π.χ. νομικές ή επιστημονικές). Δεν έχει κανένα νόημα να επιχειρηματολογούμε για γνώμες που έχουν να κάνουν με προτιμήσεις (για παράδειγμα, εάν το καλοκαίρι ή ο χειμώνας είναι η καλύτερη εποχή). Όλες οι άλλες γνώμες όμως δεν θα πρέπει να παρουσιάζονται ως αδιαμφισβήτητες ή δεδομένες.
Αντιθέτως, θα πρέπει, καταρχήν, να σεβόμαστε τη γνησιότητα και εγκυρότητα των συναισθημάτων μας, αλλά ταυτόχρονα θα πρέπει να δίνουμε προσοχή και να προσπαθούμε συνειδητά να ερευνήσουμε και να καταλάβουμε (χωρίς επίκριση) πιθανές επιρροές από υποκείμενες αντιλήψεις, σκέψεις, πεποιθήσεις αλλά και συμπεριφορές. Έτσι, μπορούμε να καθορίσουμε κατά πόσο είναι αντιπροσωπευτικά και έγκυρα τα συναισθήματά μας σε σχέση με το τι συμβαίνει στην πραγματικότητα. Αυτή η πολύτιμη εσωτερική δουλειά μάς επιτρέπει να κάνουμε τις καλύτερες και πιο ενημερωμένες επιλογές προτού αποφασίσουμε πώς θα συμπεριφερθούμε. Και, παράλληλα, μας βοηθάει να είμαστε πιο ανοιχτόμυαλοι και συμπονετικοί στις καθημερινές μας συναναστροφές με άλλους ανθρώπους. Με αυτό τον τρόπο μπορούμε να ζούμε πιο συνειδητοποιημένα και συνεπώς καλύτερα.
Επομένως, την επόμενη φορά που θα πιάσουμε τον εαυτό μας να νιώθει έντονα συναισθήματα για κάτι που δεν γνωρίζει αρκετά ή να πιστεύει ότι η γνώμη του είναι δικαίωμά του προτού να έχει απαλλάξει από κάθε είδους αμφιβολία τα όσα σκέφτεται, θα πρέπει να τον ρωτήσουμε: γιατί σκέφτομαι έτσι;
Διαβάστε επίσης στην αθηΝΕΑ:
Τρεις Προτάσεις για να Βελτιώσουμε τη Σχέση μας με τους Άλλους
Γιατί Χάνουμε τον Έλεγχο και τι Μπορούμε να Κάνουμε για Αυτό
Αμφισβήτησε τις Σκέψεις σου για να Έχεις τον Έλεγχο των Αποφάσεών σου
